Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6): Nghĩ về báo chí hiện đại và quản trị công

TS. Nguyễn Văn Đáng
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Kỷ nguyên số cũng đồng thời tạo ra những đối thủ cho thiết chế báo chí. Đáng kể nhất là sự cạnh tranh đến từ các nền tảng mạng xã hội, nơi mà bất kể cá nhân nào cũng có thể thực hiện công việc của các nhà báo.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Báo chí hiện đại và quản trị công
TS. Nguyễn Văn Đáng cho rằng, kỷ nguyên số cũng đồng thời tạo ra những đối thủ cho thiết chế báo chí.

Thiết chế báo chí

Xuất hiện ở nước Đức trong những năm đầu thế kỷ 17, những tờ báo in đầu tiên thực hiện chức năng cổ điển nhất của báo chí là “thông tin”. Từ cuối những năm 1970, kỷ nguyên số đã giúp báo chí thực hiện được những thay đổi mang tính cách mạng.

Sự kết hợp giữa máy tính cá nhân, Internet và điện thoại thông minh đã đưa các sản phẩm báo chí đến gần hơn với số lượng độc giả không còn bị giới hạn bởi không gian và thời gian.

Những trang báo điện tử với ưu thế vượt trội đã nhanh chóng chiếm lĩnh vị thế của các loại báo in truyền thống.

Trên nền tảng số hóa và kết nối Internet, các thể loại báo chí ngày càng đa dạng, trình bày hấp dẫn, đáp ứng được nhu cầu của độc giả với trình độ ngày càng được nâng cao.

Cũng bởi thế, các tòa soạn hội tụ, năng động và hiện đại với những phương thức truyền thông đa phương tiện, đang dần thay thế những tòa soạn truyền thống, vốn ngày càng trở nên đơn điệu và kém linh hoạt.

Sức mạnh của thiết chế báo chí dựa vào khả năng truyền tải thông tin đến với số đông người dân, kết nối các ý kiến, phân tích, bàn luận, thậm chí tranh luận. Sản phẩm báo chí không chỉ gia tăng sự hiểu biết của người đọc về các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày, mà còn có thể tạo ra các luồng dư luận xã hội khác nhau.

Những dư luận xã hội đa chiều, đặc biệt là các dư luận theo hướng phê phán, có thể tạo ra áp lực xã hội, tác động mạnh mẽ và thay đổi nhận thức, hành vi của cá nhân, tổ chức.

Kỷ nguyên số cũng đồng thời tạo ra những đối thủ cho thiết chế báo chí. Đáng kể nhất là sự cạnh tranh khốc liệt đến từ các nền tảng mạng xã hội, nơi mà bất kể cá nhân nào cũng có thể thực hiện công việc của các nhà báo.

Tuy nhiên, với những ưu điểm tuyệt đối xét về tính chính danh, đội ngũ phóng viên chuyên nghiệp, trang thiết bị ngày càng hiện đại, thể loại ngày càng đa dạng, cũng như tính chịu trách nhiệm cao, thiết chế báo chí vẫn giữ được ngôi vị số một xét về quyền lực truyền thông.

Kết nối lý luận với thực tiễn

Quyền lực báo chí, hay quyền lực truyền thông, từ lâu đã được coi là “quyền lực thứ tư” bên cạnh các quyền lực Nhà nước. Phân biệt với tính chất “cứng” của quyền lực Nhà nước và quyền lực kinh tế, quyền lực báo chí được coi là quyền lực “mềm” dựa vào khả năng thuyết phục cá nhân, tổ chức tự giác thay đổi hành vi.

Bên cạnh chức năng thông tin, báo chí từ lâu đã là một phương tiện hữu hiệu để chuyển tải kiến thức lý luận đến với số đông người dân, không chỉ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng mà còn hình thành các nỗ lực hành động tập thể nhằm thay đổi xã hội theo hướng tích cực hơn. Điển hình cho việc sử dụng báo chí để phổ biến kiến thức lý luận như K. Marx, F. Engels, V. Lenin, hay các thế hệ cách mạng tiền bối ở nước ta như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Trường Chinh...

Các trang báo lớn trên thế giới hiện nay như The New York Times cũng luôn xuất hiện những trí thức hàng đầu thế giới trong vai trò “columnist”, thường xuyên đóng góp những bài viết sử dụng kiến thức lý luận để phân tích các vấn đề thực tiễn. Hình thức tương tự nhưng ở cấp độ cao hơn là các tạp chí lý luận tầm trung như Foreign Affairs, The Economist, Financial Times…

Rất nhiều tác giả đăng bài trên các tạp chí nêu trên không phải là các nhà báo chuyên nghiệp, mà là các chuyên gia, nhà nghiên cứu có khả năng gắn lý luận với các sự kiện, tình huống xảy ra trong đời sống hàng ngày thông qua các sản phẩm báo chí, chứ không phải các báo cáo khoa học.

Nhân loại hiện nay đang dần bước qua xã hội công nghiệp để chuyển đến xã hội thông tin và nền kinh tế tri thức. Với trình độ dân trí ngày càng được cải thiện, nhu cầu của con người với báo chí không còn đơn giản chỉ là thông tin.

Thay vào đó, công dân trong các xã hội hiện đại ngày càng có nhu cầu cao hơn về tri thức với các sản phẩm báo chí, và coi báo chí như một phương tiện để chủ động tham gia vào các hành động giải quyết các vấn đề của cộng đồng.

Lịch sử nhân loại cho thấy, tiến trình phát triển của mỗi cộng đồng, quốc gia, hay cả thế giới sẽ không thể diễn ra nếu chúng ta không huy động được nỗ lực tập thể, được dẫn dắt bởi niềm tin tích cực và tri thức, để thực hiện những sự thay đổi theo hướng tốt đẹp hơn, tiến bộ hơn.

Cũng chính bởi logic phát triển nêu trên, các nhà nghiên cứu lý luận tất yếu cần đến báo chí trong vai trò là một phương tiện uy lực để lan tỏa niềm tin tích cực và tri thức, nêu quan điểm giải quyết vấn đề, qua đó gây ảnh hưởng đến quá trình thiết kế và lựa chọn hành động chính sách hướng đến sự phát triển.

Ảnh hưởng đến quản trị

Có thể thấy, thiết chế báo chí trên phạm vi toàn cầu đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ để có thể đáp ứng nhu cầu phức tạp hơn của con người. Không chỉ dừng ở những chức năng cổ điển như thông tin, giáo dục, giải trí, kết nối xã hội, thiết chế báo chí hiện đại còn đang thực hiện thêm hàng loạt những chức năng mới như: giám sát quyền lực công, định hình các vấn đề chính sách, kiến tạo các hành động cộng đồng, xây dựng và vun đắp các giá trị văn hóa…

Với những chức năng mới nêu trên, báo chí hiện đại trở thành một thiết chế có ảnh hưởng ngày càng mạnh mẽ đến hoạt động quản trị cộng đồng, ít nhất trên bốn phương diện.

Thứ nhất, báo chí có thể kiến tạo các phản ứng dư luận để kiểm soát quyền lực của chính quyền, phát hiện và đẩy lui các biểu hiện lạm quyền. Thứ hai, các phương tiện báo chí có thể nêu bật các thách thức lãnh đạo mà cộng đồng đang phải đối diện. Thứ ba, báo chí có thể nhận diện các vấn đề chính sách và tham gia thiết lập nghị trình chính sách. Thứ tư, báo chí vẫn là phương tiện công khai và minh bạch nhất để kết nối giữa nhu cầu, nguyện vọng chính sách của các nhóm xã hội với chính quyền các cấp.

Cũng bởi những chức năng mới mà tri thức lý luận sẽ ngày càng trở nên cần thiết để gia tăng chất lượng cho các sản phẩm báo chí. Là những sự hiểu biết chắt lọc của con người về đời sống xã hội, tri thức lý luận luôn được bồi đắp theo thời gian. Hẳn nhiên, để gia tăng hàm lượng lý luận cho các sản phẩm báo chí thì tất yếu cần đến sự tham gia của các nhà nghiên cứu lý luận vào lĩnh vực báo chí.

Khi tham gia viết báo, vốn không phải là công việc chính, các nhà nghiên cứu lý luận cũng đối diện với những thách thức. Ví dụ, họ phải thật sự vững chắc và liên tục cập nhật về kiến thức lý luận. Đồng thời, họ phải bám sát diễn biến đời sống hàng ngày, nhận diện được các thách thức lãnh đạo cũng như các vấn đề chính sách ẩn sau các sự kiện riêng lẻ.

Bên cạnh đó, họ phải có khả năng sử dụng tri thức lý luận để phân tích làm sáng rõ bản chất của vấn đề chính sách, nêu ra các lựa chọn hành động chính sách mà người dân có thể thảo luận và chính quyền có thể tham khảo.

Đại biểu Quốc hội: Đổi mới giáo dục không chủ động về người và tiền, khó có thể làm tốt

Đại biểu Quốc hội: Đổi mới giáo dục không chủ động về người và tiền, khó có thể làm tốt

Trong phiên thảo luận kinh tế xã hội sáng nay (1/6) Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Thúy cho rằng, đổi mới giáo dục, ...

Tháng hành động vì trẻ em: Cùng xây những 'ngôi trường hạnh phúc' cho con trẻ

Tháng hành động vì trẻ em: Cùng xây những 'ngôi trường hạnh phúc' cho con trẻ

Tháng hành động vì trẻ em, chúng ta muốn hướng đến là xây nên những 'ngôi trường hạnh phúc' cho con trẻ. Muốn vậy, trẻ ...

Trường chuyên, tấm lưới an toàn và cơ hội nhìn thấy con trưởng thành qua chuỗi ngày thi cử

Trường chuyên, tấm lưới an toàn và cơ hội nhìn thấy con trưởng thành qua chuỗi ngày thi cử

Khi con có nguyện vọng thi vào trường chuyên, tôi đã rất ủng hộ. Tôi luôn cho con một “tấm lưới” đủ an toàn để ...

Giáo dục không phải đào tạo ra các 'siêu nhân' giỏi toàn diện

Giáo dục không phải đào tạo ra các 'siêu nhân' giỏi toàn diện

Chúng ta đang sống trong bối cảnh toàn cầu hóa, vậy nên cách giáo dục cũng phải thay đổi. Bên cạnh kiến thức, trẻ cần ...

Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Đọc thêm

Nga tuyên bố thời điểm quyết định đối đầu phương Tây, đẩy lùi ba cuộc phản công của Ukraine ở tỉnh Kursk

Nga tuyên bố thời điểm quyết định đối đầu phương Tây, đẩy lùi ba cuộc phản công của Ukraine ở tỉnh Kursk

Hiện nay là thời khắc quyết định đối với Nga trong cuộc đối đầu với phương Tây. Bộ trưởng Quốc phòng Nga tuyên bố trong buổi lễ tại Moscow sáng ...
Giá tiêu hôm nay 23/2/2025: Nguồn hàng vụ mới gây áp lực lên thị trường, Việt Nam giữ vững vị trí xuất khẩu hồ tiêu số 1 thế giới

Giá tiêu hôm nay 23/2/2025: Nguồn hàng vụ mới gây áp lực lên thị trường, Việt Nam giữ vững vị trí xuất khẩu hồ tiêu số 1 thế giới

Giá tiêu hôm nay 23/2/2025 tại thị trường trong nước giảm ở các địa phương trọng điểm, giao dịch từ 159.000 – 161.000 đồng/kg.
Giá vàng hôm nay 23/2/2025: Giá vàng bất ngờ ‘quay xe’, đánh dấu một tuần gây kinh ngạc, giá vàng nhẫn vượt mặt vàng miếng SJC

Giá vàng hôm nay 23/2/2025: Giá vàng bất ngờ ‘quay xe’, đánh dấu một tuần gây kinh ngạc, giá vàng nhẫn vượt mặt vàng miếng SJC

Giá vàng hôm nay 23/2/2025, giá vàng gây bất ngờ. Tuy nhiên, quý kim đã có một tuần gây kinh ngạc. Giá vàng nhẫn theo chân giảm.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đến Tehran bàn chuyện nóng quốc tế và khu vực

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đến Tehran bàn chuyện nóng quốc tế và khu vực

Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov sẽ đến thăm Tehran đầu tuần tới để gặp người đồng cấp nước này và thảo luận về 'các diễn biến trong khu ...
Bộ Y tế yêu cầu báo cáo trường hợp sự cố y khoa tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương

Bộ Y tế yêu cầu báo cáo trường hợp sự cố y khoa tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương

Bộ Y tế đã có văn bản yêu cầu Bệnh viện Phụ sản Trung ương xác minh và báo cáo trường hợp sự cố y khoa đối với trường hợp ...
Thủ tướng Việt Nam, Lào, Campuchia họp triển khai Kết luận Cuộc gặp giữa ba Người đứng đầu ba Đảng

Thủ tướng Việt Nam, Lào, Campuchia họp triển khai Kết luận Cuộc gặp giữa ba Người đứng đầu ba Đảng

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có cuộc gặp làm việc với Thủ tướng Campuchia Hun Manet và Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone tại TP Hồ Chí Minh.
Khảo sát ý kiến dư luận xã hội về Thông tư 29 quy định dạy thêm, học thêm

Khảo sát ý kiến dư luận xã hội về Thông tư 29 quy định dạy thêm, học thêm

Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương tổ chức lấy ý kiến dư luận xã hội về Thông tư 29 của Bộ GD&ĐT quy định về dạy thêm, học thêm.
TP. Hồ Chí Minh miễn học phí cho học sinh

TP. Hồ Chí Minh miễn học phí cho học sinh

Từ năm học 2025 - 2026, TP. Hồ Chí Minh miễn học phí cho học sinh các cấp học.
Năm 2025, Học viện Cảnh sát Nhân dân tuyển sinh 530 chỉ tiêu

Năm 2025, Học viện Cảnh sát Nhân dân tuyển sinh 530 chỉ tiêu

Trong số 530 chỉ tiêu năm 2025, Học viện Cảnh sát Nhân dân tuyển 477 nam, 53 nữ. Phạm vi tuyển sinh phía Bắc tính từ Huế trở ra.
Dạy thêm, học thêm ở Mỹ như thế nào?

Dạy thêm, học thêm ở Mỹ như thế nào?

Mỹ không có luật cấm dạy-học thêm nhưng có những quy định nhằm kiểm soát các vấn đề liên quan đến lợi ích giáo viên và công bằng học tập.
Bộ GD&ĐT thành lập đoàn kiểm tra việc dạy thêm, học thêm

Bộ GD&ĐT thành lập đoàn kiểm tra việc dạy thêm, học thêm

Ngày 21/2, Bộ GD&ĐT vừa quyết định thành lập đoàn kiểm tra thực hiện Thông tư 29 quy định về dạy thêm học thêm.
Hơn 130.000 thí sinh đăng ký dự thi đánh giá năng lực do ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh tổ chức

Hơn 130.000 thí sinh đăng ký dự thi đánh giá năng lực do ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh tổ chức

Hơn 130.000 thí sinh đăng ký dự thi đánh giá năng lực do ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh tổ chức để xét tuyển vào 100 trường đại học, cao đẳng.
Bộ Y tế yêu cầu báo cáo trường hợp sự cố y khoa tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương

Bộ Y tế yêu cầu báo cáo trường hợp sự cố y khoa tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương

Bộ Y tế đã có văn bản yêu cầu Bệnh viện Phụ sản Trung ương xác minh và báo cáo trường hợp sự cố y khoa đối với trường hợp bệnh nhân Q.A.
Chuyên gia y tế nói gì về chuyện 'lọc máu ngừa đột quỵ'?

Chuyên gia y tế nói gì về chuyện 'lọc máu ngừa đột quỵ'?

PGS. Nguyễn Lân Hiếu bác bỏ thông tin chỉ cần 2-3 giờ lọc máu với chi phí chưa đến chục triệu phòng ngừa được đột quỵ, hết mỡ máu, đái tháo đường.
Trước thông tin chủng virus corona mới có thể xâm nhập tế bào người, giới khoa học nói gì?

Trước thông tin chủng virus corona mới có thể xâm nhập tế bào người, giới khoa học nói gì?

Các nhà khoa học Trung Quốc đã phát hiện một chủng virus corona mới từ loài dơi, có khả năng xâm nhập tế bào con người...
Loại vi khuẩn gây ung thư dễ lây trong gia đình bởi thói quen hàng ngày

Loại vi khuẩn gây ung thư dễ lây trong gia đình bởi thói quen hàng ngày

Với thói quen dùng chung dụng cụ ăn uống, nước chấm… của người Việt đã khiến loại vi khuẩn HP dễ dàng lây lan trong gia đình.
6 thực phẩm ngăn ngừa ung thư, kéo dài tuổi thọ

6 thực phẩm ngăn ngừa ung thư, kéo dài tuổi thọ

Nghiên cứu công bố trên tạp chí The American Jourmal of Clinical Nutitrion chỉ ra thêm củ cải, lựu, cà phê vào thực đơn giúp sống khỏe, thọ lâu.
Kiên trì tập tập aerobic cải thiện sức khỏe, vóc dáng thon gọn không cần ăn kiêng hà khắc

Kiên trì tập tập aerobic cải thiện sức khỏe, vóc dáng thon gọn không cần ăn kiêng hà khắc

Tập aerobic 4-5 buổi mỗi tuần giúp giảm 2-4 kg sau khoảng 3 tháng, vóc dáng săn chắc hơn, cải thiện sức khỏe tim mạch.
Phiên bản di động