| Bầu cử tổng thống Mỹ 2024 là cuộc đua của bà Kamala Harris và ông Donald Trump. (Nguồn: Getty Images) |
Bầu cử tổng thống Mỹ 2024 là cuộc đua “song mã” giữa đương kim Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris, đảng viên của đảng Dân chủ, với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, ứng cử viên của đảng Cộng hòa. Liên danh tranh cử của bà Harris là ông Tim Walz, trong khi đối tác của ông Trump là ông James David Vance.
Trước “giờ G”, Báo Thế giới và Việt Nam xin giới thiệu tới độc giả một số khái niệm và thông tin cơ bản về cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024.
Thời gian bầu cử?
Luật pháp Mỹ quy định bầu cử tổng thống diễn ra 4 năm một lần vào năm chẵn. Ngày bầu cử sẽ vào thứ Ba sau thứ Hai đầu tiên của tháng 11. Như vậy, cuộc bầu cử năm 2024 dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 5/11.
Tuy vậy nhiều người dân cũng có thể bỏ phiếu sớm bằng những hình thức như bỏ phiếu qua thư. Bang Georgia của Mỹ đã tiến hành bỏ phiếu sớm bằng hình thức trực tiếp từ ngày 15/10.
Ai có thể bỏ phiếu?
Theo Hiến pháp, công dân Mỹ từ đủ 18 tuổi trở lên có thể tham gia các cuộc bầu cử. Tuy nhiên, trong các kỳ bầu cử luôn có một bộ phận lớn người dân không thực hiện bỏ phiếu.
Ai có quyền tranh cử?
Theo quy định, để làm tổng thống, một người phải sinh ra tại Mỹ, ít nhất 35 tuổi và thường trú tại Mỹ trong thời gian ít nhất là 14 năm. Phó tổng thống cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn tương tự.
Lựa chọn ứng cử viên Tổng thống thế nào?
Sau khi xác định được những ứng viên tiềm năng nhất ở vòng bầu cử sơ bộ của mình, đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa sẽ tổ chức đại hội toàn quốc để chính thức đề cử ứng viên đại diện đảng ra tranh cử vị trí tổng thống và phó tổng thống.
Để nhận được đề cử, mỗi ứng viên cần đạt được đa số phiếu đại biểu.
Trong cuộc bầu cử năm 2024, ở đảng Cộng hòa, cựu Tổng thống Donald Trump chính thức giành được đề cử sau khi nhận được 2.387 trong số 2.429 phiếu đại biểu.
Ở đảng Dân chủ, Phó Tổng thống Kamala Harris cũng đã nhận được đề cử của đảng sau khi Tổng thống Joe Biden dừng tranh cử vào cuối tháng 7.
Quy trình bầu cử ngày 5/11
Tất cả cử tri Mỹ tham gia bỏ phiếu bầu phổ thông tại các bang mình ở. Việc kiểm phiếu và công bố kết quả được tiến hành theo từng bang.
Sau khi có kiểm phiếu bầu phổ thông, dựa trên kết quả này, các đại cử tri đại diện cho mỗi bang sẽ bỏ phiếu bầu tổng thống.
| Bản đồ bầu cử Mỹ năm 2024. Màu xám thể hiện các bang dao động, hay bang chiến địa trong cuộc bầu cử năm nay. (Nguồn: 270 to win) |
Cần bao nhiêu phiếu để chiến thắng?
Ứng viên nào giành được tối thiểu 270 phiếu đại cử tri, tức trên 50% trong số 538 phiếu đại cử tri sẽ đắc cử vị trí Tổng thống Mỹ.
Phiếu bầu phổ thông là gì?
Là lá phiếu do tất cả các cử tri Mỹ đủ điều kiện tham gia bầu cử bỏ. Tuy nhiên, các lá phiếu này không phải là những lá phiếu quyết định chiến thắng của một ứng cử viên. Người giành đa số phiếu bầu phổ thông trên toàn quốc chưa chắc đã là người chiến thắng cuộc bầu cử.
Minh chứng rõ ràng nhất cho trường hợp "tréo ngoe" này là cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 khi ứng viên Cộng hòa Donald Trump đắc cử dù ông thua đối thủ Dân chủ Hillary Clinton tới 2 triệu lá phiếu phổ thông.
Đại cử tri là ai?
Đại cử tri là những người sẽ đại diện cho bang của mình để bầu chọn Tổng thống và phó Tổng thống. Đại cử tri mới chính là những người quyết định kết quả chung cuộc của cuộc chạy đua vào Nhà Trắng.
Số lượng đại cử tri của mỗi bang thường được quyết định dựa vào dân số của bang đó và bằng đúng tổng số thượng nghị sĩ và hạ nghị sĩ của bang.
Riêng thủ đô Washington, dù không có nghị sĩ trong Quốc hội nhưng vẫn được trao 3 phiếu đại cử tri theo Tu chính án số 23. Tổng số đại cử tri hiện là 538 người.
Các đại cử tri hợp thành cử tri đoàn (Electoral College) của bang. Các thành viên trong đại cử tri đoàn có thể bầu hoặc không bầu cho ứng viên Tổng thống đã giành đa số phiếu phổ thông ở bang của mình.
Tính đến năm 2020, chỉ có 33/50 bang có quy định đại cử tri phải bỏ phiếu tuân thủ theo kết quả của phiếu phổ thông. Do đó, dù hiếm nhưng đã có một số trường hợp đại cử tri bỏ phiếu bầu khác với kết quả phiếu bầu phổ thông của bang họ đại diện.
Hầu hết các bang (ngoại trừ Maine và Nebraska), ứng viên Tổng thống nào giành được nhiều phiếu phổ thông nhất thì cũng nhận được toàn bộ phiếu đại cử tri của bang đó.
Bang chiến địa là gì?
Bang dao động, bang chiến trường hoặc chiến địa là cụm từ được dùng để chỉ bất kỳ bang nào mà ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ hoặc đảng Cộng hòa đều có cơ hội giành chiến thắng một cách hợp lý bằng cách đảo ngược số phiếu bầu. Những bang này thường là mục tiêu của các chiến dịch vận động tranh cử.
Trong khi đó, các bang thường xuyên nghiêng về một đảng duy nhất được gọi là các bang an toàn.
Các bang chiến trường có thể thay đổi trong một số chu kỳ bầu cử nhất định. Trong cuộc bầu cử tổng thống 2024, có 7 bang chiến địa gồm Bắc Carolina (16 phiếu đại cử tri), bằng với bang Georgia, bang Pennsylvania (18 phiếu), Wisconsin (10 phiếu), Arizona (11 phiếu), Michigan (15 phiếu) và Nevada (6 phiếu).
Nếu không ứng viên nào giành ít nhất 270 phiếu đại cử tri?
Theo lịch, vào ngày 6/1/2025, Phó Tổng thống Mỹ sẽ chủ trì việc kiểm phiếu của Đại cử tri đoàn tại phiên họp chung của Quốc hội Mỹ, công bố kết quả và tuyên bố người trúng cử.
Mặc dù rất hiếm xảy ra, nhưng vẫn có kịch bản không có ứng cử viên nào giành đủ quá bán số phiếu đại cử tri. Trường hợp này, Hạ viện Mỹ sẽ có quyền bầu chọn Tổng thống trong số các ứng cử viên được nhiều phiếu nhất.
Sau khi đã có kết quả chính thức và không còn tranh chấp nào, người đắc cử sẽ tuyên thệ và chính thức đảm nhận vị trí Tổng thống trong buổi lễ diễn ra vào ngày 20/1/2025.