Ngoại giao khoa học bảo vệ môi trường biển: Con đường khai thông những bế tắc ở Biển Đông?

Kim Ngọc
Tranh chấp trên Biển Đông có thể được xoa dịu bằng nỗ lực nghiên cứu khoa học chung nhằm giải quyết các vấn đề liên quan tới suy thoái môi trường biển.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Hợp tác khoa học bảo vệ môi trường biển: Con đường khai thông những bế tắc ở Biển Đông?
Do sự suy thoái môi trường biển nghiêm trọng, nhiều rạn san hô ở Biển Đông đang chết dần. Bối cảnh này đòi hỏi ASEAN-Trung Quốc cần hợp tác khoa học bảo vệ môi trường biển chặt chẽ hơn. (Nguồn: Reuters)

Trong một bài viết trên trang Nikkei Asia, Giáo sư James Borton thuộc Viện Chính sách Đối ngoại, Đại học Johns Hopkins (Mỹ), tác giả cuốn "Dispatches from the South China Sea: Navigating to Common Ground" (Những văn kiện liên quan đến Biển Đông: Hướng đến điểm chung), đã chỉ ra những tiềm năng hợp tác bảo vệ môi trường biển tại Biển Đông, qua đó hóa giải những tranh chấp, bất đồng trong khu vực này.

Suy thoái môi trường biển

Đằng sau những tranh chấp và nghi ngại đang ngày càng gia tăng tại Biển Đông, một cuộc khủng hoảng sinh thái đang âm thầm bùng phát. Tuy nhiên, những nỗ lực ban đầu của các quốc gia trong khu vực nhằm giải quyết vấn đề môi trường đang tạo ra tiền đề cho sự hợp tác. Điều này đang được hy vọng sẽ tạo ra lối thoát cho những căng thẳng về chính trị.

Do sự suy thoái môi trường nghiêm trọng ở những nơi từng là các ngư trường quý hiếm và phong phú các loài sinh vật biển của khu vực, nhiều rạn san hô đang chết dần. Quá trình cải tạo hay xây dựng thêm các hòn đảo đã phá hủy môi trường biển, nước thải nông nghiệp và công nghiệp làm ô nhiễm các vùng nước ven biển, trong khi việc đánh bắt quá mức đang làm cạn kiệt các loại sinh vật biển.

Một góc nhìn khác đã được hình thành trước những hiểm họa môi trường đang diễn ra tại Biển Đông như tình trạng mất đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu, suy giảm về số lượng các rạn san hô, ô nhiễm và sự đe dọa đến ngư nghiệp. Điển hình là kế hoạch hành động 5 năm của ASEAN-Trung Quốc về quan hệ đối tác chặt chẽ trong khoa học, công nghệ và đổi mới tầm nhìn đến năm 2025 đã khuyến khích phát triển các cơ chế hợp tác bền vững dựa trên nền tảng khoa học...

Nhà sinh thái học, Giáo sư Jian Nian Zhi tại Đại học quốc gia Hạ Môn, phát biểu tại một diễn đàn ở Thượng Hải rằng: “Là các nhà khoa học, chúng ta nên vượt lên những rào cản chính trị và tập trung giải quyết những câu hỏi lớn có ảnh hưởng quan trọng đến hạnh phúc nhân loại”.

Thực tế, đã có những tiền lệ trong lịch sử về sự chung tay hợp tác bảo vệ môi trường biển, điển hình là Chương trình Khám phá Đại dương Quốc tế (IODP), bao gồm một cuộc thăm dò dầu khí được thực hiện vào năm 2014 bởi các nhà khoa học Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Australia, Ấn Độ và Brazil ở Biển Đông.

Vài năm trước đó, Thí nghiệm Gió mùa Biển Đông do Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc khởi xướng cũng đã quy tụ nhiều nhà khoa học từ Australia và Mỹ. Một nhóm công tác về hợp tác nghiên cứu phát triển hàng hải giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng đã được thiết lập nhằm tăng cường hợp tác ở Vịnh Bắc Bộ và các khu vực địa lý ít nhạy cảm. Đặc biệt, hai bên còn cùng nhau xây dựng một mô hình dự báo triều cường.

Các nhà khoa học biển và chuyên gia chính sách cho rằng cách tốt nhất để tham gia hợp tác về khoa học đại dương hiệu quả là xem xét kỹ các lợi ích chung trước tình trạng biến đổi khí hậu, axit hóa đại dương, các loại hình thời tiết khắc nghiệt và các khu bảo tồn biển.

Mặc dù ngoại giao khoa học không đại diện cho một cách tiếp cận mới đối với quan hệ quốc tế nhưng đã đến lúc cần áp dụng nó trong quản lý tranh chấp ở Biển Đông.

Các quốc gia khu vực Biển Đông có thể học hỏi từ cách thức hợp tác nghiên cứu dựa trên khoa học và công nghệ đã giúp Hội đồng Bắc Cực tạo ra một công cụ ngoại giao để xây dựng hòa bình.

Hội đồng Bắc Cực là một diễn đàn liên chính phủ được thành lập năm 1996 bao gồm Mỹ, Nga, Canada, Phần Lan, Iceland, Đan Mạch, Na Uy và Thụy Điển. Những bằng chứng khoa học đã tạo tiền đề cho các cuộc đàm phán, thúc đẩy lĩnh vực nghiên cứu hải dương nói chung và xây dựng lòng tin trong Hội đồng Bắc Cực. Nhờ đó, Hội đồng Bắc Cực đã thông qua một số thỏa thuận hợp tác góp phần thúc đẩy bảo vệ môi trường và sự phát triển bền vững.

Hợp tác khoa học bảo vệ môi trường biển: Con đường khai thông những bế tắc ở Biển Đông?
Tại Hội nghị thượng đỉnh ở Rovaniemi, Phần Lan, vào tháng 5/2019, Hội đồng Bắc Cực đã thông qua một số thỏa thuận ràng buộc pháp lý nhằm tăng cường bảo vệ môi trường và sự phát triển bền vững. (Nguồn: Reuters)

Hy vọng mới cho những căng thẳng

Hiện nay, các quốc gia trong khu vực cần phải gấp rút bổ sung những cơ chế quản lý nhằm định hướng cho sự phát triển của hợp tác khoa học, điều có thể giúp hạ nhiệt căng thẳng xoay quanh việc tranh chấp quyền quản lý nguồn tài nguyên ở Biển Đông. Sự kết hợp của khoa học và vấn đề địa chính trị sẽ thúc đẩy sự mở rộng của các diễn đàn chung và hợp tác giải quyết các bất đồng.

Các nhà hoạch định chính sách có thể xem xét giải pháp tốt giải quyết vấn đề chủ quyền phức tạp qua lăng kính khoa học. Suy cho cùng, các nhà nghiên cứu khoa học hay hải dương học mới dễ dàng chia sẻ tiếng nói chung bất chấp những khác biệt về chính trị, kinh tế và xã hội.

Một lĩnh vực đã nhận được sự đồng thuận từ các bên ở Biển Đông là sự mở rộng của khu bảo tồn biển nhằm bảo vệ ngư nghiệp. Các hoạt động đánh bắt cá mang tính hủy diệt và biến đổi khí hậu là những mối đe dọa lớn đối với các rạn san hô trong khu vực.

Hiện Trung Quốc có hơn 270 khu bảo tồn đại dương, trong khi Việt Nam cũng có 12 khu vực được bảo vệ, quản lý. Đây có thể là cơ hội tuyệt vời để phục hồi khuôn khổ hợp tác ASEAN-Trung Quốc trong những năm 1990, bao gồm giám sát khí hậu, tìm kiếm, cứu nạn hàng hải, bảo vệ môi trường biển và nghiên cứu khoa học biển.

Tất nhiên, những xung đột về lợi ích chính trị sẽ luôn tồn tại xoay quanh Biển Đông. Trong khi chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden từng gọi việc quản lý mối quan hệ Washington-Bắc Kinh là "phép thử địa chính trị lớn nhất trong thế kỷ XXI", thì Viện Hải dương học Woods Hole (Mỹ) và Đại học Hải dương Trung Quốc vẫn đang tiếp tục hợp tác nghiên cứu các tác động của biến đổi khí hậu ở vùng biển sâu và ven biển.

Có thể thấy, hợp tác khoa học đã mang lại hy vọng về một phần giải pháp cho các tranh chấp ở Biển Đông bằng cách tạo ra lòng tin với sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Hiện tại, nỗ lực chung tay khắc phục suy thoái môi trường biển có thể làm tăng khả năng xuất hiện các cuộc khảo sát nghiên cứu khoa học bất chấp sự căng thẳng về địa chính trị và mâu thuẫn về tuyên bố chủ quyền.

Học viện Ngoại giao và Học viện Clingendael hợp tác đào tạo chuyên gia luật biển quốc tế

Học viện Ngoại giao và Học viện Clingendael hợp tác đào tạo chuyên gia luật biển quốc tế

Học viện Ngoại giao phối hợp với Học viện Clingendael (thuộc Viện Clingendael, Hà Lan) tổ chức Lễ ký kết Biên bản ghi nhớ về ...

Tọa đàm khoa học về quan hệ giữa các nước lớn và tác động tới môi trường an ninh, phát triển của Việt Nam

Tọa đàm khoa học về quan hệ giữa các nước lớn và tác động tới môi trường an ninh, phát triển của Việt Nam

Ngày 21/7, Bộ Ngoại giao đã tổ chức Tọa đàm khoa học “Những nét mới trong cục diện thế giới, khu vực, quan hệ giữa ...

Bài viết cùng chủ đề

Biển Đông

Đọc thêm

Chu Thanh Huyền xinh đẹp ngọt ngào bên Quang Hải trong bộ ảnh trước đám cưới

Chu Thanh Huyền xinh đẹp ngọt ngào bên Quang Hải trong bộ ảnh trước đám cưới

Chu Thanh Huyền, vợ cầu thủ Quang Hải, thay nhiều mẫu váy cưới, trong đó có các mẫu đầm tinh xảo của NTK Trà Linh trong ảnh pre-wedding.
Vừa phóng tên lửa đạn đạo, Triều Tiên lại tung vũ khí 'siêu mạnh duy nhất trên thế giới'

Vừa phóng tên lửa đạn đạo, Triều Tiên lại tung vũ khí 'siêu mạnh duy nhất trên thế giới'

Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un đã chỉ đạo cuộc huấn luyện sử dụng pháo phản lực phóng loạt cỡ nòng 600 mm.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3: Euro, Bảng Anh 'ngược chiều' USD, thị trường tự do đã hạ nhiệt

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3: Euro, Bảng Anh 'ngược chiều' USD, thị trường tự do đã hạ nhiệt

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3 ghi nhận đồng USD tăng trước một loạt cuộc họp của các ngân hàng trung ương trong tuần này.
Ngày quốc tế hạnh phúc: Hạnh phúc của người dân đến từ đâu?

Ngày quốc tế hạnh phúc: Hạnh phúc của người dân đến từ đâu?

Mỗi người sẽ có các tiêu chuẩn khác nhau về hạnh phúc. Tiêu chuẩn này dựa trên sự thoải mái, hài lòng của người đó với chính tiêu chí của ...
Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Nỗ lực lấy lại niềm tin vào thị trường; nguồn cung khan hiếm, giá nhà tăng cao… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Bước chạy đà ấn tượng

Bước chạy đà ấn tượng

Với Thông điệp liên bang mạnh mẽ, đường như đương kim Tổng thống Joe Biden đã có bước chạy đà ấn tượng cho màn tái đấu giữa hai 'người quen cũ'.
Bầu cử Tổng thống Mỹ: Màn song đấu tái hiện

Bầu cử Tổng thống Mỹ: Màn song đấu tái hiện

Từ nay đến khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11 tới, nhiều bất ngờ sẽ còn xảy ra...
Chỗ dựa tinh thần của Tổng thống Palestine

Chỗ dựa tinh thần của Tổng thống Palestine

Việc Tổng thống Palestine lựa chọn đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ trong thời điểm hiện nay có thể coi là quyết định khôn khéo.
Xung đột Nga-Ukaine, động thái mới và dự báo cục diện, kết cục

Xung đột Nga-Ukaine, động thái mới và dự báo cục diện, kết cục

Cuộc xung đột ở Ukraine bước sang năm thứ ba khó đoán định.
Nhóm Visegrad: Phép cộng không đơn giản

Nhóm Visegrad: Phép cộng không đơn giản

Kết quả Hội nghị thượng đỉnh nhóm Visegrad vừa diễn ra tại Czech, một lần nữa cho thấy các thành viên của nhóm lại không cùng nhìn về một hướng.
NATO kết nạp Thụy Điển, một nước cờ khó lường trên bàn cờ thế cuộc

NATO kết nạp Thụy Điển, một nước cờ khó lường trên bàn cờ thế cuộc

Điều gì đến cũng sẽ đến. Đó là cảm nhận của nhiều chuyên gia, học giả quốc tế đối với việc Quốc hội Hungary bỏ phiếu chấp thuận Thụy Điển gia nhập NATO.
Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Trước khủng hoảng nhân đạo đáng báo động, quốc tế vẫn đang trông chờ vào các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về một lệnh ngừng bắn.
'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' của quan hệ Iran với Saudi Arabia sau một năm nối lại quan hệ ngoại giao khơi dậy niềm lạc quan giữa một Trung Đông đầy bất ổn.
Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Chính sách ngoại giao tình báo của Ấn Độ phù hợp với chiến lược xây dựng liên minh khu vực và toàn cầu hiện nay của nước này.
Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Chiến dịch tranh cử tại Mỹ đang trở nên gay cấn vào Siêu thứ Ba với hy vọng là ngày 'bội thu' của các ứng cử viên.
Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Thủ tướng chính quyền Palestine đệ đơn từ chức hôm 26/2 nhằm tạo điều kiện đạt đồng thuận về các thỏa thuận liên quan đến việc quản lý Gaza thời hậu xung đột.
50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

Mối quan hệ đối tác vững chắc giữa Australia và ASEAN sẽ góp phần thúc đẩy ổn định, hòa bình tại khu vực cũng như trên thế giới.
Phiên bản di động