Rối nước Việt Nam kể truyện cổ Andersen trên sân khấu Pháp

Một cảnh trong tiết mục rối nước "Chú lính chì dũng cảm". (Ảnh: Nhà hát múa rối Việt Nam)

Trên nền nhạc đương đại Châu Âu, những con rối độc đáo và lạ mắt mô phỏng các nhân vật quen thuộc trong truyện cổ Andersen như chú lính chì, những chú vịt, nàng tiên cá,...đã nhận được những tràng pháo tay không ngớt từ phía khán giả Pháp, đặc biệt là các em nhỏ. Nghệ thuật múa rối nước truyền thống ở đất nước Việt Nam xa xôi đã đến gần hơn với công chúng Pháp.

3 vở diễn “Chú lính chì dũng cảm”, “Vịt con xấu xí”, “Nàng tiên cá” được chuyển thể từ truyện cổ của nhà văn Đan Mạch Hans Christian Andersen là kết quả của dự án hợp tác nghệ thuật từ năm 2010 đến nay giữa Nhà hát Múa rối Việt Nam và Công ty chuyên tổ chức các hoạt động trao đổi văn hóa, nghệ thuật Interarts (Pháp). Ý tưởng chuyển thể một tác phẩm văn học nước ngoài thành vở diễn múa rối nước do đạo diễn, nhà điêu khắc Ngô Quỳnh Giao, nguyên Giám đốc Nhà hát quốc gia múa rối Việt Nam khởi xướng. Chương trình được dàn dựng lần đầu tiên vào năm 2005, từng tham gia và đoạt giải nhất tại Liên hoan Múa rối quốc tế năm 2010 với các hạng mục dành cho đạo diễn và các nghệ sĩ biểu diễn.

Trong đợt lưu diễn lần này, để phù hợp với sân khấu và điều kiện biểu diễn ở Pháp, đồng thời đáp ứng thị hiếu khán giả Paris, Công ty Interarts đã phải điều chỉnh một số chi tiết kỹ thuật. Trên thực tế, do sân khấu nước ở Pháp chỉ có độ sâu là nửa mét (trong khi ở Việt Nam là 1m), nên các nghệ sĩ điều khiển rối đã phải luyện tập diễn "quỳ", số lượng nghệ sĩ cũng giảm từ gần 20 người xuống còn 9 người trong khi số các con rối không giảm, phông trang trí cũng được thay đổi làm nổi bật các con rối được chạm khắc tinh vi và đẹp mắt.

Yêu Việt Nam qua những con rối Việt

Trưởng đoàn Việt Nam – NSƯT, Phó Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam, ông Nguyễn Tiến Dũng cho biết, đây là lần đầu tiên nghệ thuật múa rối nước Việt Nam đưa tác phẩm văn học nước ngoài vào dàn dựng với mục đích làm mới múa rối truyền thống. Khác với rối nước cổ truyền, chương trình “Truyện cổ Andersen” đòi hỏi có sự bứt phá lớn, mang hơi thở đời sống đương đại và chứa đựng những ý tưởng đầy nhân văn.

“Khán giả Paris – Pháp nhiều năm qua đã ngưỡng mộ múa rối nối nước truyền thống Việt Nam, lại được bất ngờ hơn khi xem múa rối nước Việt Nam kể chuyện cổ tích Andersen - thật sự độc đáo, đầy sáng tạo và hấp dẫn. Các nghệ sỹ Việt Nam rất tuyệt, chỉ có 9 nghệ sỹ biểu diễn trong chương trình dài 75 phút nhưng rất nhịp nhàng và hầu như không có khoảng trống trên sân khấu”, một khán giả người Pháp xúc động nói.

Những khán giả đến với sân khấu rối nước Việt Nam tại Pháp, ngoài người Pháp, người nước ngoài và người Việt sinh sống lâu năm tại Pháp còn có nhiều người thuộc thế hệ thứ 2, thứ 3, có bố hay mẹ là người Việt. Thông qua những câu chuyện cổ Andersen được kể bằng “ngôn ngữ” rối nước, quê hương Việt Nam và những nét đẹp truyền thống của văn hóa Việt vì thế mà càng trở nên gần gũi và thân thương hơn.

Chị Anna Võ, một Việt kiều tại Pháp cho biết, chị chưa bao giờ được xem múa rối nước Việt Nam, dù mang trong mình nửa dòng máu Việt. “Vở diễn thật tuyệt vời. Đây là một khám phá thú vị và đầy ngạc nhiên với tôi và con gái tôi. Con gái tôi dù có vài chi tiết phải giải thích nhưng cháu biết các câu chuyện Andersen nên hiểu được vở diễn và thực sự yêu thích”.

Sự thể nghiệm táo bạo

Kể chuyện về những ngày lưu diễn trên đất Pháp, ông Dũng chia sẻ: “Ý tưởng dàn dựng một câu chuyện nổi tiếng của châu Âu trên sân khấu múa rối nước truyền thống của Việt Nam là một sự thể nghiệm táo bạo, đòi hỏi sự sáng tạo nhưng đồng thời vẫn phải giữ được bản sắc của môn nghệ thuật độc đáo này.”

Theo ông, với nghệ thuật truyền thống, cần phải lưu giữ và bảo tồn, nhưng cũng cần phải phát triển. Dù là hình thức sáng tạo nào thì đích đến vẫn phải là cảm nhận của khán giả, vì khán giả là đối tượng và là địa chỉ tin cậy nhất. Trong quá trình sáng tạo và hợp tác, các nghệ sĩ Việt Nam đã tiến hành các bước chuẩn bị rất công phu trong từng công đoạn, để khán giả vẫn nhận ra rằng đây là sân khấu của Việt Nam và các tiết mục do các nghệ sĩ Việt Nam biểu diễn.

Người bạn của Việt Nam và cũng là một trong những người đã có công đưa múa nước Việt Nam trở lại Châu Âu, ông Jean-Luc Larguier, Giám đốc tổ chức Interarts đánh giá, chương trình hợp tác Andersen mở ra hướng đi và thúc đẩy các "sáng tạo đương đại" đối với môn nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Đây cũng là một sự đổi mới cần thiết làm cho múa rối nước trở nên phong phú hơn.

Dù vắng bóng chú Tễu và những cảnh sinh hoạt đời thường của cư dân nền văn minh lúa nước như cấy lúa, chăn vịt, bắt cáo, không có âm nhạc dân tộc…, mà thay vào đó là các màn múa của vũ nữ, cảnh hồ thiên nga,… nhưng chương trình vẫn được nhiều khán giả Pháp đón nhận nồng nhiệt.

Ông cũng đang lên kế hoạch tổ chức các chuyến lưu diễn cho chương trình này trong các năm 2014 và 2015 tại Pháp và một số nước châu Âu. Đây cũng là cách mà ông thể hiện "tình yêu lớn" của mình dành cho Việt Nam, đất nước mà ông đã gắn bó qua nhiều thập kỷ.

Ngoài ra, ông cũng đang ấp ủ dự án về chú rối gỗ Pinocchio hợp tác với Nhà hát múa rối Việt Nam. Ông nhấn mạnh : "Múa rối nước Việt Nam có thể kể được rất nhiều câu chuyện. Múa rối nước kết hợp với các câu chuyện, các nhân vật của nhiều quốc gia khác nhau sẽ thúc đẩy sự đối thoại giữa các nền văn hóa, đây cũng chính là triết lý mà chúng tôi theo đuổi và phấn đấu".

Diễn Tú