Vaccine nào chống lại drama độc hại trên mạng xã hội?

PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, chính sự lan rộng của những nội dung độc hại trên mạng xã hội đang tạo ra một hiệu ứng dây chuyền. (Ảnh: NVCC)

Thời gian gần đây, việc đông đảo người trẻ dành thời gian để theo dõi cuộc đối chất về đời tư của những người nổi tiếng, chạy theo những ồn ào tình cảm nhảm nhí, những cuộc tranh cãi vô nghĩa trên mạng xã hội không mang lại giá trị đạo đức, tri thức nào. Điều này làm dấy lên lo ngại về giá trị nghệ thuật giải trí và thị hiếu giới trẻ. Báo Thế giới và Việt Nam trích đăng góc nhìn của PGS.TS Trần Thành Nam, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội liên quan câu chuyện này.

Giới trẻ bị cuốn vào các cuộc tranh luận trên mạng

Thay vì dành thời gian phát triển bản thân, tiếp cận những giá trị đích thực, một bộ phận người trẻ Việt đang bị cuốn hút bởi những nội dung giật gân, lùm xùm đời tư, trào lưu nhảm nhí. Đây là thực tại đáng lo ngại.

Khi sống trong thế giới ảo, việc người trẻ tiếp cận bị động và bị định hướng bởi những nội dung giật gân trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Nếu cá nhân không có ý thức tự điều hướng, quản lý thời gian một cách chủ động rất dễ rơi vào dòng chảy thông tin và bị cuốn theo.

Thông tin mới lạ, giật gân đến từ những người nổi tiếng luôn có sức hút. Đặc biệt, giới trẻ hiện nay sẵn sàng chi tiền cho những nội dung vô bổ chỉ để thỏa mãn cảm xúc nhất thời, thay vì đầu tư vào những giá trị thực tế. Họ mất thời gian, tiền bạc, sức khỏe tinh thần chỉ để theo dõi những thông tin vô bổ, không có giá trị. Hiện tượng này dẫn đến một sự lệch lạc trong nhận thức và hành vi của giới trẻ.

Vậy điều gì thúc đẩy người dùng mạng xã hội tham gia vào các cuộc “bóc phốt” trên mạng? Theo tôi, có nhiều lý do, một trong số đó là do họ khao khát cập nhật những thông tin mới, giật gân, để cảm thấy mình “trong cuộc”. Họ muốn chứng kiến những mặt xấu xí, đời tư của người nổi tiếng, để cảm thấy mình có quyền phán xét và so sánh, từ đó cảm thấy cuộc sống của mình không tệ như họ tưởng.

Giới trẻ ngày nay, thay vì phát triển các kỹ năng sống, học tập, sáng tạo lại bị cuốn vào các cuộc tranh luận không có điểm dừng trên mạng xã hội. Điều này khiến họ trở nên căng thẳng, lo âu, dễ dàng bị rối loạn tâm lý do quá tải thông tin, đặc biệt là những thông tin tiêu cực. Từ đó, tạo ra ảo tưởng về cuộc sống, khiến họ cảm thấy bất mãn với thực tại của mình.

Họ tin vào những lời quảng cáo, chiêu trò marketing, mà không nhận ra mình đang bị thao túng tâm lý. Những câu chuyện “drama” không chỉ gây ảnh hưởng đến nhận thức của giới trẻ mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe tinh thần của họ.

Trong những vụ drama này, người được lợi nhiều nhất không phải là công chúng mà chính là những người trong cuộc - những người biết cách kiếm tiền từ sự tò mò của công chúng. Họ tạo ra những câu chuyện để thu hút sự chú ý và kiếm lợi từ việc bán quảng cáo, sản phẩm “ăn theo”. Ngược lại, người chịu thiệt hại lớn nhất chính là cộng đồng mạng, những người vô tình trở thành nạn nhân của những chiêu trò này.

Thực tế đáng buồn là, những sự kiện drama không chỉ tạo ra một môi trường độc hại cho giới trẻ, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của đất nước. Chúng ta đang phải đối mặt với một nghịch lý trong khi cả thế giới đang chững kiến cuộc cách mạng về công nghệ đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao thì Việt Nam lại thiếu hụt những chuyên gia trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và khoa học cơ bản. Phải chăng, một phần nguyên nhân nằm ở việc giới trẻ đang bị cuốn hút bởi những câu chuyện phù phiếm, hóng drama trên mạng xã hội, thay vì tập trung vào những lĩnh vực quan trọng, những tri thức chuyên môn sâu có tính xây dựng và đóng góp cho xã hội?

Trong cuộc chiến chống lại drama độc hại trên mạng xã hội, không thể chỉ trông chờ vào sự thay đổi từ người nổi tiếng hay các nền tảng mạng xã hội. (Ảnh minh họa: Internet)

Sáng tạo nội dung đòi hỏi chuẩn mực đạo đức

Thực tế nhiều người đến với nghề sáng tạo nội dung là để kiếm tiền. Mục tiêu họ hướng tới là số lượt thích, lượng người xem và không quan tâm đến các nguyên tắc, giá trị đạo đức. Thay vì sử dụng sức ảnh hưởng của mình để lan tỏa những giá trị tích cực, họ lại tập trung vào lợi nhuận và tương tác ảo, bất chấp những hệ lụy tiêu cực cho xã hội, tạo ra những ồn ào độc hại, gây ảnh hưởng xấu đến giới trẻ, kiếm tiền từ sự tò mò của người khác.

Thuật toán của mạng xã hội ưu tiên tăng lượt xem, tương tác mà bỏ qua những tác động tiêu cực đến cộng đồng khiến những chiêu trò "câu view" bất chấp vẫn diễn ra và tạo thành công thức chung trong nhiều vụ ồn ào. Cần xem xét người ảnh hưởng như một nghề nghiệp thực thụ, đòi hỏi những chuẩn mực đạo đức khắt khe. Những hành vi vi phạm đạo đức cần bị xử lý nghiêm minh, thậm chí là khóa tài khoản hoạt động, nhằm răn đe và tạo môi trường mạng xã hội lành mạnh.

Chính sự lan rộng của những nội dung độc hại trên mạng xã hội đang tạo ra một hiệu ứng dây chuyền, bào mòn những giá trị văn hóa, thẩm mỹ tốt đẹp trong giới trẻ, khiến họ dễ dàng bị cuốn theo những trào lưu lệch lạc.

Người nào càng nổi tiếng thì càng phải có trách nhiệm với cộng đồng. Cần phải có cơ chế giám sát, yêu cầu phải chịu trách nhiệm về thuế kể cả tiền thưởng, tiền tặng; càng nổi tiếng mà bị vi phạm thì xử phạt càng nặng, thậm chí là khóa tài khoản hoạt động, nhằm răn đe và tạo môi trường mạng xã hội lành mạnh.

Để chống lại các thông tin độc hại trên mạng xã hội, cần có sự chung tay của cộng đồng, đặc biệt là vai trò quan trọng của báo chí, truyền thông chính thống và giáo dục cộng đồng. Bên cạnh đó, mỗi người khi sử dụng mạng xã hội nên là những người dùng thông minh, biết phân biệt đúng sai, tốt xấu, tránh bị lôi kéo bởi nội dung tiêu cực, lãng phí thời gian, tiền bạc.

Trong cuộc chiến chống lại drama độc hại trên mạng xã hội, không thể chỉ trông chờ vào sự thay đổi từ người nổi tiếng hay các nền tảng mạng xã hội. Cần có sự chung tay của toàn xã hội, đặc biệt là vai trò quan trọng của truyền thông chính thống và giáo dục cộng đồng.

Vậy vaccine nào hiệu quả nhất để chống lại drama độc hại trên mạng xã hội? Việc xây dựng các chiến lược giáo dục cộng đồng về quy tắc ứng xử trên mạng, giúp người dùng nhận thức rõ trách nhiệm của mình là vô cùng quan trọng.

Bên cạnh đó, việc tăng cường giáo dục cho giới trẻ về kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn, lành mạnh, biết phân biệt đúng sai, tốt xấu, tránh bị lôi kéo bởi nội dung tiêu cực cũng là một biện pháp thiết yếu. Để đạt được hiệu quả tối ưu, sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục, định hướng cho giới trẻ sử dụng mạng xã hội một cách hiệu quả là điều không thể thiếu.

Chỉ khi cùng nhau hành động, tạo ra một môi trường mạng xã hội lành mạnh, chúng ta mới có thể giúp giới trẻ phát huy tài năng, cống hiến cho xã hội và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.