'Chiếc hộp' JCPOA liệu còn phù hợp với Iran?

Phương Hà
Cả Mỹ và Iran đều muốn khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 trước khi tổng thống mới có xu hướng cứng rắn của Iran nhậm chức vào tháng 8 tới. Nhưng ngay cả khi việc này thành công, liệu một thỏa thuận được hồi sinh có đem lại nhiều giá trị?
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Đàm phán hạt nhân Mỹ-Iran trong giai đoạn nước rút
Đã có 6 vòng đàm phán gián tiếp giữa Mỹ và Iran nhằm khôi phục sự tuân thủ của cả hai bên đối với các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015. (Nguồn: AP)

Cựu quan chức ngoại giao Australia Ian Parmeter đã có những nhận định về vấn đề này thông qua bài viết đăng trên trang của Viện Quan hệ Quốc tế Australia (AIIA) ngày 14/7.

6 năm, mọi thứ không còn "nguyên trạng"

Kể từ tháng Tư năm nay, đã có 6 vòng đàm phán gián tiếp diễn ra tại Vienna (Áo) giữa các nhà đàm phán Mỹ và Iran nhằm khôi phục sự tuân thủ của cả hai bên đối với các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015.

Thỏa thuận (chính thức được đặt tên là Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung - JCPOA) cũng đã được ký kết bởi các thành viên thường trực khác của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga) và Đức.

Thỏa thuận này đã bị xáo trộn vào năm 2018 khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận và áp dụng lại các biện pháp trừng phạt đối với Iran bất chấp các cuộc thanh tra của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho thấy Iran đã tuân thủ thỏa thuận.

Để trả đũa và khuyến khích các bên ký kết JCPOA gây áp lực buộc Mỹ quay trở lại thỏa thuận, Iran đã khởi động lại phần lớn chương trình hạt nhân mà nước này đã đình chỉ cho đến thời điểm ký kết thỏa thuận.

Trong chiến dịch tranh cử năm 2020, ông Joe Biden đã tuyên bố sẽ đưa Mỹ trở lại thỏa thuận này. Ông cho rằng, hành động của cựu Tổng thống Trump là “liều lĩnh”.

Về mặt logic, cả Mỹ và Iran lẽ ra có thể nhanh chóng đồng ý về việc quay trở lại nguyên trạng thỏa thuận khi cả hai bên đều mong muốn. Thế nhưng, vấn đề là đã có nhiều thay đổi trong 6 năm liên tục, đặc biệt là kể từ hành động của Tổng thống Trump năm 2018.

Đưa Iran trở lại “chiếc hộp” của JCPOA không phải là một vấn đề đơn giản.

JCPOA đã đặt ra các giới hạn đáng kể đối với việc làm giàu urani của Iran: ở mức độ tinh khiết 3,67%, mức độ thấp mà nguyên tố này chỉ có thể được sử dụng cho các mục đích hòa bình. Mức làm giàu cần thiết để sản xuất vũ khí là 90%.

Thỏa thuận cũng đặt ra giới hạn 10 năm, cho đến năm 2025, về số lượng và loại máy ly tâm mà Iran có thể sử dụng để làm giàu urani, cũng như nghiên cứu và phát triển các thiết bị tiên tiến hơn. Hơn nữa, JCPOA đã loại bỏ 97% kho dự trữ urani làm giàu hiện có của Iran và đặt giới hạn 300 kg đối với lượng urani làm giàu ở mức độ thấp mà Iran có thể lưu trữ cho đến năm 2030.

Tất cả điều này được giám sát trực tiếp và từ xa bởi các thanh sát viên của IAEA thông qua hệ thống camera giám sát liên tục đối với chương trình hạt nhân của Iran. Nếu Iran tuân thủ những hạn chế này, năng lực chế tạo vũ khí hạt nhân của nước này sẽ bị hạn chế đáng kể.

Tin liên quan
Tròn 6 năm ngày ký thỏa thuận hạt nhân Iran: Tan rồi khó hợp Tròn 6 năm ngày ký thỏa thuận hạt nhân Iran: Tan rồi khó hợp

Kể từ khi Tổng thống Trump rút Mỹ ra khỏi JCPOA, Iran đã tích trữ kho dự trữ urani làm giàu ở mức độ thấp lên tới 3.000 kg, gấp 10 lần số lượng quy định. Iran cũng đã bắt đầu sử dụng nhiều máy ly tâm hơn, bao gồm một số loại tiên tiến hơn mức cho phép.

Đồng thời, Tehran đã tiếp tục làm giàu urani đến độ tinh khiết 20% và bắt đầu sản xuất một lượng nhỏ urani được làm giàu ở mức 60%.

Lợi thế cho Iran?

Chiến lược của ông Biden nhằm khôi phục thỏa thuận năm 2015 đang có nguy cơ bị hủy hoại khi tân tổng thống đắc cử của Iran, ông Ebrahim Raisi vốn là một người cứng rắn trước các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ông này đã công khai loại trừ sự nhượng bộ của Tehran về những vấn đề mà Washington quan tâm tại cuộc họp báo đầu tiên sau khi đắc cử.

Ngoài ra, Iran yêu cầu ông Biden cần cam kết rằng các chính quyền tương lai của Mỹ phải tuân thủ JCPOA. Thế nhưng đây là một điều khó có thể thực hiện được.

Tuy nhiên, điều quan trọng là ông Raisi ủng hộ việc tiếp tục các cuộc đàm phán ở Vienna, dấu hiệu cho thấy chế độ mới này vẫn ưu tiên dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Các nhà phân tích Iran cũng cho rằng Lãnh tụ Tối cao Ali Khamenei muốn có một thỏa thuận trước khi Tổng thống đương nhiệm Hassan Rouhani rời nhiệm sở vào đầu tháng 8 tới.

Hơn nữa, các bình luận khác nhau từ các nhà đàm phán ở Vienna cũng chỉ ra rằng, 6 vòng đàm phán cho đến nay đã mang lại tiến bộ đáng kể về các giải pháp để hòa hợp lập trường của cả hai bên.

Các bên đang tiếp tục dàn xếp để đưa ra thông báo về thời điểm cho vòng đàm phán thứ 7. Nếu điều đó không xảy ra trong vài tuần tới, thì các cuộc đàm phán có thể sẽ tiếp tục bị đình trệ một thời gian sau khi ông Raisi chính thức nhậm chức.

Giá trị của một thỏa thuận được hồi sinh sẽ như thế nào trong bối cảnh Iran đã tích lũy được vốn kiến thức khoa học đáng kể từ năm 2018 và kinh nghiệm thực tế mà Iran thu được trong việc chế tạo máy ly tâm và định hướng chương trình hạt nhân của mình theo hướng chế tạo vũ khí?

Những phần nội dung thực chất của JCPOA mới được triển khai trong vòng 4 năm. Cho dù thỏa thuận có được khôi phục hay không, một câu hỏi luôn tồn tại là làm thế nào cộng đồng quốc tế có thể kiềm chế tham vọng hạt nhân của Iran.

Israel khẳng định quan hệ với Mỹ, gọi JCPOA là ‘thỏa thuận tồi’

Israel khẳng định quan hệ với Mỹ, gọi JCPOA là ‘thỏa thuận tồi’

Theo Đại sứ Israel tại Nga Alexander Ben Zvi, Israel vẫn kiên định về quan hệ đối tác chiến lược với Mỹ, dù còn đó ...

Đàm phán hạt nhân Iran: Vừa mừng vừa lo

Đàm phán hạt nhân Iran: Vừa mừng vừa lo

Đàm phán hạt nhân Iran đã đạt tiến triển đáng kể, song vẫn còn đó ẩn số từ Tổng thống đắc cử Ebrahim Raisi và ...

(theo AIIA)

Xem nhiều

Đọc thêm

Đối ngoại trong tuần: Thủ tướng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác Trung Đông; công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam

Đối ngoại trong tuần: Thủ tướng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác Trung Đông; công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam

Báo TG&VN điểm lại một số hoạt động nổi bật của đối ngoại Việt Nam trong tuần từ 28/10-4/11.
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Philippines tạo đà thúc đẩy ngành công nghiệp Halal với Saudi Arabia

Philippines tạo đà thúc đẩy ngành công nghiệp Halal với Saudi Arabia

Philippines đang tìm kiếm quan hệ đối tác mới với Saudi Arabia trong các lĩnh vực phát triển bền vững và Halal.
Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, cơn sốt quý kim khiến BRICS và giới tỷ phú sục sôi, vàng nhẫn tiếp đà giảm

Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, cơn sốt quý kim khiến BRICS và giới tỷ phú sục sôi, vàng nhẫn tiếp đà giảm

Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, ông Trump có thể đẩy quý kim lên 2.900 USD/ounce. Giá vàng nhẫn tiếp đà đi xuống.
Giá tiêu hôm nay 5/11/2024: Ngành hồ tiêu Việt Nam hưởng lợi nhờ giá xuất khẩu cao; sản lượng giảm, bà con xu hướng đầu cơ

Giá tiêu hôm nay 5/11/2024: Ngành hồ tiêu Việt Nam hưởng lợi nhờ giá xuất khẩu cao; sản lượng giảm, bà con xu hướng đầu cơ

Giá tiêu hôm nay 5/11/2024 tại thị trường trong nước tiếp tục ổn định ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 140.000 - 141.000 đồng/kg.
Bộ trưởng Ngoại giao tặng Bằng khen và Tuyên dương tập thể, cá nhân đóng góp tích cực trong xuất bản cuốn sách của cố Tổng Bí thư

Bộ trưởng Ngoại giao tặng Bằng khen và Tuyên dương tập thể, cá nhân đóng góp tích cực trong xuất bản cuốn sách của cố Tổng Bí thư

Bộ Ngoại giao tuyên dương các tập thể, cá nhân đã đóng góp tích cực, hiệu quả trong quá trình biên soạn và xuất bản cuốn sách của Tổng Bí ...
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Tin thế giới 4/11: Nga tuyên bố giúp Iran một việc, Israel 'đoạn tuyệt' với một cơ quan LHQ, các ứng viên 'trắng đêm' trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ

Tin thế giới 4/11: Nga tuyên bố giúp Iran một việc, Israel 'đoạn tuyệt' với một cơ quan LHQ, các ứng viên 'trắng đêm' trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong 24h.
Nga vừa thể hiện thành ý vun đắp cho quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, Ankara báo tin không vui

Nga vừa thể hiện thành ý vun đắp cho quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, Ankara báo tin không vui

Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, Syria chưa sẵn sàng bình thường hóa quan hệ với phe đối lập ở nước này và theo nghĩa rộng hơn là với Ankara.
Tin Triều Tiên đưa quân đến Nga: Tổng thống Ukraine trách móc việc 'khoanh tay đứng nhìn', Tổng thư ký LHQ lên tiếng, Hàn Quốc tính sẵn kịch bản

Tin Triều Tiên đưa quân đến Nga: Tổng thống Ukraine trách móc việc 'khoanh tay đứng nhìn', Tổng thư ký LHQ lên tiếng, Hàn Quốc tính sẵn kịch bản

Tổng thư ký LHQ quan ngại trước thông tin binh sĩ Triều Tiên được đưa tới Nga và khả năng lực lượng này tiến về khu vực xung đột ở Ukraine.
Bầu cử tổng thống Mỹ 2024: Cuộc bám đuổi nghẹt thở đến 'giờ G', ứng cử viên Kamala Harris đã bỏ phiếu?

Bầu cử tổng thống Mỹ 2024: Cuộc bám đuổi nghẹt thở đến 'giờ G', ứng cử viên Kamala Harris đã bỏ phiếu?

Ngày 5/11, nước Mỹ bước vào cuộc bầu cử tổng thống tốn giấy mực nhất mỗi 4 năm. Cho đến giờ phút ấy, không ai có thể khẳng định chắc chắn điều gì.
Chảo lửa Trung Đông: Iran thề chống ách áp bức đến cùng, tiết lộ điều sẽ ảnh hưởng đến đòn đáp Israel

Chảo lửa Trung Đông: Iran thề chống ách áp bức đến cùng, tiết lộ điều sẽ ảnh hưởng đến đòn đáp Israel

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố, Tehran sẽ đáp trả mọi hành động quân sự nhằm vào lãnh thổ và an ninh của nước Cộng hòa Hồi giáo này.
Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Theo Đại sứ Phạm Quang Vinh, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm nay rất sít sao, nhưng dù là ai thì quan hệ Việt Nam-Mỹ vẫn tiếp đà phát triển tích cực.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ luôn có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong nội bộ nước Mỹ mà còn với cộng đồng quốc tế.
Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Có thể khẳng định rằng AI không còn là một công nghệ của tương lai mà đã và đang định hình lại cục diện địa chính trị.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Chuyến thăm Trung Quốc ngày 28 - 31/10 của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phản ánh nỗ lực nâng tầm khuôn khổ hợp tác giữa một thế giới đầy biến động.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

Sự kiện đang được giới công nghệ mong đợi có thể xảy ra ngay trong năm nay, là sự ra mắt của GPT-5.
30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

Gần 30 năm qua, Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) góp phần quan trọng giữ gìn tính toàn vẹn, thúc đẩy tuân thủ UNCLOS.
Phiên bản di động