Các học giả và chính trị gia Mỹ ưa thích bàn luận về tình trạng của tầng lớp trung lưu Mỹ nhưng trước hết, họ cần nhìn nhận rõ sự khác biệt giữa tầng lớp trung lưu Mỹ và tầng lớp này ở các nước khác.
Theo một báo cáo mới do Trung tâm Nghiên cứu Pew (Mỹ) thực hiện, tầng lớp trung lưu Mỹ nhỏ hơn nhiều về quy mô nhưng lại giàu có hơn so với tầng lớp trung lưu ở các nước Tây Âu.
| Tầng lớp trung lưu Mỹ nhỏ hơn về quy mô nhưng lại giàu có hơn tầng lớp trung lưu ở Tây Âu. (Nguồn: TrueHUEnews.com) |
Báo cáo này đã vẽ nên một bức tranh phức tạp đáng ngạc nhiên về sự phát triển của nhóm người có thu nhập trung bình tại Mỹ và châu Âu từ năm 1991 đến năm 2010.
Bộ phận dân số có thu nhập trung bình ở Mỹ đã thu hẹp lại, trong khi đó nhóm người có thu nhập thấp và thu nhập cao lại phát triển. Tình trạng này ở Tây Âu rõ ràng là phức tạp hơn. Tầng lớp trung lưu tại Đức, Italy và Tây Ban Nha đang thu hẹp dần trong khi lại gia tăng ở Ireland, Vương quốc Anh và Hà Lan.
Báo cáo này sử dụng một số giới hạn cần thiết: dữ liệu duy nhất hiện có ở tất cả các nước là thu nhập sau thuế và đóng góp an sinh xã hội. Điều này có nghĩa chi phí nhà ở - thường hay thay đổi đáng kể - lại không được tính vào số liệu cuối cùng. Giai đoạn khảo sát của báo cáo kết thúc vào năm 2010, mang lại cái nhìn toàn cảnh về những xu hướng mới mà không tiết lộ ảnh hưởng hiện tại của chúng. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 đã phá hoại nền kinh tế của các nước Nam Âu, tạo ra các cuộc suy thoái quốc gia khắp châu lục này, tiếp sau đó là hàng năm trời phát triển trì trệ.
Theo bảng phân tích dưới đây, thu nhập tại Mỹ kém đồng đều hơn nhiều so với bất cứ nước châu Âu nào được khảo sát trong báo cáo này.
| Bảng so sánh các nhóm dân có thu nhập thấp, trung bình và cao ở Mỹ và các nước Tây Âu. (Nguồn: CityLab) |
Nhìn chung, tới 26% số người Mỹ rơi vào nhóm thu nhập thấp so với 13% tại Hà Lan, cho thấy đây là nước châu Âu có số người có thu nhập thấp ít nhất trong báo cáo. Trong số các nước châu Âu, Tây Ban Nha có tỷ lệ công dân có thu nhập thấp lên đến 24%, nhưng con số này vẫn thấp hơn so với Mỹ. Về nhóm dân số có thu nhập cao, Mỹ là nước đứng đầu với 50% dân, còn Na Uy chỉ có 6%.
Nhóm dân số có thu nhập trung bình của Mỹ vẫn có thu nhập cao hơn so với hầu hết các nước Tây Âu. (Trừ trường hợp ngoại lệ là Luxembourg với thu nhập bình quân tới 71.799 USD/năm, bỏ xa bất cứ nước nào được khảo sát).
Nhóm có thu nhập trung bình ở Mỹ đang thu hẹp
Nhóm người có thu nhập trung bình ở Mỹ không những nhỏ hơn về quy mô mà còn đang thu hẹp. Ở một số nước, tỷ lệ người dân có thu nhập trung bình thực tế đang tăng lên nhưng ở Mỹ, tỷ lệ này đang sụt giảm nghiêm trọng.
Đến nay, tỷ lệ tăng lớn nhất vẫn ở Ireland - nơi tỷ lệ người có thu nhập trung bình đã tăng từ 61 lên 69%. Pháp và Hà Lan cũng có sự tăng trưởng nhóm người có thu nhập trung bình khá "khiêm tốn", tuy nhiên còn cao hơn nhiều so với Anh và Ireland.
| Thu nhập của hộ gia đình ở hầu hết các nước Tây Âu tăng trưởng nhanh hơn Mỹ từ năm 1991-2010. (Nguồn: CityLab) |
Sự thu hẹp nhóm người có thu nhập trung bình của Mỹ kéo theo sự gia tăng toàn bộ thu nhập bình quân. Điều này cho thấy việc tăng lương từ 1991-2010 ở Mỹ đã được phân bổ không đều ở tầng lớp giàu có hơn. Trong thời gian nghiên cứu, thu nhập bình quân đầu người của Mỹ đã tăng 4.598 USD/năm. Mức tăng này đối lập với tình hình ở Đức, Phần Lan, Tây Ban Nha và Italy, nơi thu nhập bình quân đầu người đang sụt giảm.
Tuy nhiên, ở những nơi khác của châu Âu, thu nhập bình quân lại tăng mạnh. Ireland đã có mức tăng trưởng lớn nhất về tổng thu nhập, báo hiệu sự xuất hiện của thời kỳ tăng trưởng kinh tế, khi nền kinh tế của đất nước này bùng nổ vào đầu những năm 1990 đến giữa những năm 2000.
| Sự thu hẹp của nhóm người có thu nhập trung bình làm nhóm có thu nhập thấp và thu nhập cao tăng lên. (Nguồn: CityLab) |
Ở Mỹ, phần lớn người dân đang khó chịu khi phải chứng kiến sự bất bình đẳng trong thu nhập gia tăng và sự thu hẹp của tầng lớp trung lưu, và sự bất mãn này đã có từ lâu. Tuy nhiên, đó cũng không hẳn là tin tốt lành đối với châu Âu. Đức và Phần Lan có thể thường xuyên được lấy làm ví dụ về hiệu quả kinh tế cao và quản lý tốt, nhưng báo cáo cho thấy nhóm dân có thu nhập trung bình ở các nước này đã thu hẹp với tỷ lệ lớn hơn nhiều so với Mỹ. Về mức độ giàu có vật chất trong xã hội, Tây Ban Nha, Italy và Luxembourg đều có kết quả thấp kém, trong khi Na Uy và Đan Mạch đều có sự gia tăng bất bình đẳng, tuy là nhỏ.
Đôi khi, người Mỹ có thể tự hỏi tại sao người châu Âu lại cảm thấy buồn phiền về sự gia tăng bất bình đẳng xã hội, trong khi rõ ràng họ vẫn có mức phân phối của cải tốt hơn người Mỹ. Điều này không thể dễ dàng lý giải trong một sớm một chiều được.