Văn học thiếu nhi Thụy Điển [Kỳ 1]

HỮU NGỌC
Những năm 60 và 70 của thế kỷ XX, sách viết cho thanh thiếu niên Thụy Điển thành hàng văn hóa xuất khẩu, do chúng đề cập trực diện đến những vấn đề hiện đại mà giới trẻ quan tâm.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Nhà văn Viktor Rydberg.
Nhà văn Viktor Rydberg.

Sách thiếu nhi Thụy Điển là loại văn học được dịch và bán chạy nhất trong các thể loại. Đặc biệt là sách tranh. Nếu xét toàn bộ sách cho thanh thiếu niên xuất bản ở Thụy Điển thì hơn 50% là sách dịch từ các ngữ khác sang, nhất là từ tiếng Anh. Tuy vậy, từ sau Thế chiến II, cứ mười cuốn sách Thụy Điển được dịch sang tiếng nước ngoài, sáu cuốn là sách thanh thiếu nhi. Nhiều họa sĩ minh họa được giải thưởng quốc tế.

Những năm 80 của thế kỷ XX, truyện tranh Thụy Điển thay da đổi thịt, thể nghiệm những tìm kiếm mới về hình thức, thẩm mỹ tranh vẽ, tuy vẫn tiếp tục truyền thống kể chuyện hiện thực và vững vàng theo truyền thống bà Elsa Beskov. Truyện tranh không còn là độc quyền của độc giả nhi đồng nữa mà đã lôi cuốn cả các độc giả lớn tuổi hơn. Do đó, vấn đề đặt ra là phải phân loại truyện tranh theo các lứa tuổi cho thật khoa học.

Có thể chia quá trình lịch sử văn học thiếu nhi Thụy Điển làm ba giai đoạn.

Giai đoạn đầu từ thế kỷ XVI cho đến hơn nửa đầu thế kỷ XIX. Đây là giai đoạn hình thành. Đa số tác giả là nam. Mục đích chủ yếu của sách thiếu nhi là phục vụ nhu cầu người lớn sử dụng văn học như là một phương tiện giáo dục: dạy luân lý, dạy cách ăn ở, nuôi dưỡng ý thức tôn giáo. Sách làm ra để trẻ con đọc nhưng lại ít chú ý đến nhu cầu nội tại của trẻ con.

Cuốn sách thiếu nhi Thụy Điển đầu tiên xuất bản năm 1591; đó là bản phỏng dịch bài giảng ở nhà thờ về thời kỳ con gái do linh mục Đức Konrad Porta sáng tác. Trong thế kỷ XVII, khoảng 40 đầu sách thiếu nhi được xuất bản, phần nhiều dịch các sách tôn giáo, truyện ngụ ngôn, sách dạy lễ phép. Có cả một cuốn Kinh thánh cho trẻ em được xuất bản năm 1683. Rất ít sách thiếu nhi được sáng tác ở Thụy Điển.

Trong thế kỷ XVIII, khuynh hướng ở trên vẫn tồn tại. Nhưng đã xuất hiện một số sách quan tâm kết hợp cả giải trí cho trẻ em (đó là quan niệm của Thế kỷ Ánh sáng). Năm 1776, tờ tạp chí thiếu nhi đầu tiên ra đời, Thụy Điển đi tiên phong trong lĩnh vực này.

Nửa đầu thế kỷ XIX, phong trào văn hóa dân gian phát triển, đề cao dân ca, trò chơi trẻ em và truyện cổ dân tộc; khuynh hướng này đặt nền móng cho thể loại truyện thần tiên, bài hát trẻ em, bài hát ru con: truyện cổ tích Pháp của Perrault và Nghìn lẻ một đêm Arab rất được hâm mộ. Giữa thế kỷ XIX, nhà văn nữ F. Bremer, người cầm cờ trong phong trào phụ nữ, lập ra ở thủ đô một hội từ thiện phụ nữ giúp cho trẻ em các gia đình cơ cực được đọc sách.

Giai đoạn hai, từ những thập kỷ cuối thế kỷ XIX cho đến hết Thế chiến II, là giai đoạn tự khẳng định tích cách, nở rộ rồi chững lại.

Cho đến cuối thế kỷ XIX, độc giả thiếu nhi chỉ thuộc các tầng lớp thượng và trung lưu. Mãi cuối thập kỷ 90 của thế kỷ XIX và bước sang thế kỷ XX, các con em lao động mới có điều kiện đọc. Trong giai đoạn đầu, những sáng tác riêng của Thụy Điển với nội dung tưởng tượng hay hiện thực đều quá ít. Giai đoạn mới sau này, ngày càng có nhiều tác giả tài năng là nữ lấp chỗ trống ấy. Z.Topelius (1818-1898) là tác giả có ảnh hưởng lớn do tám tập của Bộ Sách đọc cho trẻ em (1836-1896) gồm các bài hát, truyện thần tiên, kịch; ông đặt trẻ em vào trung tâm sáng tác; khéo kết hợp sự việc thực tế hàng ngày với óc tưởng tượng bay bổng. Xuất bản năm 1871, Những truyện phiêu lưu của em Vich đêm hôm lễ Giáng sinh của Viktor Rydberg trở thành tác phẩm cổ điển đầu tiên của văn học thiếu nhi Thụy Điển.

Những sách tranh truyện Thụy Điển cũng ra đời do kỹ thuật in được cải tiến; mặt khác, cũng do sự phản ứng của độc giả chán ngán những sách tranh truyện nhập từ Đức và Anh vào. Trong đó, lời và tranh thường về hát ru con và truyện trẻ em trong khung cảnh Thụy Điển, đặc biệt là rừng. Tác giả nổi nhất trong sách tranh truyện là bà Elska Beskov (1874-1953); bà vừa viết lời vừa vẽ. phản ánh tính cách thanh thiếu niên. Mặc dù vẫn thấm nhuần đạo lý của thời trước, tô hồng đời sống tư sản, những tác phẩm của bà như Những cuộc phiêu lưu của Put-te ở xứ Đậu xanh, Bà cô Lục, Bà cô Nâu và Bà cô Oải hương vẫn còn hấp dẫn trẻ em. Bà vẽ thuốc nước rất tài.

Từ năm 1899-1954, tủ sách Truyện kể cho trẻ em bao gồm cả những tác phẩm văn học thiếu nhi thế giới, ra đều đặn một loạt sách bán rẻ, cùng một khổ, rất có uy tín, lôi cuốn sự cộng tác của những nhà văn và họa sĩ Thụy Điển lớn. Nhà văn nữ S. Lagerlöf cũng viết hai cuốn cho Tủ sách này, trong đó Cuộc du lịch kỳ diệu của Ninx Hon-ghec-xơn (1906-1907), được coi là một tác phẩm cổ điển của văn học thiếu nhi thế giới.

Viết Cuộc du lịch kỳ diệu của Ninx hẳn Lagerlöf có chịu ảnh hưởng của bà Ellen Key (1849-1926), một nhà văn hơn bà chín tuổi, lãnh tụ phong trào phụ nữ, chủ trương nâng giá trị thẩm mỹ và văn học của sách thiếu nhi lên. Cuốn Thế kỷ của trẻ em của bà xuất bản đúng năm 1900, tiên tri cho thế kỷ XX sẽ là thế kỷ của trẻ em. Quan niệm không tưởng của bà tiêu biểu cho một lý tưởng có cạnh khía truyền thống Thụy Điển, ít nhiều mang màu sắc thần bí và cảm tính. Tác phẩm có tiếng vang quốc tế, chứa đựng những tư tưởng chủ đạo của bà về phụ nữ và gia đình. Theo bà, trẻ em trước kia chỉ có vị trí ngoại vi xã hội; thế kỷ XX phải đặt trẻ em vào vị trí trung tâm, trẻ em phải có vai trò tích cực, phải được nhìn một cách độ lượng.

Từ năm 1910 đến hết Thế chiến II (1945), văn học thiếu nhi Thụy Điển tuy vẫn được ham chuộng nhưng chững lại vì không đổi mới. Phần nhiều vẫn là truyện thần tiên, hoặc truyện ước lệ đề cao lý tưởng các tầng lớp thượng lưu tư sản, thiếu phản ánh hiện thực xã hội. Dĩ nhiên cũng có những ngoại lệ xuất sắc.

Một thoáng văn học Thụy Điển

Một thoáng văn học Thụy Điển

Năm 1991, nhân chuyến công tác tại Thụy Điển, tôi có vinh dự được gặp và nói chuyện với Giáo sư, Tiến sĩ văn chương ...

Vài ý kiến khác về văn học Thụy Điển [Kỳ 2]

Vài ý kiến khác về văn học Thụy Điển [Kỳ 2]

Thụy Điển là một nước ở xa tít Bắc Âu, dường như cô đơn trong giá lạnh, đất rộng người thưa. Trước đây, văn học ...

Sổ tay văn hóa Đông-Tây: Một thoáng văn học Pháp [Kỳ 53]

Sổ tay văn hóa Đông-Tây: Một thoáng văn học Pháp [Kỳ 53]

Chúng tôi tiếp tục giới thiệu tới bạn đọc những tác phẩm tập thể hay vô danh (không xác định được tác giả) của nền ...

Siêu bác học ghi nhớ hơn 12.000 quyển sách

Siêu bác học ghi nhớ hơn 12.000 quyển sách

Bất chấp chứng rối loạn di truyền hiếm gặp FG, Kim Peek là một bác học với khả năng ghi nhớ "vượt cả phi thường".

Đọc sách chữa lành tâm lý: Hành trình tìm đến bình an

Đọc sách chữa lành tâm lý: Hành trình tìm đến bình an

Không hẹn mà gặp, bộ ba cuốn sách về chữa lành tâm lý như sợi chỉ đỏ cho một hành trình tìm đến cuộc sống ...

Đọc thêm

Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga phủ quyết dự thảo nghị quyết do Mỹ đề xuất gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát trừng phạt Triều Tiên thêm một năm.
Bật mí tính năng bom FAB-3000 mới của quân đội Nga

Bật mí tính năng bom FAB-3000 mới của quân đội Nga

Loại bom mới FAB-3000 có sức nổ cao của quân đội Nga sẽ được thiết kế với các đặc tính khí động học, cho phép chúng được sử dụng như ...
MC hải ngoại Đức Tiến kể chuyện con gái 4 tuổi đóng phim Đóa hoa mong manh

MC hải ngoại Đức Tiến kể chuyện con gái 4 tuổi đóng phim Đóa hoa mong manh

Bé Madison, con gái MC Đức Tiến, được nhận xét là điểm nhấn trong phim 'Đóa hoa mong manh' của nghệ sĩ Mai Thu Huyền.
HLV Mano Polking khen đội tuyển Việt Nam nhiều cầu thủ giỏi và muốn dẫn dắt đội bóng

HLV Mano Polking khen đội tuyển Việt Nam nhiều cầu thủ giỏi và muốn dẫn dắt đội bóng

HLV Mano Polking bày tỏ mong muốn được dẫn dắt tuyển Việt Nam thay ông Troussier nhưng chưa được Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) đặt vấn đề.
Quỹ thiện nguyện Thanh niên Việt Nam tặng quà và học bổng cho học sinh gốc Việt hiếu học có hoàn cảnh khó khăn tại Campuchia

Quỹ thiện nguyện Thanh niên Việt Nam tặng quà và học bổng cho học sinh gốc Việt hiếu học có hoàn cảnh khó khăn tại Campuchia

Mỗi phần quà bao gồm đồ dùng học tập cùng học bổng trị giá 50 USD, góp phần động viên tinh thần của học sinh gốc Việt vượt qua khó ...
Cận cảnh Haval Jolion Sport vừa trình làng tại Thái Lan, giá 543 triệu đồng

Cận cảnh Haval Jolion Sport vừa trình làng tại Thái Lan, giá 543 triệu đồng

Haval Jolion Sport vừa trình làng tại Triển lãm Ô tô Quốc tế Bangkok (BIMS) 2024 với mức giá 799.000 Baht (khoảng 543 triệu đồng).
Xu hướng 'hoán đổi điểm đến' đang lan rộng trong ngành du lịch - 5 lý do cân nhắc

Xu hướng 'hoán đổi điểm đến' đang lan rộng trong ngành du lịch - 5 lý do cân nhắc

Lựa chọn một điểm đến phù hợp, tối giảm chi phí mà vẫn tận hưởng được những cảm xúc mới mẻ, tuyệt vời đang trở thành xu hướng lan rộng trong ngành du lịch toàn ...
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động