Loài chó đã đồng hành với con người lâu hơn chúng ta tưởng

Từ cách đây khoảng 33.000 năm tại khu vực Đông Nam Á, những người cổ đại đã thuần hóa sói hoang và biến chúng trở thành vật nuôi, người bạn đồng hành thân thuộc nhất đối với con người. Thông tin trên được nhóm nghiên cứu thuộc Viện Công Nghệ Hoàng Gia Thụy Điển công bố trên tạp chí Cell Research mới đây.

Nhiều vấn đề chưa được sáng tỏ

Dựa trên những nghiên cứu về di truyền của loài chó, các nhà khoa học kết luận, loài chó được thuần dưỡng dần dần từ loài sói hoang dã nhằm mục đích phục vụ cho việc săn bắn. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, hoạt động thuần hóa sói hoang đầu tiên xuất hiện cách đây hơn 33 thiên niên kỷ trước. Sau đó, hoạt động này được du nhập vào châu Âu. Điều này đã bác bỏ lập luận rằng chó nhà được thuần chủng từ giống chó sói châu Âu cách đây hơn 10.000 năm theo những nghiên cứu trước đó.

Theo đó, Giáo sư Peter Savolainen và các cộng sự của ông thuộc Viện Công Nghệ Hoàng Gia Thụy Điển đã tiến hành phân tich bộ gene của 58 giống chó hiện nay từ khắp nơi trên thế giới, trong đó có loài sói xám hoang dã, loài chó bản địa ở khu vực Đông Nam Á và Đông Bắc Á, Nigeria, và cả loài Afghan Hound và loài Husky Siberia.

Kết quả phân tích AND cho thấy, các giống chó ở Đông Nam Á sở hữu bộ gene đa dạng nhất và gần giống với loài sói xám nhất. Giáo sư Savolainen kết luận, khởi thủy của loài chó nhà hiện nay xuất phát từ khu vực Đông Nam Á cách đây hơn 33.000 năm về trước.

Để giải thích vấn đề trên, các nhà khoa học cũng đã đưa ra giả thuyết rằng, có lẽ khu vực Đông Nam Á là nơi có điều kiện sinh thái thuận lợi để con người và tổ tiên của loài chó tồn tại trong kỷ băng hà cuối cùng xảy ra cách đây hơn 19.000 năm về trước.

Giáo sư Savolainen cho biết thêm, loài chó nhà đã trải qua một quá trình thuần hóa lâu dài, bắt đầu từ loài sói hoang dã sống theo bầy đàn, sau đó chúng rã bầy và trở nên ngày càng gần gũi và gắn bó với con người hơn trước khi trải qua giai đoạn đột biến về kiểu hình. Quá trình đó được gọi là tự thuần hóa. Vì vậy, quá trình thuần hóa loài chó có thể chia thành ba cấp độ chính. Đầu tiên chính là giai đoạn chia rã bầy đàn từ loài thú hoang dã, sau đó chúng dần sống chung và được con người thuần dưỡng. Cuối cùng là quá trình biến đổi kiểu hình thành nhiều giống chó mang những nét đặc trưng riêng như ngày nay. Bên cạnh đó ông Savolainen cho rằng, việc nghiên cứu loài chó Trung Quốc bản địa lại không thu được bất cứ kết quả nào liên quan đến quá trình trên.

Loài có bộ gene đa dạng nhất

Theo các chuyên gia, cách đây khoảng 15.000 năm, tổ tiên của loài chó đã bắt đầu di cư đến khu vực Trung Á và châu Phi, và cuối cùng du nhập vào châu Âu khoảng 10.000 năm về trước. Mặc dù có nhiều giả thuyết giải thích cho sự phân bố của loài chó chủ yếu phụ thuộc vào sự di cư của con người từ khu vực này sang  khu vực khác, tuy nhiên người ta nhận thấy rằng, những đợt di cư đầu tiên của loài chó ra khỏi khu vực Đông Nam Á có thể do chúng tự thực hiện. Điều này có thể bắt nguồn từ các yếu tố môi trường, chẳng hạn như sự tan chảy của các dòng sông băng xảy ra từ khoảng 19.000 năm trước đây.

Sau đó, chúng lại tiếp tục di chuyển về phía Bắc Trung Quốc và gặp loài chó khác cũng di cư từ Đông Nam Á. Quá trình lai tạo, sinh sản của các loài chó diễn ra tại đây trước khi mở rộng số lượng loài đến châu Mỹ.

Giáo sư Savolainen cho biết, loài chó nhà đã đi theo con người đến mọi châu lục trên thế giới. Chó cũng là loài động vật đặc biệt nhất khi chúng sở hữu một trong những bộ gene đa dạng nhất trong thế giới tự nhiên. Ông cho biết nhờ vào khả năng nhận biết và biểu hiện hành vi của chúng, loài chó được con người tin tưởng lựa chọn để thực hiện một loạt các nhiệm vụ bao gồm việc săn bắn, chăn nuôi, cũng như phục vụ việc nghiên cứu khoa học về di truyền và nguồn gốc của chúng.

Tái hiện lại hành trình phi thường

Bất chấp nhiều nỗ lực nghiên cứu sự tiến hóa ở loài chó, hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều sự tranh cãi một số vấn đề cơ bản về nguồn gốc cũng như sự tiến hóa của loài chó nhà. Trong đó bao gồm việc tranh luận về khu vực được cho là khởi thủy của loài chó nhà và thời gian chúng tiến hóa từ loài sói xám hoang cách đây 32.000 đến 10.000 năm về trước.

Nhóm nhiên cứu đã tiến hành phân tích bộ gene hoàn chỉnh của 12 con sói xám, 27 loài chó bản địa từ châu Á và châu Phi và 19 giống chó khác nhau từ khắp nơi trên thế giới để chứng minh rằng giống chó Đông Nam Á mang đặc tính đa dạng di truyền cao hơn đáng kể so với những giống chó khác. Giáo sư Savolainen cho biết, lần đầu tiên nghiên cứu của ông đã tái hiện lại hành trình phi thường của loài chó nhà đã thực hiện trên hành tinh này trong suốt 33.000 năm qua.

Trong quá trình nghiên cứu, các chuyên gia đã lựa chọn nhiều giống chó từ nhiều khu vực khác nhau. Ví dụ chó bản địa Trung Quốc ở vùng nông thôn, nhiều vùng sâu vùng xa ở Vân Nam và Quý Châu; giống Afghan Hound từ Trung Á và giống Sloughi ở Bắc Phi. Các nhà khoa học cũng chọn tám giống chó châu Âu khác nhau, giống chó Bắc Cực và Siberia (như loài Greenland, Alaska Malamute, Samoyed,  Husky Siberia, Laika Đông Siberia). Ngoài ra còn có giống Chihuahua - loài chó không lông Mexico và Peru hoặc loài chó Ngao Tây Tạng to lớn.

Trước khi cuộc nghiên cứu của giáo sư được thực hiện, người ta vẫn cho rằng loài chó nhà được các nông dân sống ở Trung Đông hoặc Tiểu Á thuần chủng nhằm bảo vệ gia súc cho họ vào khoàng 10.000 năm trước. Tuy nhiên các nghiên cứu mới nhất đã chứng minh rằng việc thuần hóa loài chó đã bắt đầu sớm hơn nhiều, trước khi con người bắt đầu phát triển nông nghiệp.