Bài viết "Nhật - Nga một lần nữa tìm giải pháp trong tranh chấp lãnh thổ" đăng trên Tạp chí The Diplomat gần đây hé lộ những dấu hiệu cho thấy, Moscow đã mở cánh cửa với Tokyo về vấn đề tranh chấp lãnh thổ.
Tờ The Diplomat đã trích dẫn câu trả lời phỏng vấn hãng tin Bloomberg của Tổng thống Nga Vladimir Putin (liên quan đến tranh chấp Nga - Nhật về chủ quyền đối với quần đảo Kuril, Nhật Bản gọi là Lãnh thổ phương Bắc) rằng: "Chúng tôi không nói về sự trao đổi hay mua bán mà chúng tôi nói về việc tìm giải pháp để cả hai bên đều không cảm thấy thất bại hay thua thiệt". Tổng thống Nga cho biết, Moscow "đang rất muốn tìm giải pháp cho vấn đề này với những người bạn Nhật Bản" và "nếu Moscow có thể đạt được sự tin tưởng cao" với Tokyo "thì hai bên có thể đạt được một số thỏa hiệp".
Câu hỏi đặt ra là những phát biểu gần đây của ông Putin là nghiêm túc, hay chỉ là cảm giác lạc quan thoáng qua?
Vài năm trở lại đây, triển vọng về một giải pháp lâu dài xung quanh vấn đề tranh chấp lãnh thổ giữa Nga và Nhật Bản dường như bị chìm xuống và rơi vào bế tắc. Sau khi trở lại vai trò Thủ tướng Nhật Bản năm 2012, ông Abe đã đặt mối quan tâm của mình vào việc theo đuổi mục tiêu quan hệ "gần hơn" với Moscow. Tuy nhiên, lời đề nghị đầu tiên của ông đã bị đứt quãng bởi mối quan hệ với Mỹ và phương Tây sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea năm 2014, và tiếp theo là cáo buộc Moscow hỗ trợ quân li khai ở Ukraine.
Tokyo đã phải miễn cưỡng cùng các nước G7 chống Nga và ủng hộ các lệnh trừng phạt của cộng đồng quốc tế nhằm vào Moscow. Theo đó, chủ trương nối lại quan hệ với Nga của Nhật Bản đã bị đổ bể.
| Tổng thống Putin (phải) dự kiến sẽ có chuyến thăm chính thức tới Nhật Bản vào tháng 12/2016. (Nguồn: FT) |
Tuy nhiên, sau khi câu trả lời phỏng vấn của ông Putin với hãng tin Bloomberg được công khai và ông Abe thêm một ghế Bộ trưởng mới chuyên trách về quan hệ hợp tác với Nga đã cho thấy những tiến triển trong quan hệ Nga - Nhật kể từ cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo tại thành phố Sochi bên bờ Biển Đen hồi tháng 5 vừa qua.
Trước mắt, có thể thấy một số dấu hiệu nồng ấm trong quan hệ Nga - Nhật trong thời gian tới. Cụ thể, Tổng thống Nga và Thủ tướng Nhật Bản sẽ tiếp tục gặp nhau bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Peru vào tháng 11 tới. Ngoài ra, ông Putin dự kiến sẽ có chuyến thăm chính thức tới Nhật Bản vào tháng 12/2016.
Tuy nhiên, những động thái của quân đội Nga trên thực địa lại cho thấy, giữa Moscow và Tokyo vẫn còn một khoảng cách khá xa. Quân đội Nga thường xuyên đưa máy bay ném bom chiến lược Tu-95 bay quanh vùng trời của Nhật Bản và buộc lực lượng phòng vệ Nhật Bản phải đáp trả.
Tương tự, trên Biển Hoa Đông khi tranh chấp chủ quyền giữa Nhật Bản và Trung Quốc bị đẩy lên cao, Nga đã cử lực lượng tham gia cùng lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc. Cụ thể, trong tháng 6 vừa qua, một tàu khu trục nhỏ của quân đội Trung Quốc đã di chuyển vào vùng tiếp giáp lãnh hải ở khu vực Senkaku/Điếu Ngư với sự hộ tống của các tàu hải quân Nga.
Nhìn chung, quan hệ song phương giữa Nga và Nhật Bản vẫn còn bấp bênh nhưng có thể đạt được những tiến triển mới. Bình luận của Putin trên Bloomberg và quyết tâm về việc xây dựng lòng tin với Moscow mở ra khả năng khôi phục lại được tình hữu nghị dường như tồn tại ở giữa hai nước vào thời điểm Thủ tướng Abe mới nhậm chức. Khi đó, triển vọng về một giải pháp cho vấn đề tranh chấp quần đảo Kuril/Lãnh thổ phương Bắc đã kéo dài 71 năm trở nên tươi sáng.