Lễ hội Óoc Om Bóc đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây là lễ hội tưng bừng nhất và được chờ đợi nhiều nhất trong năm.
Nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Khmer
| Nghệ nhân ưu tú Dương Châu Ôl thực hiện nghi thức cúng Trăng mừng Lễ hội Óoc Om Bóc, tại Nhà trưng bày văn hóa Khmer Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng. (Ảnh: Phương Nghi) |
Lễ hội Óoc Om Bóc của đồng bào Khmer năm nay diễn ra trong 2 ngày (7-8/11) là nét đẹp văn hóa truyền thống của người Khmer. Lễ cúng Trăng là nghi lễ chính trong Lễ hội Óoc Om Bóc được tổ chức đúng vào đêm Rằm tháng Mười âm lịch tại khuôn viên chùa, trong từng nhà dân hay tập trung tổ chức ở một nơi rộng rãi.
Nhà nghiên cứu văn hóa Khmer, Nghệ nhân ưu tú Dương Châu Ôl cho biết: Để chuẩn bị cho lễ cúng trăng, người Khmer thường làm một chiếc cổng bằng tre có trang trí hoa lá; trên cổng giăng một dây trầu gồm 12 lá trầu cuốn tròn tượng trưng cho 12 tháng trong năm và một dây cau gồm 7 trái chẻ vỏ ra như hai cánh con ong, tượng trưng cho 7 ngày trong tuần.
“Ngày nay lễ cúng đơn giản hơn, chỉ cần một cái bàn và bày lên đó các lễ vật cúng. Ngoài cốm dẹp là thức cúng bắt buộc còn có trái dừa tươi, chuối, khoai lang, bánh kẹo và trái cây... chung quanh, người ta cắm đèn cầy và nhang. Buổi tối chuẩn bị xong, mọi người trải chiếu ngồi chắp tay quay mặt về phía Mặt trăng để chờ làm lễ”, ông Ôl nói.
Đúng lúc Mặt trăng lên cao tỏa ánh sáng vằng vặc thì đốt nhang đèn, rót trà. Ở chùa Acha làm chủ lễ (tại nhà là người lớn tuổi nhất), khấn vái nói lên lòng biết ơn của bà con đối với Mặt trăng, xin Mặt trăng tiếp nhận những lễ vật do bà con dâng cúng; ban cho mọi người sức khỏe dồi dào, cho mưa thuận gió hòa, cho năm tới trúng mùa, cho cuộc sống no đủ, hạnh phúc.
| Phục dựng lễ cúng Trăng phục vụ đồng bào dân tộc Khmer trong dịp Lễ hội Oóc Om Bóc, chủ lễ “Đút cốm dẹp” cho các em nhỏ với lời chúc mau ăn chóng lớn và vỗ nhẹ vào lưng vài lần đồng thời hỏi nhỏ những điều các em mong muốn. (Ảnh: Phương Nghi) |
Sau khi cúng xong, chủ lễ tập trung trẻ em lại chắp tay nhìn về hướng Mặt trăng, lấy cốm dẹp và các đồ cúng khác, mỗi thứ một ít đút vào miệng bọn trẻ rồi hỏi chúng mong ước gì. Bọn trẻ sẽ nói ước nguyện của mình và ông khuyên dạy chúng phải chăm ngoan, học hành giỏi giang để giúp ích cho đời…
Xong lễ cúng Trăng, mọi người tay bắt mặt mừng chúc nhau những điều tốt đẹp nhất, suốt đêm trai trẻ phum sóc vui chơi nhảy múa Lâmvông, Sadăm... kết thúc Lễ hội Óoc Om Bóc.
Tưng bừng ngày hội đua ghe ngo
Điểm nhấn của Lễ hội Óoc Om Bóc chính là Ngày hội đua ghe ngo Sóc Trăng của đồng bào Khmer. Trước ngày hội đua ghe ngo, các chùa phải chuẩn bị cách đó cả tháng để tuyển chọn các tay bơi là những chàng trai Khmer khỏe mạnh trong các phum sóc để tập dượt sức dẻo dai, bơi đều nhịp mái chèo. Dầm bơi gọi là chà – rqua, làm bằng gỗ nhẹ, dẻo, không thấm nước, bản rộng, mỏng và tròn dần về cán.
| “Đua ghe ngo” trở thành thương hiệu sản phẩm du lịch nổi tiếng của Sóc Trăng. (Ảnh: Phương Nghi) |
Hòa thượng Thạch Bonl, Trụ trì chùa Buôl Pres Phek (chùa Bốn Mặt), xã Phú Tân, huyện Châu Thành nói: “Đua ghe ngo không chỉ là một phong tục mà còn thể hiện ý chí đua tranh và khát vọng chiến thắng. Mỗi chiếc ghe ngo có những biểu tượng khác nhau thường là khala (con cọp), rồng, sư tử, cá pon-co… và được điêu khắc ở mũi ghe”.
Từ lâu, đua ghe ngo là môn thể thao hấp dẫn, sôi động và hào hứng. Đua ghe ngo thường hai chiếc (một cặp) thi đấu với nhau trên đoạn sông dài 1.200 mét đối với nam và 800 mét đối với nữ.
Vào ngày đua, trên khán đài chính không còn một chỗ trống; còn dọc 2 bên bờ sông Maspero cả một “rừng” người chen kín kéo dài khoảng 2km. Không khí tại ngày đua ghe hết sức sôi nổi, cả một đoạn sông chật kín người hai bên bờ, tiếng trống, cùng dàn nhạc ngũ âm, tiếng còi rộn rã từng hồi.
| Từng cặp ghe đua với trăm đôi tay chèo lực lưỡng cuồn cuộn cơ bắp căng vồng cúi rạp người vung chèo đều tăm tắp theo nhịp thổi tu huýt, phiêng la đẩy chiếc ghe ngo vút mũi tranh nhau về đích trước tạo nên những màn đua kịch tính, hấp dẫn người xem. (Ảnh: Phương Nghi) |
Khi hồi còi hiệu lệnh xuất phát, từng cặp ghe đua phóng nhanh về đích. Tiếng trống, tiếng loa vang vang hoà trong tiếng reo hò vỗ tay cỗ vũ náo động cả mặt sông, hàng chục vạn đôi mắt chăm chăm theo dõi từng cặp ghe đua với trăm đôi tay chèo lực lưỡng cuồn cuộn cơ bắp căng vồng cúi rạp người vung chèo đều tăm tắp theo nhịp thổi tu huýt, phiêng la đẩy chiếc ghe ngo vút mũi phóng nhanh tranh nhau về đích.
Theo anh Lâm Kiên thành viên đội ghe ngo chùa Pông Tức Chắc (xã Tuân Tức, huyện Thạnh Trị), “đua ghe ngo là một trong những sự kiện quan trọng mà đồng bào chúng tôi chờ đợi nhất trong năm. Nhìn những lượt ghe thi nhau về phía trước trong tiếng reo hò vang dội, bao muộn phiền, mệt nhọc bỗng tan biến hết. Tình cảm của các dân tộc anh em từ đó mà thêm gắn kết, bền chặt hơn”.
| Hai bên bờ sông Maspero (TP. Sóc Trăng – Sóc Trăng) hàng vạn ngàn người đến xem đua ghe Ngo, hoà trong tiếng reo hò vỗ tay cỗ vũ náo động cả mặt sông. (Ảnh: Phương Nghi) |
Đến Sóc Trăng, du khách được tham gia lễ cúng trăng, thưởng thức cốm dẹp và còn được xem đua ghe ngo truyền thống đậm dấu ấn và truyền thống văn hóa của đồng bào Khmer. Du khách như có cảm giác nghẹt thở khi xung quanh những chỗ trống đã lấp đầy, đến đây mới biết tâm trạng háo hức của bà con lan tỏa khắp cả vùng.
“Đua ghe ngo” trở thành thương hiệu sản phẩm du lịch nổi tiếng của Sóc Trăng. Về các phum sóc Sóc Trăng hôm nay, dễ dàng cảm nhận được sự đổi thay và phát triển của người Khmer qua từng câu hát Dù kê, điệu múa dân gian truyền thống, qua nét mặt hồ hởi, ánh mắt tràn đầy niềm tin, cuộc sống ấm no hơn.