| Căng thẳng Mỹ-Trung Quốc có thể khiến Bắc Kinh tính đến phương án bán tháo trái phiếu kho bạc Mỹ. (Nguồn: ChinaUS Focus) |
Đây là một kịch bản cực kỳ nguy hiểm cho toàn bộ nền kinh tế thế giới. Vậy, câu hỏi đặt ra là Bắc Kinh đã sẵn sàng đi bao xa?
Hết thương mại thì lại đến công nghệ
Vào tháng 1/2020, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới thực hiện một bước đi quan trọng để chấm dứt cuộc chiến thương mại, đó là ký kết thỏa thuận giai đoạn một nhằm từng bước khôi phục quan hệ thương mại song phương.
Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã xóa sạch mọi thứ. Washington cáo buộc Bắc Kinh vì đại dịch và “đòi” Trung Quốc xóa nợ để bồi thường cho thiệt hại do Covid-19 gây ra. Ngoài ra, Mỹ cũng tuyên bố rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vì cho rằng tổ chức này “ngả” theo Trung Quốc.
Căng thẳng Washington-Bắc Kinh ngày càng phức tạp trước bầu cử Tổng thống Mỹ. Ông Donald Trump lại một lần nữa nhắc nhở về những thiệt hại kinh tế mà các công ty Trung Quốc đã gây ra cho nền kinh tế Mỹ. Ông cáo buộc những công ty nước này ăn cắp việc làm và tài sản trí tuệ của quê hương mình.
Vào tháng Tám, Washington cáo buộc Bắc Kinh can thiệp vào chiến dịch bầu cử qua Internet và các mạng xã hội. Mỹ đã đánh vào ứng dụng TikTok của Trung Quốc, cho rằng TikTok phải bị cấm, nếu không, Bắc Kinh sẽ có khả năng truy cập vào dữ liệu của công dân Mỹ.
Trong khi đó, chủ sở hữu của TikTok là công ty ByteDance của Trung Quốc cũng bị cưỡng ép phải bán lại mảng hoạt động của TikTok tại Mỹ. Việc này phải được thực hiện trước ngày 12/11. Nếu không Tổng thống Trump đe dọa dịch vụ TikTok sẽ bị chặn hoàn toàn tại Mỹ.
Vẫn chưa rõ Bắc Kinh sẽ đáp trả như thế nào, song các chuyên gia cho rằng Chính phủ Trung Quốc không có động cơ cụ thể nào để bênh vực TikTok.
Tính toán của Bắc Kinh
Ở một khía cạnh nghiêm trọng hơn, có vẻ như Bắc Kinh đang muốn nhắc nhở Mỹ rằng Trung Quốc có nhiều đòn bẩy ảnh hưởng nghiêm trọng hơn. Đó là lượng trái phiếu Chính phủ Mỹ trị giá hơn 1.000 tỷ USD.
Vì cuộc chiến thương mại với Mỹ, Trung Quốc đã bắt đầu rút dần số trái phiếu mà nước này sở hữu tại Kho bạc Mỹ. Từ mức đỉnh 1.320 tỷ USD vào tháng 11/2014, Trung Quốc đã bán 20% giá trị trái phiếu Chính phủ Mỹ mà nước này đang nắm giữ, tương đương hơn 200 tỷ USD.
Kết quả là vào tháng 6/2019, Trung Quốc xếp vị trí thứ hai về số tiền đầu tư vào trái phiếu kho bạc Mỹ và bây giờ Nhật Bản đã dẫn đầu danh sách các chủ nợ lớn nhất của Mỹ với 1.120 tỷ USD.
Theo báo cáo gần đây nhất của Bộ Tài chính Mỹ, vào giữa tháng 9/2020, danh mục đầu tư của Trung Quốc đã giảm xuống còn 1.080 tỷ USD. Như vậy, chỉ trong nửa đầu năm 2020, Trung Quốc đã thanh lý 106 tỷ USD trái phiếu của Mỹ, tốc độ bán nhanh nhất kể từ năm 2015.
Tuy nhiên, cuộc đối đầu kinh tế không phải là nguyên nhân duy nhất. Một trong những lý do khiến Trung Quốc tiếp tục giảm lượng trái phiếu kho bạc Mỹ là rủi ro đồng USD mất giá vì các máy in tiền của Mỹ đang tiếp tục hoạt động “không mệt mỏi”.
Trong khi đó, nợ công của Mỹ vẫn đang gia tăng. Trong giai đoạn tháng 1-8/2020, Mỹ đã phát hành 7.700 tỷ trái phiếu kho bạc. Đây là con số kỷ lục. Điều đó có nghĩa là nền kinh tế được hỗ trợ chỉ bằng các khoản vay.
"Bắc Kinh thấy rõ rằng Washington không thể giải quyết các vấn đề kinh tế nếu không có sự trợ giúp của các máy in tiền, vì vậy đầu tư vào khoản nợ quốc gia Mỹ là cực kỳ rủi ro", tờ Global Times của Trung Quốc lưu ý.
Trung Quốc sẽ sớm bán tháo?
Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đang leo thang làm dấy lên lo ngại chủ nợ nước ngoài lớn thứ hai của Mỹ có thể không chịu đựng được nữa và bán tháo toàn bộ trái phiếu Chính phủ Mỹ trong trường hợp khẩn cấp. Hậu quả của một bước đi như vậy sẽ rất tai hại. Việc bán phá giá ồ ạt các chứng khoán này sẽ gây ra cơn hoảng loạn trên thị trường.
Tuy nhiên, bước đi này lại gây bất lợi cho chính Trung Quốc. Thứ nhất, việc bán tháo trái phiếu trị giá 100-200 tỷ USD trong thời gian ngắn chắc chắn sẽ làm giảm giá trái phiếu. Trong trường hợp này, giá trị tài sản và dự trữ của chính Trung Quốc sẽ giảm đáng kể, đồng thời số tiền thu được từ việc bán chứng khoán cũng giảm mạnh.
Ngoài ra, đồng USD sẽ sụp đổ, và điều này cũng không phục vụ lợi ích của Trung Quốc bởi đồng bạc xanh suy yếu sẽ khiến hàng xuất khẩu của Trung Quốc trở nên đắt đỏ hơn.
Hơn nữa, việc bán phá giá trái phiếu kho bạc Mỹ sẽ hạn chế nghiêm trọng khả năng của Bắc Kinh nhằm kiểm soát đồng Nhân dân tệ, nếu cuộc chiến thương mại vượt ra “ngoài tầm kiểm soát”. Cuối cùng, số tiền nhận được từ việc bán tháo trái phiếu kho bạc Mỹ phải được đầu tư vào đâu đó, mà điều này không hề dễ dàng.
Trong khi đó, không chỉ Trung Quốc sẽ phải đối mặt với những vấn đề, các quốc gia khác cũng sẽ chịu hậu quả nặng nề.
Michael Ross-Johnson, CEO của Ngân hàng Chatex - dịch vụ trao đổi và lưu trữ tiền điện tử - nhận xét “việc hạ bệ ‘kim tự tháp’ của trái phiếu Mỹ có nghĩa là đẩy cả thế giới vào tình trạng hỗn loạn tài chính, tồi tệ hơn nhiều so với các cuộc khủng hoảng năm 1998 hay năm 2008. Do đó, chuyện như thế này khó có thể xảy ra trong tương lai gần”.
Nhiều khả năng, quá trình từ bỏ đồng USD và trái phiếu Kho bạc Mỹ sẽ được tiến hành theo từng giai đoạn - điều đang diễn ra trong những năm qua.
Theo nhận định của nhà kinh tế hàng đầu Trung Quốc, Giáo sư Xi Junyang từ Đại học Tài chính và Kinh tế Thượng Hải, Trung Quốc sẽ giảm dần việc giữ nợ của Mỹ xuống còn khoảng 800 tỷ USD trong tình trạng bình thường. Tuy vậy, lẽ dĩ nhiên, Trung Quốc có thể bán tất cả trái phiếu Mỹ của mình trong trường hợp cực đoan như xung đột quân sự.