Đã 56 năm trôi qua kể từ ngày kiệt tác khoa học viễn tưởng Xứ Cát (tên tiếng Anh: Dune) ra đời, tầm vóc của tác phẩm không những không hề suy giảm mà còn ngày một vĩ đại.
Cuốn tiểu thuyết được xuất bản lần đầu tiên năm 1965, đã giành được giải thưởng văn học danh giá Nebula (1965) và Hugo (1966), có mặt trong danh sách Big Read do độc giả BBC bầu chọn lẫn danh sách The Modern Library 100 Best Novels của độc giả Mỹ bầu chọn.
Xứ Cát được coi trọng đến mức khi nhắc đến kiệt tác này, người ta lại nhắc đến Chúa tể của những chiếc nhẫn và Chiến tranh giữa các vì sao.
| Bìa cuốn tiểu thuyết Xứ Cát mới được phát hành tại Việt Nam. (Nguồn: Nhã Nam) |
Vũ trụ của Frank Herbert
Cũng như những bộ tiểu thuyết giả tưởng vĩ đại nhất, Xứ Cát mang trong mình một vũ trụ rất phức tạp, trong đó từng khái niệm đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
Đây là một thiên sử thi vĩ đại và hùng tráng về những mưu mô chính trị hòng tranh giành quyền lực vũ trụ, về mối quan hệ giữa con người và sinh thái và sự ảnh hưởng sâu sắc của tôn giáo tới tín ngưỡng của nhân loại.
Lấy bối cảnh tương lai nhân loại sau 20 nghìn năm nữa, nơi loài người đã rải ra sinh sống trên nhiều hành tinh khác nhau, chia làm nhiều gia tộc và có nhà nước cũng như thể chế của riêng mình, cuốn sách tập trung vào cuộc chiến giành quyền lực của Gia tộc Arrakis, giữa những mưu mô hiểm ác của gia tộc Harkonnen và Hoàng đế Padishah.
Chi phối cuộc chiến quyền lực này chính là Hương dược - một loại chất gây nghiện có khả năng kéo dài tuổi thọ và mang đến cho người dùng những khả năng vượt xa giới hạn của một người bình thường như khả năng thấu thị, viễn kiến... Thế lực nào nắm được quyền kiểm soát và khai thác thứ biệt dược này chính là thế lực mà kể cả Hoàng đế cũng phải dè chừng.
Một vũ trụ được Frank Herbert cất công xây dựng thật quy mô và phức tạp, cũng thật xa xôi và lạ lùng, để rồi qua từng lần lật giở giữa những trang sách, độc giả sẽ đi từ bất ngờ này tới bất ngờ khác. Cuối cùng, người ta không khỏi thốt lên cảm thán trước tính thời sự của vũ trụ Xứ Cát.
Đó là những biến động nóng hổi hiện nay như hiện tượng ấm lên toàn cầu, tình trạng khan hiếm nước ở nhiều vùng lãnh thổ hay biến động chính trị liên miên ở các vùng Trung Đông giàu có về dầu mỏ, tất cả dường như đều có gì đó quen thuộc với Arrakis khô cằn đầy những sa mạc cát chảy.
Không chỉ tạo nên một cuốn tiểu thuyết tranh quyền đoạt vị đơn thuần, Frank Herbert có một tầm nhìn khác biệt về tương lai của nhân loại. Không có trí tuệ nhân tạo, không máy móc hiện đại, không công nghệ tân tiến - đó là tương lai sau 20 nghìn năm nữa.
Yếu tố sinh thái trong tác phẩm cũng được Frank Herbert đầu tư và xây dựng rất công phu. Ý tưởng đầu tiên cho bộ tiểu thuyết này xuất phát từ một bài báo ông viết về những cồn cát ở Oregon Dunes gần Florence, bang Oregon, Mỹ.
Đọc Xứ Cát, độc giả có thể dễ dàng mường tượng ra khung cảnh hùng vĩ của Arrakis khô cằn, nơi con người phải chế tạo ra những bộ sa phục, tái chế hơi ẩm từ chính cơ thể mình để một ngày không mất quá một ngụm nước nhỏ.
Nước cũng là thứ quý giá hơn vàng ở đây, mở ra một viễn cảnh khắc nghiệt, nơi con người chịu đựng và sống chung với cảnh thiếu thốn thứ vốn chiếm tới 60% trọng lượng cơ thể của mình.
Cái duyên chuyển thể thành phim
Giống như Chúa tể của những chiếc nhẫn của Tolkien, Xứ Cát giới thiệu cho độc giả một thế giới khép kín, hoàn chỉnh với các chủng tộc, tôn giáo và chính trị, địa lý riêng.
Tác giả còn bổ sung cho câu chuyện những nhân vật và tình tiết hấp dẫn, phức tạp và sống động cùng thông điệp về sinh thái tiềm ẩn.
Xứ Cát có thể được coi là một câu chuyện ngụ ngôn về thế giới hiện đại của chúng ta, không những mang tính ẩn dụ mà còn có giá trị dự báo. Theo CNN, cuốn tiểu thuyết danh tiếng này đã được chuyển thể thành phiên bản điện ảnh vào năm 1984 và một loạt phim truyền hình vào năm 2000.
Đặc biệt, năm 2021, tác phẩm này đã được chuyển thể để trở thành dự án đầy tham vọng của Denis Villeneuve - đạo diễn với lối kể chuyện tài tình, khéo léo đưa vấn đề con người, chính trị vào phim.
Bên cạnh dàn diễn viên đình đám, siêu phẩm điện ảnh Xứ Cát còn quy tụ nhiều tên tuổi lão làng trong ngành công nghiệp phim ảnh Hollywood như nhà quay phim Greig Fraser (từng quay các phim như Zero Dark Thirty, Lion); nhà soạn nhạc phim kỳ cựu Hans Zimmer (từng soạn nhạc cho Interstellar, loạt phim The Dark Knight...).
| Patrick Herbert là nhà văn khoa học giả tưởng lừng danh người Mỹ. Ông bắt đầu làm báo từ năm 19 tuổi và theo đổi công việc này gần trọn cuộc đời. Ngoài làm báo, chụp ảnh, phát thanh viên, Herbert còn làm cả những nghề như thợ lặn bắt hàu, chuyên viên hướng dẫn kỹ năng sống sót trong rừng rậm, những nghề không mấy liên quan đến văn chương. Ông bắt đầu nghiên cứu để viết Xứ Cát năm 1959 và dành 10 năm sau đó để nghiên cứu và hoàn thành cuốn tiểu thuyết này. Dù giành được hai giải thưởng khoa học viễn tưởng danh giá nhất là Nebula và Hugo, nhưng tác phẩm không phải một sớm một chiều mà có được thành công về thương mại. Xứ Cát sau đó bị gần 20 nhà xuất bản từ chối trước khi cuối cùng có một nhà xuất bản nhỏ “liều” chấp nhận. Frank Herbert dùng tiểu thuyết khoa học giả tưởng để khai phá những ý tưởng phức tạp của mình xoay quanh triết học, tôn giáo, tâm lý học, chính trị và sinh thái học. Nỗi thôi thúc sâu xa trong tác phẩm của Herbert chính là mối quan tâm đối với sự sống còn và tiến hóa của con người. |