Trung Quốc tăng cường tự chủ kinh tế để đối phó với 'kịch bản tồi tệ nhất'

Tuyên bố trước hàng chục cố vấn kinh tế hàng đầu của Trung Quốc tại Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc (NPC) cuối tuần qua, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết, Trung Quốc đang theo đuổi kế hoạch phát triển mới, trong đó nhấn mạnh “lưu thông, trao đổi hàng hóa nội địa sẽ đóng vai trò chủ đạo”.

“Trong tương lai, chúng ta cần coi nhu cầu nội địa là điểm khởi đầu và đích đến khi chúng ta thúc đẩy xây dựng hệ thống tiêu thụ nội địa một cách hoàn chỉnh cũng như đẩy mạnh đổi mới khoa học, công nghệ và các lĩnh vực khác”, hãng thông tấn Tân Hoa xã dẫn lời Chủ tịch Tập Cận Bình.

Tuyên bố của Chủ tịch Tập Cận Bình cho thấy, Bắc Kinh dường như đang tiến tới từ bỏ mô hình kinh tế tập trung vào xuất khẩu được khởi xướng từ đầu những năm 90. Mô hình này đã góp phần thúc đẩy mạnh mẽ nền kinh tế và đưa Trung Quốc trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

“Động thái này có thể là để chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ nhất, bao gồm cả việc tách rời Mỹ và thậm chí là cả phương Tây”, Hu Xingdou, một chuyên gia kinh tế độc lập nhận định.

Ông Hu cho biết, Trung Quốc không có lựa chọn nào khác ngoài việc “đối mặt với nghịch cảnh”, đồng thời cảnh báo nước này vẫn phải tiếp tục quá trình cải cách thị trường và không nên quay lại mô hình nền kinh tế kế hoạch như trước đây.

Với mô hình tăng trưởng kinh tế hướng đến xuất khẩu, Trung Quốc luôn khẳng định vai trò là trung tâm liên kết sản xuất trong chuỗi giá trị toàn cầu thông qua việc nhập khẩu linh kiện và sau đó tái xuất thành phẩm cho thị trường thế giới.

Mô hình kinh tế này đã phát huy tính hiệu quả, đặc biệt là sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001 và đưa Trung Quốc trở thành “công xưởng của thế giới”. Dù vậy, mô hình này đang dần bộc lộ nhiều bất cập trong những năm gần đây khi Trung Quốc muốn tiến xa hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Mục tiêu này, cùng với sự cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực thương mại và công nghệ với Mỹ cũng như sự phân tách của nền kinh tế thế giới hậu đại dịch Covid-19, đã khiến Bắc Kinh tìm đến “sự tự chủ” về kinh tế.

Theo Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc đang phải đối mặt với những “cơn gió bất lợi” từ bên ngoài, bao gồm suy thoái kinh tế toàn cầu, sự gián đoạn trong thương mại và đầu tư quốc tế, chủ nghĩa dân tộc và bảo hộ gia tăng…

“Hiện tại, chúng ta đang phải tìm kiếm sự phát triển trong một thế giới đầy biến động và bất ổn hơn”, ông Tập Cận Bình khẳng định.

Chủ tịch Tập Cận Bình cũng cho rằng, Trung Quốc cần tự chủ hơn về công nghệ và thị trường, trong đó nhấn mạnh kinh tế số, sản xuất thông minh, chăm sóc sức khỏe, vật liệu mới… sẽ là những lĩnh vực tiềm năng mà Trung Quốc có thể tập trung trong thời gian tới để thúc đẩy tăng trưởng.

Phiên bản hoàn chỉnh của kế hoạch 5 năm lần thứ 14 sẽ chỉ được công bố vào tháng 3/2021, nhưng các phân tích sơ bộ cho thấy Trung Quốc sẽ đẩy mạnh tự chủ trong phát triển bằng cách giảm sự phụ thuộc vào công nghệ và nguồn xuất khẩu từ Mỹ.

Theo đó, công nghệ sẽ là một trong những lĩnh vực then chốt được kỳ vọng sẽ có đột phá. Việc Washington nhắm vào tập đoàn Huawei và hạn chế xuất khẩu công nghệ cao cho Bắc Kinh khiến Trung Quốc tìm mọi cách giảm sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại nhập.

Giám đốc Ngân hàng ANZ tại Trung Quốc Raymond Yeung nhận định, việc chuyển đổi chiến lược phát triển kinh tế của Trung Quốc xuất phát từ sự quan ngại rằng nhu cầu của thị trường bên ngoài sẽ khó có thể phục hồi trong vòng 2 đến 3 năm tới.

“Đó là chủ trương, chiến lược phát triển kinh tế Trung Quốc trong thời gian tới. Dù vậy, băn khoăn lớn nhất ở đây vẫn là, chiến lược này sẽ được triển khai như thế nào?”, ông Yeung nói.