Dự báo chính sách của Tổng thống Trump (kỳ I): Kiến tạo tầm nhìn mang đậm ‘phong cách Trump’ về vai trò lãnh đạo của Mỹ

Tầm nhìn "America First" (nước Mỹ trên hết) của ông Donald Trump nhấn mạnh ưu tiên lợi ích kinh tế, an ninh quốc gia và vai trò lãnh đạo của Mỹ. (Nguồn: ABC News)

Ngay cả khi ông Donald Trump chưa nhậm chức, nhiều “câu chuyện lớn” như xung đột Nga-Ukraine, Trung Đông, kinh tế thế giới… đã có những đổi thay bước ngoặt. Điều đó phải chăng chứng tỏ sức ảnh hưởng của ông Trump là rất lớn, thưa Đại sứ?

Ngay cả khi chưa nhậm chức lần hai, sức ảnh hưởng của Tổng thống đắc cử Donald Trump đã rất lớn và "khủng khiếp". Điều này có thể được lý giải bởi 4 yếu tố chính: Phong cách lãnh đạo mạnh mẽ, tầm nhìn chiến lược khác biệt, khả năng định hình dư luận quốc tế và đặc biệt là sự khó đoán định trong các quyết sách.

Thứ nhất, phong cách lãnh đạo quyết đoán của ông Donald Trump đã tạo dấu ấn từ nhiệm kỳ đầu tiên. Ông Trump không ngần ngại sử dụng sức mạnh kinh tế, quân sự và ngoại giao để đạt được lợi ích quốc gia.

Các quyết sách cứng rắn, đôi khi gây tranh cãi, đã khiến cả đồng minh lẫn đối thủ phải điều chỉnh chiến lược để thích nghi. Điều này lý giải tại sao ngay khi kết quả bầu cử 2024 được công bố, các nước lớn như Trung Quốc, Nga, cũng như các đồng minh truyền thống của Mỹ ở châu Âu và châu Á, lập tức rà soát lại các chính sách đối ngoại để chuẩn bị ứng phó với các kịch bản mà chính quyền Trump 2.0 có thể mang lại.

Thứ hai, tầm nhìn "America First" (nước Mỹ trên hết) của ông Trump nhấn mạnh ưu tiên lợi ích kinh tế, an ninh quốc gia và vai trò lãnh đạo của Mỹ. Với những phát biểu như yêu cầu đồng minh tăng chia sẻ trách nhiệm quốc phòng, tăng cường áp lực đối với Trung Quốc, hay thậm chí đề xuất kiểm soát kênh đào Panama... của ông Trump đã làm thay đổi cục diện địa chính trị ngay cả trước khi nhậm chức.

Điều này đặc biệt rõ ràng tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nơi các nước như Nhật Bản và Australia phải chuẩn bị cho khả năng leo thang căng thẳng khi Mỹ gia tăng hiện diện quân sự để đối phó với Trung Quốc.

Thứ ba, khả năng định hình dư luận quốc tế của ông Trump là một nhân tố quan trọng. Ông Trump không chỉ sử dụng truyền thông xã hội để khuấy động dư luận mà còn khiến thế giới phải tập trung vào những chủ đề ông muốn nhấn mạnh, từ việc đề nghị "mua" Greenland, mong muốn Canada trở thành tiểu bang thứ 51 đến vai trò của Mỹ trong NATO.

Điều này khiến các nước không chỉ quan tâm đến những tuyên bố của ông Trump mà còn cảm thấy áp lực trong việc điều chỉnh chiến lược để tránh rơi vào thế bất lợi.

Thứ tư, và cũng là yếu tố đặc biệt quan trọng, là sự khó đoán định trong phong cách lãnh đạo của ông Trump, điều này gây bối rối không chỉ cho các đối thủ mà còn cho cả đồng minh.

Ví dụ, ý tưởng gây tranh cãi về việc sáp nhập Greenland đã khiến Đan Mạch và NATO bất ngờ và lúng túng, trong khi đề xuất áp thuế cao đối với hàng hóa từ Mexico ngay sau khi nhậm chức đã làm dấy lên lo ngại trong quan hệ song phương.

Trường hợp Canada là một ví dụ khác: Dù là đồng minh gần gũi, Canada từng đối mặt với các chỉ trích mạnh mẽ từ ông Trump trong vấn đề thương mại và nhập cư khiến Ottawa phải thực hiện nhiều điều chỉnh để bảo vệ lợi ích kinh tế của mình.

Yếu tố khó đoán định này không chỉ làm gia tăng sự bất ổn trong quan hệ quốc tế mà còn tạo lợi thế cho ông Trump trong việc dẫn dắt các cuộc đàm phán. Bằng cách giữ cho đối thủ luôn trong trạng thái bất ngờ và bị động đối phó, ông Trump có thể định hình lại cục diện ở thế thượng phong theo hướng có lợi cho Mỹ.

Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức không nhỏ cho các đồng minh khi phải đối mặt với một đối tác không dễ dự báo, buộc họ phải linh hoạt hơn trong việc xây dựng quan hệ với chính quyền Trump 2.0.

Tóm lại, sức ảnh hưởng của ông Trump không chỉ đến từ tầm nhìn chính trị rõ ràng hay phong cách lãnh đạo quyết đoán, mà còn từ sự khó đoán định và khả năng tận dụng yếu tố này để đạt được mục tiêu chiến lược. Chính điều này khiến cả đồng minh lẫn đối thủ đều phải cảnh giác và chuẩn bị kỹ lưỡng, ngay cả trước khi ông Trump chính thức trở lại Nhà Trắng.

Một đặc điểm nổi bật trong "học thuyết Trump" là việc công khai thách thức các đồng minh phương Tây dựa trên sự khác biệt ý thức hệ. (Nguồn: Sky News)

"Học thuyết Trump" về đối ngoại đang được nhắc đến ngày càng nhiều. Theo Đại sứ, đã đến lúc định hình rõ hơn về học thuyết này chưa? Những thành tố chính của học thuyết này là gì, và nó sẽ định hình vai trò của Mỹ trong cục diện thế giới ra sao?

"Học thuyết Trump" về đối ngoại đang được định hình ngày một rõ nét ngay cả khi ông Trump chưa chính thức nhậm chức trong nhiệm kỳ thứ hai. Học thuyết này dựa trên ba nền tảng chính: (i) Cam kết nước Mỹ trên hết (America First), tập trung vào việc bảo vệ lợi ích quốc gia Mỹ, (ii) bài học từ các can thiệp quân sự thất bại trong quá khứ, và (iii) tầm nhìn về một trật tự toàn cầu mới và định hình lại các liên minh quốc tế dựa trên ý thức hệ bảo thủ

Từ nền tảng này, "học thuyết Trump" phản ánh sự thay đổi căn bản trong tư duy đối ngoại của Mỹ. Chính sách của Mỹ dưới chính quyền ông Trump sẽ không chỉ dừng lại ở việc điều chỉnh các ưu tiên quốc gia mà còn đặt ra mục tiêu tái định hình cấu trúc quyền lực toàn cầu, nơi Mỹ không chỉ giữ vai trò trung tâm mà còn chủ động dẫn dắt các thay đổi.

"Học thuyết Trump" bao gồm 5 thành tố chính sau:

Một là, ưu tiên lợi ích quốc gia thông qua tự chủ kinh tế và bảo hộ thương mại.

Cam kết "America First" là trụ cột cốt lõi của học thuyết này. Ông Trump nhấn mạnh việc khôi phục sức mạnh kinh tế Mỹ thông qua chính sách bảo hộ thương mại và giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là từ Trung Quốc. Chính sách "Made in America" tiếp tục được thúc đẩy nhằm tái công nghiệp hóa, tạo ra việc làm trong nước và bảo vệ các ngành công nghiệp chiến lược của Mỹ.

Trong nỗ lực này, ông Trump còn đề xuất thành lập Cục Doanh thu đối ngoại (External Revenue Service), nhằm thu thuế nhập khẩu từ các quốc gia đang hướng lợi từ việc buôn bán, làm ăn với Mỹ. Đây là một phần trong chiến lược của chính quyền ông Trump nhằm tăng nguồn thu ngân sách quốc gia, giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy công bằng kinh tế.

Ngoài ra, ông Trump tiếp tục đàm phán lại các hiệp định kinh tế, yêu cầu các đối tác thương mại chia sẻ công bằng hơn trách nhiệm kinh tế và giảm gánh nặng bất bình đẳng mà các hiệp định trước đây đã đặt lên Mỹ.

Hai là, cạnh tranh quyết liệt với các siêu cường.

"Học thuyết Trump" coi Trung Quốc và Nga là những đối thủ chiến lược hàng đầu cần phải kiềm chế. Trong quan hệ với Trung Quốc, ông Trump sử dụng các biện pháp như áp thuế mạnh mẽ lên hàng hóa Trung Quốc, áp đặt các biện pháp cấm vận kinh tế, và hạn chế tiếp cận công nghệ tiên tiến của Mỹ. Đây là cách tiếp cận nhằm làm suy yếu sức mạnh kinh tế và công nghệ của Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo và chip bán dẫn.