Năm 2012, sau 4 năm mài giũa tại Vụ Tây Á - châu Phi, tôi lên đường nhận nhiệm vụ tại Mozambique, địa bàn đặc biệt khó khăn, nhưng đồng thời cũng là cơ hội để tôi rèn luyện thêm tiếng Bồ Đào Nha, một sở trường của mình.
“Người châu Phi làm ra thời gian”
Lần đầu đặt chân đến đất nước nằm ở Đông Nam châu Phi xa xôi, Mozambique giang rộng vòng tay chào đón tôi bằng một “cữ tập gym”. Đó là việc vác va li trèo 10 tầng lên căn hộ mà Đại sứ quán thuê cho các cán bộ, do thang máy bị hỏng. Tuy nhiên, đó chỉ là một khó khăn rất nhỏ mà ai cũng có thể gặp phải. Nhiệm vụ làm công tác đối ngoại ở nước ngoài có nhiều vinh dự nhưng cũng sẽ trải qua lắm thử thách, gian nan. Tôi đã xác định trước cho mình điều đó.
Trong suốt nhiệm kỳ hơn ba năm, làm việc dưới thời Đại sứ Đặng Giang và Đại sứ Nguyễn Văn Trung, tôi được phân kiêm nhiều công việc như biên phiên dịch tiếng Bồ Đào Nha, lễ tân, nghiên cứu và hỗ trợ hậu cần. Về biên phiên dịch và nghiên cứu, do được làm việc dưới hai thủ trưởng rất giàu kinh nghiệm về ngôn ngữ cũng như chuyên môn đối ngoại, nghiên cứu, nên tôi đã học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm. Trong khi đó, những trải nghiệm trong công tác lễ tân và hỗ trợ hậu cần tại Mozambique đã mang lại nhiều điều thú vị.
| Các cán bộ Đại sứ quán chụp cùng đại diện cộng đồng người Việt Nam tại Mozambique trước Đại sứ quán. |
Về lễ tân, công việc chủ yếu hàng ngày là nghe điện thoại, sắp xếp chương trình cho Đại sứ, hoạt động của Đại sứ quán và hỗ trợ các hoạt động trao đổi đoàn giữa hai nước cũng như các sự kiện tiếp tân...
Một lần, văn phòng một Lãnh đạo cấp cao Mozambique có công hàm đề nghị thu xếp cuộc gặp quan trọng giữa Lãnh đạo bạn và Đại sứ Việt Nam vào lúc ba giờ chiều. Đại sứ quán đã phúc đáp khẳng định cuộc gặp. Buổi sáng ngày diễn ra cuộc gặp, khi vừa kết thúc họp giao ban tại Đại sứ quán, cố vấn đối ngoại của Lãnh đạo bạn gọi điện thông báo đề nghị Đại sứ đến ngay lập tức trong vòng 10 phút do một tiếng nữa Lãnh đạo bạn phải đi công tác nước ngoài đột xuất. Vậy là, cả Đại sứ, cán bộ lễ tân (là tôi) và nhân viên lái xe chỉ có đúng ba phút để chỉnh trang lại trang phục, chuẩn bị xe cộ và có mặt tại phòng tiếp khách danh dự của Lãnh đạo bạn sau đúng 11 phút kể từ khi nhận cuộc gọi. Thật là hú vía!
Lần khác, một Bộ trưởng hẹn Đại sứ Việt Nam đến làm việc vào lúc 11 giờ. Trước 10 phút, Đại sứ đã ngồi trong phòng chờ (tại Mozambique, bên cạnh phòng tiếp khách luôn có một phòng chờ, khách đến phải ngồi trong đó một vài phút rồi mới vào gặp đại diện bạn). Đến 11giờ 15, Thư ký Bộ trưởng xin lỗi vì Bộ trưởng đang bận chút việc quan trọng. Sau đó 30 phút, đến lượt Trợ lý Bộ trưởng cáo lỗi Bộ trưởng không tiếp được, cuộc gặp được dời sang sáng ngày hôm sau. Lại thêm một trải nghiệm đáng nhớ!
Về phương diện cán bộ lễ tân, kể từ đó tôi luôn bám sát hơn cơ quan phụ trách chương trình của phía bạn, liên tục trao đổi với cán bộ trực tiếp để nắm được những thay đổi... không theo quy tắc nào của bạn. Nhưng thỉnh thoảng vẫn xảy ra trường hợp tương tự. Cũng may Đại sứ Việt Nam rất hiểu phong cách làm việc của Mozambique nên sự việc cũng không có gì trầm trọng.
Còn về vấn đề hỗ trợ hậu cần, khi Đại sứ quán cần liên hệ thợ sửa chữa máy móc, vật dụng, thiết bị của cơ quan, việc bạn hẹn sáng nhưng chiều hoặc ngày hôm sau mới đến hoặc thậm chí không đến mà không có bất cứ lời giải thích nào là chuyện bình thường! Ngoại giao đoàn tại Maputo đã có một câu nói vui đúc kết sau nhiệm kỳ rằng: “Người Thụy Sỹ làm ra đồng hồ, nhưng người châu Phi làm ra thời gian!”.
Tình yêu từ miền đất xa xôi
Tuy nhiên, cũng có những điều tại Mozambique khiến tôi thấy cảm động và tự hào. Ví dụ vào tháng 7/2015, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thăm Mozambique, chuyến thăm cấp cao đầu tiên của Việt Nam đến nước bạn sau hơn 6 năm.
Ngoài chương trình đối ngoại, hoạt động “đinh” của chuyến thăm chính là lễ kỷ niệm 40 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mozambique. Lần đầu tiên tại Mozambique có hai Lãnh đạo cấp Bộ của bạn tới dự một buổi lễ do Đại sứ quán tổ chức, đồng thời rất đông khách mời người bản địa tham dự mặc áo đỏ sao vàng, thậm chí có khoảng 10 thiếu nữ Mozambique mặc áo dài truyền thống với quốc kỳ Việt Nam. Tất cả tạo nên một không khí rất... Việt Nam trong lòng một đất nước châu Phi xa xôi.
Đặc biệt, đến tiết mục nghệ thuật “Như có Bác trong ngày vui đại thắng” do các nghệ sỹ Mozambique trình bày, tất cả những người có mặt trong khán phòng đều đồng thanh cất tiếng hát. Không khí đó khiến không chỉ tôi mà tất cả những ai có mặt trong buổi lễ đều xúc động và tự hào về đất nước mình, về tình cảm thắm thiết giữa hai đất nước, hai dân tộc.
Quan hệ chính trị giữa Việt Nam với Mozambique tốt đẹp, Lãnh đạo và người dân Mozambique vẫn giữ cảm tình với nhân dân Việt Nam vì những năm tháng vai sát vai giúp đỡ lẫn nhau trong kháng chiến giải phóng dân tộc… là những thuận lợi mà cán bộ công tác tại Mozambique có được trong các hoạt động đối ngoại. Đi đôi với đó là rất nhiều khó khăn như khoảng cách địa lý xa xôi, đời sống tinh thần nghèo nàn, dịch bệnh, tình trạng an ninh không đảm bảo, trình độ dân trí thấp, nhiều trình tự thủ tục không thống nhất, thay đổi bất ngờ… Tuy nhiên, tôi tự hào vì mình là người đã từng trải qua một nhiệm kỳ đáng nhớ tại Mozambique - địa bàn khó khăn.