Ra mắt tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng của nhà văn Henryk Sienkiewicz tại Việt Nam

Đây là lần đầu tiên bộ sách của Henryk Sienkiewicz được giới thiệu tới bạn đọc Việt Nam, qua bản dịch từ tiếng Ba Lan của dịch giả Nguyễn Hữu Dũng.

Trong cuộc đời sáng tác văn học giàu thành tựu của văn hào Ba Lan Henryk Sienkiewicz (1846 - 1916), không tác phẩm nào được thai nghén lâu như tiểu thuyết lịch sử Hiệp sĩ Thánh chiến (Krzyżacy).

Ngay từ năm 1865, trong lòng chàng sinh viên Henryk Sienkiewicz 19 tuổi đã "nảy mầm" ý định xây dựng một tiểu thuyết xứng tầm với cuộc đụng đầu lịch sử xảy ra hồi đầu thế kỷ XV giữa liên minh Ba Lan - Litva với Giáo đoàn Thánh chiến.

Henryk Sienkiewicz đâu thể ngờ rằng, phải đến tận 35 năm sau, tâm nguyện thời trẻ của ông mới trở thành hiện thực. Công việc sáng tác Hiệp sĩ Thánh chiến kéo dài ròng rã bốn năm trời, bắt đầu tại Zakopane (Ba Lan) năm 1896, kết thúc năm 1900 tại Parc Saint Maur gần Paris (Pháp).

Những giá trị về nội dung và nghệ thuật lớn lao đã khiến cho Hiệp sĩ Thánh chiến trở thành tài sản văn hóa tinh thần quý giá của dân tộc Ba Lan. Không phải ngẫu nhiên mà trong thời gian Thế chiến thứ II, phe phát xít Hitler đã cấm các tác phẩm của Henryk Sienkiewicz, nhất là Hiệp sĩ Thánh chiến lưu truyền ở Ba Lan.

Bằng sức mạnh nghệ thuật, tác phẩm đã trở thành một lời cổ vũ hào hùng cho các dân tộc đang chiến đấu không tiếc xương máu để giành độc lập, tự do, đồng thời cũng là lời cảnh báo cho bọn xâm lược vốn chỉ tin vào sức mạnh của quân đội và vũ khí.

Tính chặt chẽ của cấu trúc, nghệ thuật đan xen mật thiết của các tuyến tình tiết, sự hài hòa giữa hai mặt mô tả số phận chung của toàn dân tộc và số phận riêng tư của các nhân vật chính đã khiến các nhà phê bình văn học đánh giá Hiệp sĩ Thánh chiến là tác phẩm hoàn thiện nhất trong những tiểu thuyết lớn của Henryk Sienkiewicz.

Đã từng biết đến tài năng của Henryk Sienkiewicz qua các kiệt tác Quo vadis, Trên sa mạc và trong rừng thẳm, Hania, Trên bờ biển sáng... bạn đọc Việt Nam chắc chắn sẽ càng yêu mến ông qua tiểu thuyết Hiệp sĩ Thánh chiến, bởi ngoài giá trị văn học, tác phẩm còn xiết bao gần gũi với chúng ta - dân tộc đã bao lần phải đổ máu để giữ nước trong suốt lịch sử bốn ngàn năm của mình.

Để sáng tác Hiệp sĩ Thánh chiến, Henryk Sienkiewicz đã dày công nghiên cứu các sử liệu về thế kỷ XIV - XV, trước hết là bộ Lịch sử Ba Lan đồ sộ của nhà sử học Jan Długosz, người sống gần như cùng thời với các sự kiện được mô tả. Nhờ sử dụng một cách chọn lọc tinh tế những chất liệu sử học, dân tộc học, truyền thuyết, thần thoại, dân ca, thổ ngữ... Henryk Sienkiewicz đã tái tạo được một bức tranh sống động và trung thực, với đầy đủ sắc màu, âm hưởng quá khứ hào hùng của dân tộc Ba Lan.

Tác phẩm dựng lên trước mắt người đọc một quốc gia phong kiến tập quyền thời Trung cổ ở châu Âu, với các giai tầng xã hội khác nhau: vua và hoàng hậu, các quận công và quận chúa, các hiệp sĩ vùng biên ải, đám quan lại giàu có, các trang chủ quý tộc, những người nông dân nghèo khổ, các hiệp sĩ Thánh chiến đầy ngạo mạn, tàn bạo và quỷ quyệt...

Bằng việc sử dụng thủ pháp mô tả thông qua các cuộc phiêu lưu của những nhân vật chính, tác giả đã cung cấp cho người đọc một cái nhìn tổng thể và rất toàn diện. Tác giả tập trung hơn cả đến giới hiệp sĩ - “cái cốt” của tinh thần dân tộc thời bấy giờ, người quyết định vận mệnh dân tộc trong các cuộc chiến chinh thời phong kiến Trung cổ.