Tiểu thuyết 'Buồng tắm': Khi con người không còn thiết tha sống vội

Xuất bản lần đầu năm 1985, báo chí Pháp lẫn báo chí quốc tế dành nhiều lời tán tụng cho tiểu thuyết mang tên Buồng tắm. Với cốt truyện rất đỗi kỳ lạ và nhiều phần phi lý, tác phẩm mang những chiêm nghiệm và suy tưởng của con người khi không còn theo kịp nhịp sống hối hả, muốn rút lui khỏi dòng đời trôi quá vội.

Tác phẩm không dễ nắm bắt

Jean-Philippe Toussaint chịu nhiều ảnh hưởng từ phong cách sáng tác của tác giả đoạt giải Nobel Văn học năm 1969 - Samuel Beckett. Ở Buồng tắm, ông đã xây dựng nên một câu chuyện đầy màu sắc phi lý nhưng cũng rất đỗi cuốn hút.

Một người đàn ông trẻ tuổi quyết định đặt cả thư viện của mình vào buồng tắm và muốn sống nốt phần đời còn lại trong đó. Anh muốn rút lui khỏi dòng đời trôi qua quá nhanh và nhận thấy bồn tắm là nơi lý tưởng cho cuộc tồn tại chiêm nghiệm được hình thành từ suy tưởng và mơ mộng ấy.

Cuốn tiểu thuyết bao gồm ba phần tách biệt: Paris – Cạnh huyền – Paris, tương ứng với ba giai đoạn: nhân vật chính ở trong bồn tắm (tại Paris quê nhà) - rời bồn tắm - lại quay trở về. Mỗi phần được Jean-Philippe Toussaint chia làm nhiều đoạn nhỏ, mỗi đoạn được đánh số lần lượt từ 1.

Ở phần đề từ, ông trích lại một định lý toán học: “Bình phương cạnh huyền bằng tổng bình phương hai cạnh còn lại”. Bằng cách triển khai bố cục tiểu thuyết rất đặc biệt, tác giả đã khéo léo ám chỉ cuộc đời của nhân vật chính là vô nghĩa, không đáp ứng được những điều tưởng chừng như đã là định lý.

Nhân vật chính của Buồng tắm là một người đàn ông hờ hững với nhịp sống của xã hội. Buồng tắm là nơi (anh ta) cảm thấy thoải mái nhất. Anh vốn không định ở lại bồn tắm quá lâu, nhưng sự dễ chịu mà nơi chốn ấy đem lại khiến anh quyết định chuyển hẳn thư viện của mình vào đó, mặc cho những lời can ngăn và khuyên bảo của người thân.

Nhất quyết là thế, anh lại quyết định rời khỏi nơi yêu dấu ấy chỉ bởi nhận được lời mời dự tiệc của Đại sứ quán Áo – một nơi anh chắc mẩm đã gửi nhầm thiệp mời cho mình.

Không còn bắt kịp nhịp sống hối hả, nhân vật tôi khao khát cái bất động đến cùng tận. Thậm chí không thể nắm bắt được cái bất động trong bồn tắm, anh chạy trốn tới Italy.

Trong những cơn suy tưởng tới ám ảnh của anh, anh nhận ra mình không thể có được trạng thái bất động: bên ngoài, mọi thứ xê dịch, ngay bên trong cơ thể cũng là những chuyển động vô phương cảm nhận.

Tác giả viết cũng không mấy nhẹ nhàng

Không chỉ là một tác phẩm có phần “hack não” với độc giả, Buồng tắm cũng không hề nhẹ nhàng cho tác giả khi viết. Cuốn sách tràn ngập màu sắc phi lý, có thể khiến độc giả cảm thấy hồ nghi, cảm giác như tác giả dụng tâm gửi gắm điều gì đó mà mình chưa hiểu được.

Jean-Philippe Toussaint đã chia sẻ về quá trình cho ra đời cuốn tiểu thuyết đầu tay này như sau: “Tôi mất một tháng viết bản đầu của quyển sách, trên máy đánh chữ cũ và do chưa biết đánh máy, tôi tiến tới bằng cách gõ mổ cò hai ngón, đầy vụng về (và trong lúc viết, tôi cũng học đánh máy luôn). Quyết định đưa ra hôm ấy khá bất ngờ với tôi. Tôi hai mươi tuổi và trước đó chưa bao giờ nghĩ sẽ có ngày viết sách”.

Tác giả cũng cho biết trước đó ông không có sở thích đặc biệt với sách, hầu như chẳng đọc gì. Ông chỉ đọc báo, một số tập khoa học xã hội liên quan đến ngành học lịch sử và khoa học chính trị của ông. Tuy nhiên, thứ khiến ông quan tâm nhất thời điểm ấy có lẽ là điện ảnh. Thế là, ông viết kịch bản phim câm ngắn, đen trắng về một giải vô địch cờ vua thế giới, ai thắng mười nghìn ván thì vô địch. Giải đấu kéo dài trọn đời, chiếm trọn đời, cũng là chính cuộc đời và kết thúc khi các nhân vật chính chết cả.

Song song, cũng thời kỳ ấy, hai quyển sách có ảnh hưởng quyết định đến Jean-Philippe Toussaint . Đầu tiên là Những bộ phim của đời tôi của François Truffaut, trong đó tác giả khuyên thanh niên nào nuôi mộng làm phim mà không đủ nguồn lực thì đi viết sách, chuyển kịch bản thành sách. Cuốn thứ hai có ảnh hưởng quyết định với ông lúc ấy là Tội ác và Hình phạt của Dostoyevsky.

Tác giả kể, mùa Hè năm ấy, theo lời khuyên tinh tường của chị gái, ông đọc Tội ác và Hình phạt. Và sau khi đọc xong một tháng, khi đã biết đến cảm giác rùng mình khi đặt bản thân vào nhân vật Raskolnikov không rõ ràng, ông bắt tay vào viết.

Bằng việc cho đoạn kết cuốn tiểu thuyết giống với đoạn mở đầu, Jean-Philippe Toussaint tạo ra một vòng tròn lặp đi lặp lại cho nhân vật tôi trong tác phẩm đầu tay. Dù muốn tĩnh tại, anh vẫn sẽ không ngừng trở về bồn tắm - nơi anh cảm thấy dễ chịu nhất và bước ra khỏi đó, để chạy trốn, để kiếm tìm một điều gì có nghĩa, để rồi lại trở về.

Nhận định về cuốn tiểu thuyết đặc biệt này, tờ The New York Times viết: “Cứ mỗi lần đọc, ta lại nhận được thêm một chút hé lộ từ cuốn tiểu thuyết hài hước một cách u ám này, tuy vậy đó vẫn là một tác phẩm tuyệt đẹp khó giải mã”.