Theo Bộ trưởng Năng lượng Iran – ông Reza Ardakanian, mùa Hè năm nay sẽ là mùa khô hạn nhất trong suốt 50 năm qua, nước sạch sẽ khan hiếm.
Tổ chức Khí tượng Iran ước tính, lượng mưa ở các tỉnh phía Nam Sistan và Baluchestan thấp hơn 82% so với mức trung bình. Trong khi đó, tỉnh Hormozgan, giáp với Vịnh Ba Tư và Vịnh Oman, có lượng mưa ít hơn 86% so với kiểu khí hậu điển hình của khu vực.
| Tình trạng thiếu nước tiếp diễn và các vấn đề về phân bổ nguồn nước không công bằng, chắc chắn sẽ đưa mọi việc đi vào ngõ cụt. (Nguồn: Asia Times) |
Bộ trưởng Ardakanian cho biết thêm, ông lo ngại về nhu cầu nước uống tăng cao đột biến và khả năng của chính phủ trong việc đảm bảo nguồn cung cấp nước không bị gián đoạn trên toàn quốc.
Hạn hán kỉ lục
Iran hiện đang phải đối mặt với tình trạng hạn hán nghiêm trọng nhất trong suốt nửa thế kỷ qua. Biến đổi khí hậu góp phần làm sụt giảm lượng mưa đáng kinh ngạc so với những năm trước đây. Các nhà chức trách nước này chưa tìm ra giải pháp để ứng phó với đợt khô hạn kỷ lục, ngoài việc liên tục cảnh báo về những rủi ro đang rình rập từ cuộc khủng hoảng nước.
Hồi trung tuần tháng Năm vừa qua, Bộ trưởng Môi trường Isa Kalantari cũng đưa ra cảnh báo rằng, Iran đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi khủng hoảng nguồn nước. Tuyên bố của ông đã gây sốc cho người dân nước này khi chỉ rõ thảm họa thiếu nước đang nhanh chóng lan rộng và kéo dài từ tỉnh này sang tỉnh khác, cả thành thị lẫn làng mạc.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất ở Rio de Janeiro, năm 1992, các quốc gia đã nhất trí kêu gọi chỉ sử dụng 40% nguồn nước có thể tái tạo của họ. Tuy nhiên, Iran trong nhiều năm đã sử dụng hơn 100% nguồn dự trữ tái tạo của mình.
Về cơ bản, vấn đề của Iran là nước này đã sử dụng quá mức nguồn cung cấp nước ngọt, vượt quá trữ lượng tái tạo từ lâu, được gọi bằng thuật ngữ “phá sản nguồn nước”.
Iran đã đầu tư rất nhiều vào việc xây dựng các con đập trên khắp đất nước. Tuy nhiên, các chuyên gia môi trường cho rằng, chúng chỉ khiến làm gia tăng tốc độ bốc hơi các nguồn dự trữ nước có thể tái tạo, đặc biệt là hầu hết chúng được xây dựng không đủ tiêu chuẩn.
Dung tích hồ chứa của các con đập đã giảm mạnh 10 tỷ mét khối so với năm ngoái. Tính đến hiện tại, trữ lượng nước chứa trong các con đập trên khắp đất nước ước tính khoảng 29,5 tỷ mét khối. Việc khai thác nguồn nước không kiểm soát trong những thập kỷ qua đã gây thất thoát trữ lượng lên tới 130 tỷ mét khối và sự cân bằng ở các tầng chứa nước ngầm hiện cũng đang ở mức báo động.
Ngoài những khó khăn trong việc cung cấp nước uống cho các vùng kém phát triển, các thành phố và làng mạc hẻo lánh, tình trạng khô hạn đã gây ra hậu quả trầm trọng khiến việc tự cung tự cấp lương thực trở nên khó khăn hơn bao giờ.
Sản xuất nông nghiệp tiêu thụ tới 92% nguồn nước tái tạo của Iran, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 70%. Với lượng mưa ngày càng sụt giảm và tình trạng thiếu nước kéo dài, nông dân ra sức hút cạn các nguồn nước để bảo đảm mùa màng, trong đó có cả việc khoan giếng trái phép. Ước tính, nông dân Iran đã khai thác bất hợp pháp 4,7 tỷ mét khối nước mỗi năm. Đây là một trở ngại lớn đối với kế hoạch cắt giảm tổng lượng nước ngầm thất thoát (khoảng 11 tỷ mét khối/năm) của Chính phủ.
Ngoài hệ thống tưới tiêu hoạt động chưa hiệu quả, một số ngành công nghiệp đòi hỏi sử dụng nhiều nước lại nằm ở các vùng nước khan hiếm do các cân nhắc về yếu tố địa chính trị, điều này vô hình trung gây áp lực nhiều hơn đến tài nguyên nước.
Và, tất nhiên, dân số gia tăng cũng là nguyên nhân gây thiếu nước, cũng như làm phức tạp thêm bài toán hóc búa về vấn đề giải quyết hạn hán.
Thay đổi hay là chết
Biến đổi khí hậu và sự quản lý kém đã gây ra cuộc khủng hoảng nước chưa từng có, không chỉ ảnh hưởng đến ngành nông nghiệp, mà còn đe dọa cuộc sống người dân. Nhiều người dân Iran khó tiếp cận với nguồn nước uống sạch. Các chuyên gia cảnh báo, Iran cần đầu tư vào các cơ sở xử lý nước tiên tiến hơn trong những năm tới.
Ước tính, nếu mức tiêu thụ nước hiện tại cho mục đích nông nghiệp không thay đổi và Chính phủ Iran không sớm tìm ra giải pháp cho cuộc khủng hoảng nước, các khu vực đông dân phía Nam và phía Đông sẽ hoàn toàn bị xóa xổ do thiếu nước trong vòng chưa đầy 25 năm nữa. Vấn nạn này cũng có thể khiến 50 triệu người Iran phải rời bỏ đất nước.
Nhiều học giả còn cảnh báo, tình trạng hạn hán nghiêm trọng tiềm ẩn nguy cơ nổ ra các cuộc xung đột chết người ở Iran. Trên khắp đất nước đã ghi nhận nhiều vụ việc căng thẳng trong vận chuyển nước hay cơ sở hạ tầng trữ nước. Tình trạng này chủ yếu diễn ra ở miền Trung Iran với nhiều trường hợp đình công, kích động và thậm chí có thương vong…
Tình trạng thiếu nước tiếp diễn và các vấn đề về phân bổ nguồn nước không công bằng, chắc chắn sẽ đưa mọi việc đi vào ngõ cụt. Iran chỉ có thể giải quyết cuộc khủng hoảng này với sự thay đổi mô hình từ khai thác tài nguyên nước hiện tại chuyển sang lưu trữ nguồn nước tốt hơn, cũng như nâng cao ý thức sử dụng bền vững nguồn nước sẵn có. Giải quyết các vấn đề về nước và môi trường của Iran đòi hỏi sự tập trung toàn diện của chính phủ, kết hợp với tư vấn của các nhà khoa học.