Bầu cử Mỹ 2020: Mô hình tam quyền phân lập còn có thể đứng vững?

Quang Huy
TGVN. Người Mỹ thường tự hào về mô hình tổ chức nhà nước theo nguyên tắc tam quyền phân lập. Tuy nhiên, mô hình này đang bị chính những người Mỹ có quan điểm cấp tiến tìm mọi cách thay đổi và đã trở thành một vấn đề tác động đến cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Bầu cử Mỹ 2020: Mô hình tam quyền phân lập còn có thể đứng vững?
Mô hình tam quyền phân lập đang trở thành một vấn đề tác động đến cuộc bầu cử Mỹ 2020. (Nguồn: BBC)

Ngày 19/10, Thượng nghị sĩ Ted Cruz (đảng Cộng hòa, bang Texas) và 5 thượng nghị sĩ Cộng hoà khác đã trình lên Thượng viện một dự luật đề xuất sửa đổi Hiến pháp Mỹ nhằm ngăn chặn đảng Dân chủ đưa thêm người vào Tòa án Tối cao, trong trường hợp ông Joe Biden thắng cử và đảng Dân chủ giành quyền kiểm soát Thượng viện.

Tam quyền phân lập là gì?

Khi Hiến pháp Mỹ được soạn thảo và ban hành năm 1787, các nhà lập quốc lo ngại nước Mỹ sẽ rơi vào tay những kẻ độc tài, nên đã xây dựng mô hình chính quyền với 3 nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp hoàn toàn độc lập, kiểm soát và cân bằng quyền lực lẫn nhau.

Hành pháp (Chính phủ) và Lập pháp (Quốc hội) là 2 nhánh do các đảng chính trị hay chính trị gia được người dân bầu chọn qua các cuộc bầu cử tự do. Tư pháp (Tòa án Tối cao) là nhánh mang tính chuyên nghiệp do tổng thống đề cử bổ nhiệm và được Thượng viện phê chuẩn.

Tin liên quan
Quy định mới trong cuộc tranh luận cuối giữa hai ứng viên Tổng thống Mỹ Trump và Biden Quy định mới trong cuộc tranh luận cuối giữa hai ứng viên Tổng thống Mỹ Trump và Biden

Vai trò của thẩm phán Tòa án Tối cao là bảo vệ quốc gia, ra phán quyết về những đạo luật liên bang hay tiểu bang và việc xét xử của các toà án cấp dưới có phù hợp với Hiến pháp hay không. Hiến pháp cho phép thẩm phán được phục vụ trọn đời hay đến khi họ tình nguyện nghỉ hưu, nhằm tránh cho họ bị các chính trị gia hay người dân gây áp lực chính trị, làm mất đi đi tính chuyên nghiệp và độc lập.

Tuy nhiên, Hiến pháp Mỹ có lỗ hổng lớn là không quy định cụ thể số lượng thẩm phán của Tòa án Tối cao. Đó chính là nguyên nhân gây tranh cãi về việc tăng số lượng thẩm phán Tòa án Tối cao, thách thức việc duy trì tam quyền phân lập và các quyền tự do được Hiến pháp bảo vệ.

“Lấp đầy tòa án”

“Lấp đầy toà án” (pack the court) là một thuật ngữ liên quan đến việc mở rộng số lượng thẩm phán tại Tòa án Tối cao, bắt nguồn từ thời Tổng thống Franklin Roosevelt (1933-1945) của đảng Dân chủ. Trong giai đoạn này, nhiều chính sách trong chương trình “Thỏa thuận Mới” do ông Roosevelt đưa ra đã bị kiện lên Tòa án Tối cao và bị tuyên bố là vi hiến.

Để đối phó lại, ông Roosevelt đã đề xuất một dự luật trao cho tổng thống quyền đề cử bổ sung một thẩm phán đối với mỗi thẩm phán trên 70 tuổi và 6 tháng, tuy nhiên dự luật này bị chính các thành viên đảng đảng Dân chủ trong Quốc hội Mỹ phản đối và bác bỏ. Ngày nay, ông Roosevelt được xem là Tổng thống Mỹ cấp tiến nhất vì đã triển khai hệ thống an sinh xã hội tại Mỹ và nhiều cải cách xã hội khác.

Tháng 7/1983, trong phiên điều trần của Ủy ban Tư pháp Thượng viện Mỹ, ông Joe Biden - khi đó là thượng nghị sỹ - đã cho rằng, ý tưởng “lấp đầy toà án” của Tổng thống Roosevelt không vi phạm Hiến pháp. Tuy nhiên, ông cũng nói: “Đó là một ý tưởng ‘ngây thơ’, một sai lầm khủng khiếp. Nếu việc này được thực hiện sẽ đặt ra câu hỏi về sự độc lập của cơ quan quan trọng nhất ở đất nước này là Tòa án Tối cao”.

Tuy nhiên, trong cuộc vận động tranh cử Tổng thống 2020, ông Biden lại ủng hộ quan điểm “lấp đầy toà án” của phe cấp tiến trong đảng Dân chủ.

Sau khi thẩm phán bảo thủ Antonin Scalia qua đời tháng 2/2016, Tổng thống Obama đề cử ông Merrick Garland - Chánh án Toà án Phúc thẩm Quận Columbia - lên thay. Khi đó, đảng Cộng hoà đang nắm quyền kiểm soát Thượng viện nên lấy lý do gần ngày bầu cử tổng thống để không tổ chức điều trần phê chuẩn ông Merrick Garland.

Tại thời điểm này, đảng Dân chủ rất tự tin bà Hillary Clinton sẽ thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống và sẽ giành cả quyền kiểm soát Thượng viện để sau đó sẽ tiến hành thủ tục phê chuẩn ông Garland. Tuy nhiên, ông Trump đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử này và tiến hành đề cử thẩm phán Neil Gorsuch thay thế. Đến lúc này, đảng Dân chủ chuyển sang tố cáo ông Trump “đánh cắp” ghế thẩm phán lẽ ra thuộc về đảng Dân chủ.

Tháng 7/2018, sau khi thẩm phán Anthony Kennedy nghỉ hưu, Tổng thống Trump đề cử ông Brett Kavanaugh - một thẩm phán có quan điểm bảo thủ - lên thay. Mặc dù ông Kavanaugh được Thượng viện phê chuẩn, song quá trình này gặp nhiều khó khăn do đảng Dân chủ gây ra.

Sau khi Thẩm phán Ruth Bader Ginsburg qua đời ngày 18/9/2020, đảng Cộng hoà đã tuyên bố sẽ tổ chức điều trần phê chuẩn thẩm phán nếu Tổng thống Trump đề cử nhân sự ra Thượng viện Mỹ.

Bầu cử Mỹ: Khoảng lặng cần thiết cho Tổng thống Donald Trump

Bầu cử Mỹ: Khoảng lặng cần thiết cho Tổng thống Donald Trump

TGVN. Tranh luận Tổng thống lần hai bị hủy bỏ tạo khoảng lặng cần thiết để ông Donald Trump nghiên cứu đối thủ, đẩy mạnh ...

Ông Biden lâm vào “thế kẹt”

Kết quả thăm dò dư luận do hãng Gallup tiến hành từ ngày 31/8-13/9/2020 (chỉ vài ngày trước khi Thẩm phán Ruth Bader Ginsburg qua đời) cho thấy đa số người Mỹ tin tưởng vào sự độc lập và chuyên nghiệp của Tòa án Tối cao.

Nhìn chung, 42% người Mỹ tin rằng quan điểm chính trị của Tòa án Tối cao là “đúng đắn”, chỉ có 32% cho là “quá bảo thủ” và 23% cho là “quá cấp tiến”. Điều thú vị là có đến 48% người Mỹ có quan điểm trung dung, không theo đảng nào, đã cho rằng quan điểm chính trị của Tòa án Tối cao là “đúng đắn”, 32% cho là “quá bảo thủ” và chỉ có 16% cho là “quá cấp tiến”.

Kết quả thăm dò mới nhất của hãng Gallup công bố ngày 20/10, được tiến hành từ ngày 30/9-15/10/2020 (chỉ 4 ngày sau khi Tổng thống Trump chính thức đề cử bà Amy Coney Barrett) cho thấy có đến 51% người Mỹ ủng hộ việc đề cử bà Barrett và chỉ có 3% là chưa có ý kiến về việc đề cử. Đáng chú ý, có đến 84% thành viên đảng Dân chủ không ủng hộ việc đề cử.

Do đại đa số thành viên đảng Dân chủ không chấp nhận việc đề cử, nên ngay khi đảng Cộng hoà công khai kêu gọi Tổng thống Trump đề cử nhân sự thay thế Thẩm phán Ginsburg, phe cấp tiến bên đảng Dân chủ cũng công khai đòi hỏi ông Biden khi thắng cử phải tiến hành “lấp đầy toà án”.

Tin liên quan
Bầu cử Mỹ 2020: Ai chiến thắng và nỗi lo của châu Á Bầu cử Mỹ 2020: Ai chiến thắng và nỗi lo của châu Á

Phe cấp tiến còn đề nghị chuyển các thẩm phán Tòa án Tối cao vượt quá 70 tuổi 6 tháng xuống làm việc tại các toà án cấp dưới hay các thẩm phán chỉ được phục vụ 18 năm tại Tòa án Tối cao, sau đó chuyển xuống toà án cấp dưới, qua đó không vi phạm điều khoản thẩm phán được phục vụ trọn đời ghi nhận trong Hiến pháp.

“Lấp đầy toà án” sẽ phá vỡ sự độc lập và chuyên nghiệp của Tòa án Tối cao, phá vỡ quy tắc tam quyền phân lập. Các quyền tự do cũng nhanh chóng mất đi dưới bàn tay của những kẻ cầm quyền và phá vỡ nền tảng chính trị của nước Mỹ. Mặc dù đây là ý tưởng “thiếu suy nghĩ”, gây phân hóa ngay trong nội bộ đảng Dân chủ và là một ý tưởng nguy hiểm, nhưng rõ ràng ông Biden đang lâm vào thế kẹt do phe cấp tiến gây ra.

Ông Biden đến nay vẫn không trả lời câu hỏi có ủng hộ “lấp đầy toà án” hay không. Nếu ông Biden ủng hộ thì sẽ bị cử tri ôn hoà phản đối, còn nếu trả lời “không” thì sẽ bị phe cánh tả cấp tiến tẩy chay. Do vậy, các chính trị gia đảng Cộng hoà, giới truyền thông và các cử tri càng tập trung chất vấn ông về vấn đề này.

Ông Biden từng trả lời rằng “người Mỹ không xứng đáng nhận câu trả lời”. Ông Biden cũng có lần trả lời rằng ông không ủng hộ việc “lấp đầy toà án” và cáo buộc chính ông Trump là người đã “lấp đầy toà án” khi tiến hành đề cử bà Barrett, thay vì để cho cử tri Mỹ quyết định vào ngày bầu cử sắp tới.

Do câu trả lời thiếu thuyết phục nên ông Biden tiếp tục bị truyền thông “quay” về vấn đề này. Gần đây nhất, ông Biden cho biết sẽ trả lời vấn đề này sau khi Thượng viện Mỹ thông qua đề cử bà Amy Coney Barrett vào Tòa án Tối cao.

Càng gần đến ngày bầu cử, cuộc đấu tranh về văn hóa-tư tưởng giữa phe bảo thủ và phe cấp tiến càng trở nên dữ dội, trong đó phe bảo thủ muốn giữ lại những giá trị truyền thống còn phe cấp tiến muốn phá bỏ cái cũ và thay bằng cái mới.

Phe cấp tiến thúc đẩy ông Biden công khai các quan điểm chính sách mà họ ủng hộ nhằm thu hút giới trẻ đi bầu, qua đó tăng cơ hội giúp ông thắng cử. Trong khi đó, phe bảo thủ lo ngại rằng ứng cử viên Phó tổng thống Kamala Harris - một người bị họ coi là có quan điểm “cực tả” - sẵn sàng thực hiện chính sách “lấp đầy toà án” mà bà từng công khai ủng hộ.

Bầu cử Mỹ 2020: Số người đặt cược đương kim Tổng thống Trump đắc cử tăng mạnh

Bầu cử Mỹ 2020: Số người đặt cược đương kim Tổng thống Trump đắc cử tăng mạnh

TGVN. Số người đặt cược Tổng thống Mỹ Donald Trump đắc cử trong tháng qua nhiều gần gấp đôi số người đặt cược vào ứng ...

Tìm hiểu về những nét cơ bản của hệ thống bầu cử Mỹ

Tìm hiểu về những nét cơ bản của hệ thống bầu cử Mỹ

TGVN. Người dân Mỹ đang rất nóng lòng tới ngày 3/11 để được chính thức đi bỏ phiếu bầu tổng thống Mỹ. Tuy nhiên, quy ...

Bầu cử Mỹ 2020: Con trai ông Joe Biden đã làm gì 'mờ ám' ở Ukraine và Trung Quốc?

Bầu cử Mỹ 2020: Con trai ông Joe Biden đã làm gì 'mờ ám' ở Ukraine và Trung Quốc?

TGVN. Bộ trưởng Tư pháp Mỹ William Barr, ngày 20/10 đã nhận được một cuộc gọi từ Tổng thống Donald Trump, yêu cầu điều tra ...

(theo BBC)

Bài viết cùng chủ đề

Bầu cử Mỹ 2020

Xem nhiều

Đọc thêm

Doanh nghiệp Hàn Quốc 'mách' Việt Nam cách tăng năng suất, cải thiện hiệu quả sản xuất

Doanh nghiệp Hàn Quốc 'mách' Việt Nam cách tăng năng suất, cải thiện hiệu quả sản xuất

TS. Nguyễn Văn Thân thông tin, Diễn đàn Hợp tác đầu tư Việt Nam-Hàn Quốc 2024 đã thu hút hơn 500 đại biểu từ hai quốc gia.
Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Không quân Ukraine xác nhận, Nga phóng một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa từ vùng Astrakhan ở miền Nam nước này trong đợt tấn công vào sáng 21/11.
Dự báo thời tiết ngày mai (22/11): Bắc Bộ sáng sớm trời rét; nhiều nơi trời nắng; Trung Bộ có nơi mưa vừa, mưa to, cục bộ mưa rất to

Dự báo thời tiết ngày mai (22/11): Bắc Bộ sáng sớm trời rét; nhiều nơi trời nắng; Trung Bộ có nơi mưa vừa, mưa to, cục bộ mưa rất to

Thông tin dự báo thời tiết các khu vực ngày mai (22/11) từ Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia)
Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép xảy ra việc tấn công hạt nhân đối kháng khi Washington bảo toàn được một phần kho vũ khí của mình để ngăn chặn đối thủ ...
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà sắp thăm, làm việc tại hai nước Bắc Âu

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà sắp thăm, làm việc tại hai nước Bắc Âu

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà sẽ thăm làm việc Vương quốc Đan Mạch và Cộng hòa Phần Lan từ ngày 24 - 29/11.
Khát vọng về 'chân trời tăng trưởng và phát triển mới' cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam-Hàn Quốc

Khát vọng về 'chân trời tăng trưởng và phát triển mới' cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam-Hàn Quốc

Chiều nay (21/11), Diễn đàn Hợp tác đầu tư Việt Nam-Hàn Quốc năm 2024 đã diễn ra tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Hà Nội.
Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Không quân Ukraine xác nhận, Nga phóng một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa từ vùng Astrakhan ở miền Nam nước này trong đợt tấn công vào sáng 21/11.
Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép xảy ra việc tấn công hạt nhân đối kháng khi Washington bảo toàn được một phần kho vũ khí của mình để ngăn chặn đối thủ tiềm tàng.
Thủ tướng cùng chính phủ Mali bị cách chức, đây là lý do

Thủ tướng cùng chính phủ Mali bị cách chức, đây là lý do

Thủ tướng Mali Maiga đã chỉ trích các nhà lãnh đạo quân sự của nước này chậm trễ trong việc kết thúc thời kỳ chuyển tiếp.
Ukraine được 'cởi trói', Hungary khẩn cấp đưa hệ thống phòng không đến gần, Kiev lần đầu dùng thứ vũ khí này tấn công Nga

Ukraine được 'cởi trói', Hungary khẩn cấp đưa hệ thống phòng không đến gần, Kiev lần đầu dùng thứ vũ khí này tấn công Nga

Hungary sẽ lắp đặt hệ thống phòng không và kiểm soát không phận ở Đông Bắc, giáp biên giới Ukraine, để đề phòng rủi ro khi xung đột leo thang.
New Zealand chính thức coi Hezbollah và Houthi là các tổ chức khủng bố

New Zealand chính thức coi Hezbollah và Houthi là các tổ chức khủng bố

New Zealand đã chỉ định toàn bộ phong trào Hezbollah là tổ chức khủng bố, động thái điều chỉnh so với quyết định trước đây.
Xung đột Gaza: Israel lại không kích gây chết người, Mỹ dứt khoát phủ quyết nghị quyết ngừng bắn, Palestine phản đối, gạt mọi kế hoạch lập vùng đệm

Xung đột Gaza: Israel lại không kích gây chết người, Mỹ dứt khoát phủ quyết nghị quyết ngừng bắn, Palestine phản đối, gạt mọi kế hoạch lập vùng đệm

Tình hình giải quyết xung đột Gaza vẫn bế tắc khi Mỹ phủ quyết một dự thảo nghị quyết về lệnh ngừng bắn trong cuộc họp của HĐBA LHQ.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Không cần phải chờ đợi thêm, ứng cử viên Donald Trump đã giành chiến thắng thuyết phục trong cuộc Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Màu sắc chính sách đối ngoại của ông Trump và bà Harris nếu đắc cử

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Màu sắc chính sách đối ngoại của ông Trump và bà Harris nếu đắc cử

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 sẽ tác động tới tình hình thế giới thế nào và chính sách đối ngoại của ông Trump và bà Harris khác biệt ra sao?
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Tổng thống Joe Biden đã quyết định 'xé rào' vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, những 'đòn giáng' không thể tạo ra bằng lời nói.
Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Truyền thông Mexico đề cao vị thế và sự tham gia, đóng góp hiệu quả của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương gần đây như APEC, G20...
Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Nhằm tiếp cận trữ lượng khoáng sản khổng lồ của châu Phi, Mỹ và Trung Quốc đã bỏ vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, bao gồm ngoại giao đường sắt tại đây.
Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử

Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử

Chuyên gia Trung Quốc: Bài viết 'Chống lãng phí' của Tổng Bí thư Tô Lâm nêu bật nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam trước cơ hội lịch sử của “kỷ nguyên vươn mình".
Phiên bản di động