Sổ tay văn hóa Đông - Tây

Nhà văn hóa Hữu Ngọc bàn về hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa

Hữu Ngọc
TGVN. Có người hiểu cụm từ hội nhập quốc tế là hội nhập toàn cầu. Như vậy không phải là hoàn toàn sai, vì trong hội nhập toàn cầu có hội nhập quốc tế, nhưng không phải chỉ là hội nhập quốc tế. Hai cụm từ đồng nghĩa thì hà tất phải tạo ra từ ngữ hội nhập toàn cầu làm gì.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
nha van hoa huu ngoc ban ve hoi nhap quoc te toan cau hoa Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Cây đời và thuốc lá
nha van hoa huu ngoc ban ve hoi nhap quoc te toan cau hoa Nhà văn hóa Hữu Ngọc bàn về Văn minh vật chất
nha van hoa huu ngoc ban ve hoi nhap quoc te toan cau hoa

Xuất phát từ kinh tế, có sự phân biệt giữa kinh tế quốc tế và kinh tế toàn cầu. Theo định nghĩa của từ điển Dictionnaire universel francophone, nền kinh tế quốc tế đặt quan hệ giao tiếp giữa các quốc gia trong không gian kinh tế mang tính quốc gia bằng cách trao đổi và đầu tư trực tiếp ra ngoài quốc gia. Còn toàn cầu hóa là sự biến chuyển từ một nền kinh tế quốc tế sang một nền kinh tế toàn cầu, được đặc trưng bởi sự cạnh tranh phổ biến, đối với tất cả các quốc gia, trên cơ sở tư nhân, chứ không phải chính trị, trong không gian kinh tế toàn cầu mà phần nào các quốc gia không kiểm soát nổi. Trước đã có những công ty siêu quốc gia, nay mọi thứ trở thành toàn cầu: thị trường tài chính, ẩm thực, âm nhạc, internet, khí hậu, môi trường, thời trang… Lấy một thí dụ đơn giản: chẳng cần có sự can thiệp của một quốc nào, một bài hát hay bản nhạc tung ra ở một địa điểm, thì lập tức đã phổ biến qua ti vi khắp mọi nơi (toàn cầu hóa).

Về phương diện ngôn ngữ, quốc tế (quốc = quốc gia, nước + tế = giao thiệp với nhau) - là bang giao giữa các quốc gia với nhau. Ngay cả khi một quyết định có sự tham gia của hàng trăm quốc gia, vẫn là bang giao quốc tế, không phải là toàn cầu hóa theo định nghĩa trên.

Vì vậy, cần phân biệt hội nhập quốc tế (Anh: international integration) với hội nhập toàn cầu (global intergration).

Hiểu như vậy thì không phải mãi sau Đổi mới (1986), Việt Nam mới có hội nhập quốc tế: Cũng nên nhớ có hội nhập quốc tế thì luôn kèm theo hiện tượng tiếp biến văn hóa. Khi hai hoặc nhiều nền văn hóa (dân tộc, quốc gia) gặp nhau thì bao giờ cũng có hiện tượng tiếp biến văn hóa, nghĩa là có tác động lẫn nhau và tạo ra những giá trị văn hóa mới cho mỗi nền văn hóa liên quan. Trong trường hợp một nền văn hóa có bản sắc yếu quá, thì phần tiếp thu để tạo ra cái mới cho mình mờ nhạt và rất ít, bị nền văn hóa đối tác át đi (đó là trường hợp một số thuộc địa cũ ở châu Phi).

Có thể hiểu hội nhập quốc tế theo nghĩa hẹp là tham gia một quy ước giữa một số quốc gia về một vấn đề (như Ủy ban quốc tế Hiệp định Genève). Có thể hiểu nghĩa rộng là tham gia một khối quốc gia có nền văn minh chung (như: khối Hồi giáo…), hoặc một hệ thống rộng lớn gồm đa số các quốc gia (như: Liên hợp quốc).

Theo nghĩa này thì cuộc hội nhập quốc tế thứ nhất của ta là văn hóa Việt (hình thành ở Đông Nam Á trong thiên niên kỉ thứ nhất trước công nguyên: văn hóa lúa nước) đã hội nhập và tiếp biến văn hóa với văn minh Trung Quốc khối Đông Á. Thời kỳ này kéo dài hai nghìn năm, bao gồm một nghìn năm Bắc thuộc và 900 năm các triều đại độc lập. Ta vẫn giữ được và làm phong phú bản sắc dân tộc qua tiếp biến văn hóa.

Cuộc hội nhập quốc tế lần thứ hai là với phương Tây, nghĩa là hiện đại hóa qua Tây phương hóa. Quá trình này trải qua nhiều giai đoạn:

1/ Từ thế kỉ XVII tới thời Pháp thuộc, những giáo sĩ Thiên chúa giáo bắt đầu tuyên truyền cho văn hóa phương Tây ở những vùng truyền đạo (trong thời kỳ Trịnh - Nguyễn phân tranh và dưới triều Nguyến): tác động phương Tây hạn chế (thờ một thần, đối lập với các quan điểm truyền thống Khổng học).

2/ Giai đoạn Pháp thuộc: tác động văn hóa phương Tây sâu đậm về mọi mặt (bắt đầu khoa học hóa, du nhập ý thức cá thể ngược với ý thức cộng đồng của Khổng học, văn minh vật chất,…). Ta vẫn giữ được tinh thần dân tộc, qua tiếp viến văn hóa, lại làm cho bản sắc phong phú thêm về mọi mặt, do đó, thành công trong công cuộc giải phóng dân tộc.

Cuộc hội nhập quốc tế lần thứ ba với khối các quốc gia xã hội chủ nghĩa: 30 năm cách mạng (từ 1945) và chiến tranh. Tác động của chủ nghĩa Mác và tiếp biến văn hóa với các nước xã hội chủ nghĩa, (kể cả văn hóa cổ điển của các nước này như văn nghệ, triết học, phong tục, tập quán).

Cuộc hội nhập quốc tế thứ tư là từ Đổi mới (1986). Từ những năm 1990, hội nhập quốc tế chuyển sang tính chất toàn cầu hóa. Toàn cầu hóa là hình thái mới nhất của quốc tế hóa, mang tính tư bản chủ nghĩa. Do tác động nội tại của nó, không quốc gia nào tránh được. Nhân dân thế giới cần đấu tranh hướng nó theo một con đường nhân văn.

Một nước còn đang phát triển như ta, hội nhập trong hoàn cảnh toàn cầu hóa vừa có lợi vừa có hại đến bản sắc dân tộc. Thách thức lớn nhất là ảnh hưởng phương Tây về chủ nghĩa tiêu thụ, chủ nghĩa vật chất tầm thường, cá nhân ích kỷ, thờ phụng đồng tiền đang làm xói mòn những truyền thống tốt đẹp của ta. Bài toán đặt ra là giải quyết mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế để ra khỏi cái nghèo, nhưng làm thế nào đừng để cuộc chạy đua theo GDP thuần túy hại đến bản sắc dân tộc. Cứ lấy thí dụ Nhật Bản và Hàn Quốc làm gương: hai nước này phát triển kinh tế như vũ bão, chính vì họ giữ được văn hóa dân tộc. Tôi nhớ một chính khách Hàn Quốc nổi tiếng đã từng nhận định: toàn cầu hóa như một buổi hòa nhạc – nếu người Hàn Quốc đóng cửa với các nền văn hóa bên ngoài, thì sẽ không có thể hội nhập vào bản giao hưởng toàn cầu và rất thiệt thòi – nhưng nếu hội nhập mà không có tiếng nói riêng thì có cũng như không.

Qua những lần hội nhập quốc tế trước, ta vẫn giữ được bản sắc mà phát triển, tạo ra cái mới qua tiếp biến văn hóa. Cần rút bài học cho hội nhập toàn cầu hôm nay.

nha van hoa huu ngoc ban ve hoi nhap quoc te toan cau hoa Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Shakespeare và Brecht trong tuồng và chèo (ii)

TGVN. Trong sân khấu dân gian Việt Nam, văn hào Markiewicz đã tìm thấy sự trùng hợp với sân khấu tự sự của Brecht. Cũng ...

nha van hoa huu ngoc ban ve hoi nhap quoc te toan cau hoa Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Shakespeare và Brecht trong tuồng và chèo (Bài I)

TGVN. Nhà phê bình sân khấu phương Tây đã ngạc nhiên tìm thấy trong tuồng, chèo Việt Nam cái “hiện đại” của cả Văn hào ...

nha van hoa huu ngoc ban ve hoi nhap quoc te toan cau hoa Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Họa sư Nam Sơn và Hội ngộ văn hóa Đông - Tây

TGVN. Họa sĩ Nam Sơn xuất phát từ hội họa phương Đông đã gặp Tardieu nên tạo ra một phong cách hiện đại Á - ...

Đọc thêm

Thanh niên Việt Nam phát huy truyền thống 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Thanh niên Việt Nam phát huy truyền thống 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Baoquocte.vn. Ngày 29/3 đã diễn ra Hội thảo quốc gia với chủ đề 'Thanh niên Việt Nam phát huy truyền thống 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ xây dựng và ...
Tín hiệu tích cực về môi trường biển khi cá heo liên tục xuất hiện tại các vùng biển tỉnh Quảng Ninh

Tín hiệu tích cực về môi trường biển khi cá heo liên tục xuất hiện tại các vùng biển tỉnh Quảng Ninh

Thời gian gần đây cá heo, trong đó có cá heo trắng liên tục xuất hiện tại các vùng biển Quảng Ninh như Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long...
Cự tuyệt kế hoạch của Ukraine, Nga sẽ chỉ tham gia hội nghị hòa bình nếu có điều kiện này

Cự tuyệt kế hoạch của Ukraine, Nga sẽ chỉ tham gia hội nghị hòa bình nếu có điều kiện này

Nếu lợi ích của Nga được tôn trọng, Moscow sẵn sàng bảo đảm lợi ích hợp pháp của các bên tham gia khác trong quá trình đàm phán về vấn ...
Tổng Cục Thống kê họp báo: Điểm sáng FDI quý I/2024, vốn FDI tăng 13,4% so với cùng kỳ năm trước

Tổng Cục Thống kê họp báo: Điểm sáng FDI quý I/2024, vốn FDI tăng 13,4% so với cùng kỳ năm trước

Ngày 29/3 Tổng cục Thống kê tổ chức Họp báo công bố số liệu thống kê kinh tế – xã hội quý I/2024. Bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng ...
Lỡ hẹn với ngày xanh tập 10: Chủ tịch Thắng tiết lộ quá khứ với con gái

Lỡ hẹn với ngày xanh tập 10: Chủ tịch Thắng tiết lộ quá khứ với con gái

Lỡ hẹn với ngày xanh tập 10, người lạ mặt bà Thật nhắc tới có phải là ông Thắng? Duyên và Giang có liên hệ gì không?
Olympic Paris 2024: Lo nguy cơ bị tấn công khủng bố, Pháp điều hàng chục nghìn quân, vẫn phải nhờ cậy thêm đồng minh

Olympic Paris 2024: Lo nguy cơ bị tấn công khủng bố, Pháp điều hàng chục nghìn quân, vẫn phải nhờ cậy thêm đồng minh

Pháp đã đề nghị các đồng minh quốc tế cử hàng nghìn nhân viên an ninh đến hỗ trợ bảo vệ Olympic Paris 2024 trước nguy cơ khủng bố.
Xu hướng 'hoán đổi điểm đến' đang lan rộng trong ngành du lịch - 5 lý do cân nhắc

Xu hướng 'hoán đổi điểm đến' đang lan rộng trong ngành du lịch - 5 lý do cân nhắc

Lựa chọn một điểm đến phù hợp, tối giảm chi phí mà vẫn tận hưởng được những cảm xúc mới mẻ, tuyệt vời đang trở thành xu hướng lan rộng trong ngành du lịch toàn ...
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động