Nhắc đến những nhà văn tiểu biểu của nền văn học Pháp thế kỷ 19, ta thường nghĩ đến Victor Hugo, Honoré de Balzac, Gustave Flaubert, Guy de Maupassant. Tuy vậy, không nhiều độc giả Việt Nam biết đến một tác giả truyện ngắn khác đóng vai trò quan trọng không kém là Prosper Mérimée.
Là nhà văn theo chủ nghĩa lãng mạn, Mérimée không chua chát như Voltaire, không lên án tố cáo như Balzac, cũng không lạc quan như Hugo, ông thường viết với tâm thế cảm thông, châm biếm mà nhẹ nhàng, êm ả, lặng lẽ.
| Bìa cuốn sách vừa được phát hành tại Việt Nam. (Nguồn: Nhã Nam) |
Cho đến giờ, độc giả Việt Nam mới biết đến Mérimée qua cuốn Carmen do Nhã Nam xuất bản năm 2019. Và Những lá thứ từ Tây Ban Nha chính là tác phẩm thứ hai vừa được Nhã Nam giới thiệu tới bạn đọc.
Tác phẩm này gồm sáu truyện ngắn, trong đó năm truyện đầu thể hiện bức tranh đa chiều về tội lỗi con người và cái chết và truyện ngắn cuối cùng chiếm gần một nửa tổng số trang, được viết dưới dạng những bức thư Mérimée viết cho giám đốc Tạp chí Paris từ năm 1830 - 1833.
Truyện đã được tái bản vô số lần tại Pháp nhưng lại không được nhiều người biết đến, có lẽ vì sự độc đáo lạ thường của câu chuyện khiến độc giả bất ngờ lẫn hoang mang.
Với Mérimée, chiến tranh, giết chóc là những điều nên bị loại bỏ khắp nơi trên thế giới, còn tội lỗi của các nhân vật có thể gây ra bất hạnh cho người khác nhưng ông không đóng vai công tố viên tố cáo hay phê phán họ. Chính vì lẽ đó mà cho những tội lỗi của những con người đôi khi còn hài hước trong truyện ngắn của Mérimée. Tuy nhiên, trong những câu chuyện tội lỗi ấy luôn có cái chết rình rập.
Cuối cùng, điểm nổi bật trong tác phẩm này phải nói đến bức tranh Tây Ban Nha lãng mạn mà hiện thực ở truyện ngắn cuối cùng, gồm bốn bức thư của Prosper Mérimée. Được viết ở Madrid, Valencia và Andalousia, các truyện ngắn viết về Tây Ban Nha với những trận đấu bò, những tên cướp, phạm nhân và cả phù thủy.
Có thể thấy, Tây Ban Nha trong truyện ngắn của Mérimée là đất nước của con người, của ánh mặt trời chói chang, của những con đường đầy bụi bặm và của cả những đam mê nơi mỗi người.
Với văn phong gọn ghẽ, chính xác và gợi hình, Prosper Mérimée đã tạo ra những vũ trụ đẹp như tranh, tô điểm cho các câu chuyện của mình bằng những suy ngẫm về ngôn ngữ hay lịch sử một dân tộc.
Song chủ nghĩa hiện thực ở ông không chỉ mang tính tài liệu thuần túy mà trở thành phông nền cho các sự kiện kỳ lạ, có thể khiến người đọc bối rối. Ở điểm này, Mérimée quả thực xứng với danh hiệu bậc thầy nghệ thuật truyện ngắn.
| Prosper Mérimée (1803-1870) là nhà văn, kịch tác gia, sử gia và nhà khảo cổ người Pháp. Xuất thân trong một gia đình tư sản có truyền thống nghệ thuật, ông học luật trước khi hướng sự quan tâm của mình đến văn chương và bắt đầu xuất bản tác phẩm đầu tiên vào năm 1825. Các sáng tác của Mérimée, đặc biệt là các truyện ngắn (trong số đó có lẽ được biết đến nhiều nhất là Carmen, tác phẩm được Georges Bizet chuyển thể thành vở opera nổi tiếng cùng tên), đã làm nên tên tuổi ông và đưa ông trở thành viện sĩ Viện Hàn lâm Pháp năm 1844. |