'Chiếc hộp' JCPOA liệu còn phù hợp với Iran?

Phương Hà
Cả Mỹ và Iran đều muốn khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 trước khi tổng thống mới có xu hướng cứng rắn của Iran nhậm chức vào tháng 8 tới. Nhưng ngay cả khi việc này thành công, liệu một thỏa thuận được hồi sinh có đem lại nhiều giá trị?
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Đàm phán hạt nhân Mỹ-Iran trong giai đoạn nước rút
Đã có 6 vòng đàm phán gián tiếp giữa Mỹ và Iran nhằm khôi phục sự tuân thủ của cả hai bên đối với các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015. (Nguồn: AP)

Cựu quan chức ngoại giao Australia Ian Parmeter đã có những nhận định về vấn đề này thông qua bài viết đăng trên trang của Viện Quan hệ Quốc tế Australia (AIIA) ngày 14/7.

6 năm, mọi thứ không còn "nguyên trạng"

Kể từ tháng Tư năm nay, đã có 6 vòng đàm phán gián tiếp diễn ra tại Vienna (Áo) giữa các nhà đàm phán Mỹ và Iran nhằm khôi phục sự tuân thủ của cả hai bên đối với các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015.

Thỏa thuận (chính thức được đặt tên là Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung - JCPOA) cũng đã được ký kết bởi các thành viên thường trực khác của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga) và Đức.

Thỏa thuận này đã bị xáo trộn vào năm 2018 khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận và áp dụng lại các biện pháp trừng phạt đối với Iran bất chấp các cuộc thanh tra của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho thấy Iran đã tuân thủ thỏa thuận.

Để trả đũa và khuyến khích các bên ký kết JCPOA gây áp lực buộc Mỹ quay trở lại thỏa thuận, Iran đã khởi động lại phần lớn chương trình hạt nhân mà nước này đã đình chỉ cho đến thời điểm ký kết thỏa thuận.

Trong chiến dịch tranh cử năm 2020, ông Joe Biden đã tuyên bố sẽ đưa Mỹ trở lại thỏa thuận này. Ông cho rằng, hành động của cựu Tổng thống Trump là “liều lĩnh”.

Về mặt logic, cả Mỹ và Iran lẽ ra có thể nhanh chóng đồng ý về việc quay trở lại nguyên trạng thỏa thuận khi cả hai bên đều mong muốn. Thế nhưng, vấn đề là đã có nhiều thay đổi trong 6 năm liên tục, đặc biệt là kể từ hành động của Tổng thống Trump năm 2018.

Đưa Iran trở lại “chiếc hộp” của JCPOA không phải là một vấn đề đơn giản.

JCPOA đã đặt ra các giới hạn đáng kể đối với việc làm giàu urani của Iran: ở mức độ tinh khiết 3,67%, mức độ thấp mà nguyên tố này chỉ có thể được sử dụng cho các mục đích hòa bình. Mức làm giàu cần thiết để sản xuất vũ khí là 90%.

Thỏa thuận cũng đặt ra giới hạn 10 năm, cho đến năm 2025, về số lượng và loại máy ly tâm mà Iran có thể sử dụng để làm giàu urani, cũng như nghiên cứu và phát triển các thiết bị tiên tiến hơn. Hơn nữa, JCPOA đã loại bỏ 97% kho dự trữ urani làm giàu hiện có của Iran và đặt giới hạn 300 kg đối với lượng urani làm giàu ở mức độ thấp mà Iran có thể lưu trữ cho đến năm 2030.

Tất cả điều này được giám sát trực tiếp và từ xa bởi các thanh sát viên của IAEA thông qua hệ thống camera giám sát liên tục đối với chương trình hạt nhân của Iran. Nếu Iran tuân thủ những hạn chế này, năng lực chế tạo vũ khí hạt nhân của nước này sẽ bị hạn chế đáng kể.

Tin liên quan
Tròn 6 năm ngày ký thỏa thuận hạt nhân Iran: Tan rồi khó hợp Tròn 6 năm ngày ký thỏa thuận hạt nhân Iran: Tan rồi khó hợp

Kể từ khi Tổng thống Trump rút Mỹ ra khỏi JCPOA, Iran đã tích trữ kho dự trữ urani làm giàu ở mức độ thấp lên tới 3.000 kg, gấp 10 lần số lượng quy định. Iran cũng đã bắt đầu sử dụng nhiều máy ly tâm hơn, bao gồm một số loại tiên tiến hơn mức cho phép.

Đồng thời, Tehran đã tiếp tục làm giàu urani đến độ tinh khiết 20% và bắt đầu sản xuất một lượng nhỏ urani được làm giàu ở mức 60%.

Lợi thế cho Iran?

Chiến lược của ông Biden nhằm khôi phục thỏa thuận năm 2015 đang có nguy cơ bị hủy hoại khi tân tổng thống đắc cử của Iran, ông Ebrahim Raisi vốn là một người cứng rắn trước các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ông này đã công khai loại trừ sự nhượng bộ của Tehran về những vấn đề mà Washington quan tâm tại cuộc họp báo đầu tiên sau khi đắc cử.

Ngoài ra, Iran yêu cầu ông Biden cần cam kết rằng các chính quyền tương lai của Mỹ phải tuân thủ JCPOA. Thế nhưng đây là một điều khó có thể thực hiện được.

Tuy nhiên, điều quan trọng là ông Raisi ủng hộ việc tiếp tục các cuộc đàm phán ở Vienna, dấu hiệu cho thấy chế độ mới này vẫn ưu tiên dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Các nhà phân tích Iran cũng cho rằng Lãnh tụ Tối cao Ali Khamenei muốn có một thỏa thuận trước khi Tổng thống đương nhiệm Hassan Rouhani rời nhiệm sở vào đầu tháng 8 tới.

Hơn nữa, các bình luận khác nhau từ các nhà đàm phán ở Vienna cũng chỉ ra rằng, 6 vòng đàm phán cho đến nay đã mang lại tiến bộ đáng kể về các giải pháp để hòa hợp lập trường của cả hai bên.

Các bên đang tiếp tục dàn xếp để đưa ra thông báo về thời điểm cho vòng đàm phán thứ 7. Nếu điều đó không xảy ra trong vài tuần tới, thì các cuộc đàm phán có thể sẽ tiếp tục bị đình trệ một thời gian sau khi ông Raisi chính thức nhậm chức.

Giá trị của một thỏa thuận được hồi sinh sẽ như thế nào trong bối cảnh Iran đã tích lũy được vốn kiến thức khoa học đáng kể từ năm 2018 và kinh nghiệm thực tế mà Iran thu được trong việc chế tạo máy ly tâm và định hướng chương trình hạt nhân của mình theo hướng chế tạo vũ khí?

Những phần nội dung thực chất của JCPOA mới được triển khai trong vòng 4 năm. Cho dù thỏa thuận có được khôi phục hay không, một câu hỏi luôn tồn tại là làm thế nào cộng đồng quốc tế có thể kiềm chế tham vọng hạt nhân của Iran.

Israel khẳng định quan hệ với Mỹ, gọi JCPOA là ‘thỏa thuận tồi’

Israel khẳng định quan hệ với Mỹ, gọi JCPOA là ‘thỏa thuận tồi’

Theo Đại sứ Israel tại Nga Alexander Ben Zvi, Israel vẫn kiên định về quan hệ đối tác chiến lược với Mỹ, dù còn đó ...

Đàm phán hạt nhân Iran: Vừa mừng vừa lo

Đàm phán hạt nhân Iran: Vừa mừng vừa lo

Đàm phán hạt nhân Iran đã đạt tiến triển đáng kể, song vẫn còn đó ẩn số từ Tổng thống đắc cử Ebrahim Raisi và ...

(theo AIIA)

Xem nhiều

Đọc thêm

Chủ tịch nước tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho 2 phi công vụ tai nạn máy bay ở Bình Định

Chủ tịch nước tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho 2 phi công vụ tai nạn máy bay ở Bình Định

Ngày 22/11, Chủ tịch nước vừa có Quyết định về việc tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc.
Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Rất có thể chính sách 'gây áp lực tối đa' của Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ không còn tác dụng với Iran khi ở thời điểm hiện nay.
Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 23/11 và sáng 24/11: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh - Man City vs Tottenham; La Liga - Celta Vigo vs Barcelona

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 23/11 và sáng 24/11: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh - Man City vs Tottenham; La Liga - Celta Vigo vs Barcelona

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 23/11 và sáng 24/11: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh - Arsenal vs Nottingham Forest; La Liga - Celta Vigo vs Barcelona.
Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt trao quyết định điều động và bổ nhiệm cán bộ cấp Vụ

Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt trao quyết định điều động và bổ nhiệm cán bộ cấp Vụ

Ngày 22/11, tại Trụ sở Bộ, Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt đã trao quyết định điều động và bổ nhiệm cán bộ cấp Vụ của Bộ Ngoại giao.
Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 23/11/2024: Sư Tử tình cảm chớm nở

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 23/11/2024: Sư Tử tình cảm chớm nở

Tử vi hôm nay 23/11/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Tái bản cuốn tiểu thuyết 'Sông Thami trong xanh' của Mông Cổ tại Việt Nam

Tái bản cuốn tiểu thuyết 'Sông Thami trong xanh' của Mông Cổ tại Việt Nam

Liên hiệp các tổ chức hữu nghị phối hợp cùng Đại sứ quán Mông Cổ tại Việt Nam tổ chức Lễ giới thiệu cuốn tiểu thuyết 'Sông Thami trong xanh'.
Báo động từ HĐBA LHQ: 70% dân số Syria cần viện trợ nhân đạo

Báo động từ HĐBA LHQ: 70% dân số Syria cần viện trợ nhân đạo

Phó đặc phái viên LHQ Najat Rochdi cho biết 2024 'sẽ là năm đẫm máu nhất' tại Syria trong vòng 4 năm qua.
Burkina Faso liệt cựu Tổng thống và tướng tình báo vào 'danh sách đen' khủng bố

Burkina Faso liệt cựu Tổng thống và tướng tình báo vào 'danh sách đen' khủng bố

Burkina Faso ngày 21/11 đã phong tỏa 'tài sản và nguồn lực' của hơn 100 người, trong đó có cựu Tổng thống Paul-Henri Sandaogo Damiba.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz tiếp tục nhận được tín nhiệm của đảng SPD

Thủ tướng Đức Olaf Scholz tiếp tục nhận được tín nhiệm của đảng SPD

Ông Olaf Scholz một lần nữa là ứng cử viên của SPD cho chức Thủ tướng Đức trong cuộc bầu cử sớm dự kiến diễn ra vào ngày 23/2/2025.
Dính bê bối tình dục, ứng viên Bộ trưởng Tư pháp Mỹ xin rút lui

Dính bê bối tình dục, ứng viên Bộ trưởng Tư pháp Mỹ xin rút lui

Hơn 1 tuần sau khi được đề cử làm Bộ trưởng Tư pháp Mỹ, cựu hạ nghị sĩ Matt Gaetz - đồng minh thân cận của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Sự cố đứt cáp ngầm ở Biển Baltic: Nga gạt phắt cáo buộc dính líu, Mỹ thận trọng không suy đoán, Đức cảnh báo 'chiến tranh hỗn hợp'

Sự cố đứt cáp ngầm ở Biển Baltic: Nga gạt phắt cáo buộc dính líu, Mỹ thận trọng không suy đoán, Đức cảnh báo 'chiến tranh hỗn hợp'

Hai sự cố đứt cáp viễn thông ngầm ở Biển Baltic hồi cuối tuần trước đã dấy lên những đồn đoán về hành vi phá hoại cũng như chủ mưu phía sau.
Haiti: Bạo lực leo thang nguy hiểm, Tổng thống Pháp dính 'vạ miệng' khiến Port-au-Prince nổi giận

Haiti: Bạo lực leo thang nguy hiểm, Tổng thống Pháp dính 'vạ miệng' khiến Port-au-Prince nổi giận

Tình trạng bạo lực gia tăng tại thủ đô Port-au-Prince của Haiti đã cướp đi sinh mạng của hơn 4.500 người từ đầu năm tới nay.
Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Việc Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa của Mỹ tấn công quân sự trên đất Nga có thể chuyển xung đột sang giai đoạn quyết liệt hơn.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Sự trở lại của Tổng thống đắc cử Donald Trump mang nhiều hàm ý cho nước Mỹ và thế giới. Châu Á – Thái Bình Dương trong đó có tiểu vùng Mekong cũng không nằm ...
‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

Quan hệ giữa Mỹ và Iran, từng là đồng minh thân cận thời đầu Chiến tranh Lạnh, đã biến thành đối đầu kéo dài hàng thập kỷ.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
Phiên bản di động