 |
| Bà Nguyễn Thị Bình (thứ 4 từ trái sang) trở lại Choisy-le-Roi sau 40 năm. |
Choisy-le-Roi là một thành phố nhỏ, cách trung tâm Paris khoảng 15 km, trước đây có Trường đào tạo cán bộ lãnh đạo của Đảng cộng sản Pháp mang tên Maurice Thorez, nguyên Tổng bí thư của Đảng. Bạn đã cho Đoàn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (VNDCCH) do ông Lê Đức Thọ làm cố vấn và ông Xuân Thủy làm trưởng đoàn ở và làm việc từ tháng 5-1968 cho đến tháng 3 năm 1973, trong suốt thời gian Hội nghị Paris kéo dai gần 5 năm. Cũng tại thành phố này, đã diễn ra các cuộc họp bí mật giữa lãnh đạo của Đoàn ta với ông Henry Kissinger bên cạnh các cuộc họp công khai ở Trung tâm Hội nghị quốc tế tại Phố Kleber. Đó là lý do vì sao ta và bạn lại chọn Choisy-le-Roi là nơi diễn ra các hoạt động kỷ niệm.
Nhiều hoạt động ý nghĩa
Thành phố Choisy-le-Roi, bạn đã mời 4 đoàn đại biểu Việt Nam (VN) tham gia các hoạt động kỷ niệm, trong đó, quan trọng nhất là đoàn những người đã trực tiếp tham gia Hội nghị và là những nhân chứng quan trọng do bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó Chủ tịch nước, Bộ trưởng Ngoại giao và Trưởng đoàn đại biểu Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (CPCMLT CHMNVN) dẫn đầu. Tham gia đoàn còn có các ông Hà Đăng và Trịnh Ngọc Thái là những thành viên trong hai đoàn VNDCCH và CPCMLTCHMNVN. Ngoài ra có Đoàn của Hội hữu nghị và hợp tác Việt-Pháp, Đoàn của Quận Đống Đa là quận kết nghĩa với Choisy-le-Roi và Đoàn của nghệ sĩ Thu Thủy - người đã sáng tác và thực hiện bức tranh gốm về Hội nghị Paris trong Tòa Thị chính Thành phố.
Bạn đã tổ chức hai cuộc triển lãm ảnh. Một cuộc tại hàng rào sắt của Tòa thị chính mang tên “Hội nghị Paris về Việt Nam” trên đại lộ Anatole de France để mọi người đi qua có thể dừng lại xem. Một cuộc triển lãm ở trong sảnh của Tòa Thị chính nói về sự đóng góp của nhân dân Choisy-le-Roi cho Hội nghị, kể cả việc cử cán bộ của ĐCS Pháp đến phục vụ về an ninh, hành chính, phiên dịch, bảo vệ, lái xe, nấu ăn…Trong hai cuộc triễn lãm có những bức ảnh chưa bao giờ công bố, sưu tập trong trung tâm lưu trữ của Thành phố, báo “L Humanite” và các cá nhân.
Tại Rạp chiếu bóng Paul Eluard, bạn đã tổ chức buổi chiếu ra mắt cuốn phim “Thức khuya mới biết đêm dài” của đạo diễn Daniel Roussel nói lên quá trình diễn ra cuộc đàm phán với cuộc Tổng tấn công năm 1968 và trận Điện Biên Phủ trên không tháng 12/1972. Những sự kiện đã buộc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán và ký kết Hiệp định Paris vào ngày 27/1/1973. Sau buổi chiếu phim có cuộc tranh luận giữa khán giả với đạo diễn và các nhân chứng có mặt tại buổi chiếu phim. Cuốn phim này sẽ được chiếu rộng rãi ở Pháp và Việt Nam. Cũng tại rạp Paul Eluard, bộ phim Các người nói dối tôi (Tell me lies) của đạo diễn Peter Brooks đã được công chiếu và vở kịch Andromake của đạo diễn Jon Fosse được các nghệ sỹ Pháp và Việt Nam thể hiện.
Hội ngộ sau 40 năm
Nội dung phong phú nhất có lẽ là cuộc hội thảo tại Hội trường Le Royal với khoảng 200 người tham dự. Đặc biệt có ông Froment Meurice, Đại sứ, nguyên vụ trưởng vụ Á – Úc, Bộ Ngoại giao Pháp trong thời gian Hội nghị và là người liên lạc giữa Chính phủ Pháp với ông Mai Văn Bộ, Tổng đại diện VN tại Pháp để giải quyết những vấn đề liên quan đến Pháp đăng cai Hội nghị. Ngoài ra có ông Jacques Portes, chuyên gia nghiên cứu về Mỹ, ông Pierre Journoud, nhà sử học ở Học viện Quốc phòng Pháp, ông Alain Ruscio, nhà sử học, Giám đốc Trung tâm thông tin và tư liệu về VN, ông Daniel Davisse, Thị trưởng Choisy-le-Roi, bà Helene Luc, Thượng nghị sỹ danh dự, chị Raymonde Dien, chị Elisabeth Aubrac, con gái ông Raymond Aubrac và là con gái đỡ đầu của Chủ tịch Hồ Chí Minh….
Hội thảo tập trung vào 3 vấn đề: Diễn biến của Hội nghị Paris, kết quả của Hiệp định đối với trong nước và quốc tế; Phong trào ủng hộ và đoàn kết với VN trên khắp thế giới; Công cuộc đổi mới của VN hiện nay. Bà Nguyễn Thị Bình trình bày về Hội nghị, ông Trịnh Ngọc Thái trình bày về mặt trận đoàn kết quốc tế, ông Hà Đăng về về công cuộc đổi mới ở VN hiện nay. Mặc dầu cuộc Hội thảo kéo dài suốt một ngày, nhưng những người tham dự còn tiếp tục phát biểu về nguyên nhân thắng lợi của VN, ảnh hưởng của Hiệp định Paris đối với sự nghiệp thống nhất VN và ảnh hưởng đối với phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân thế giới và sự giác ngộ của cả một thế hệ thanh niên trưởng thành qua phong trào đoàn kết với VN.
Những biểu tượng bền vững
Nhiều tháng trước kỷ niệm, Choisy-le-Roi đã xây dựng một quảng trường mang tên “Quảng trường Hiệp định Paris về Việt Nam” ở ngay trung tâm thành phố bên bờ sông Seine. Trên quảng trường có xây một tượng đài mang tên Tượng đài vì hòa bình do nghệ sỹ Dominique de Miscault sáng tác. Buổi khánh thành đã được tổ chức trọng thể với đội múa lân của anh em Việt kiều và sự hiện diện của đoàn Việt Nam. Gần Quảng trường, có một đường phố lấy tên là Phố Đống Đa, và tên này đã được đặt từ trước đó. Đống Đa là một quận ở Hà Nội kết nghĩa với TP. Choisy-le-Roi từ nhiều năm nay.
Cũng trong chương trình kỷ niệm, bạn đã khánh thành bức tranh gốm sứ ngay trong phòng học của Tòa Thị chính, với sự có mặt của bà Nguyễn Thị Bình và ông Phạm Bình Minh, Bộ trưởng Ngoại giao đang thăm Pháp. Bức tranh gốm sứ có hình Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhiều hình ảnh về Hội nghị Paris là tặng phẩm của UBND TP. Hà Nội tặng TP. Choisy-le-Roi, được làm ở Bát Tràng rồi đưa sang Pháp và do nghệ sỹ Thu Thủy sáng tác và thực hiện.
Các đoàn VN đã được bạn tổ chức đến thăm quan nơi ở cũ của Đoàn VNDCCH. Tuy ngôi nhà chính đã bị phá và thay vào những ngôi nhà mới, nhưng ngôi nhà các ông Lê Đức Thọ và Xuân Thủy ở thì còn nguyên vẹn. Trước ngôi nhà còn có một tấm biển ghi “Đây là nơi Đoàn VNDCCH tại Hội nghị Paris đã ở từ năm 1968 đến 1973”. Tại đây, lãnh đạo của hai đoàn VNDCCH và CPCMLT CHMNVN thường xuyên họp để nhận định tình hình và trao đổi ý kiến về giải pháp đấu tranh. Đây cũng là nơi Đoàn tiếp những nhân vật nổi tiếng của Pháp và các nước trên thế giới đến thăm và bày tỏ sự ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân VN. Các Đoàn VN cũng đã được mời đến thăm ngôi nhà lịch sử 11 phố Darthe ở Choisy-le-Roi là nơi có các cuộc họp bí mật giữa ông Lê Đức Thọ và Xuân Thủy với Cố vấn Mỹ Henry Kissinger. Trong vườn của ngôi nhà có một cây anh đào rất to và đẹp. Vì cây anh đào này mà trong cuốn sách nhỏ xuất bản trong dịp này được lấy tên là “Cây anh đào về Hòa bình”.
Một cuộc đi thăm đầy cảm động và thú vị là ngôi nhà mà bà Nguyễn Thị Bình đã ở trong thời gian họp ở Paris. Ngôi nhà ở ngay bên cạnh hồ trên đó có mấy đôi thiên nga, xung quanh là những cây liễu rủ rất thơ mộng. Bà Bình xúc động giới thiệu cho các bạn Pháp biết hồi đó bà tiếp khách ở đâu, làm việc ở chỗ nào… Ông Thomas Joly, Thị trưởng Verrieres le Buisson đã đến tận nơi đón bà Bình và xem tấm bảng mới đặt năm trước với dòng chữ: “Tại Ngôi nhà này Đoàn CPCMLTCHMNVN tại Hội nghị Paris đã ở từ năm 1968 đến 1973”. Sau khi tham quan ngôi nhà, ông Thomas Joly đã mời bà Bình đến Tòa Thị chính dự tiệc chiêu đãi trọng thể.
Trên đường đến thăm Verrieres le Buisson, bạn đã mời bà Bình và các bạn VN đến thăm một nơi rất trữ tình, đó là “Cối xay bột Aragon - Triolet” ở Saint Arnoult thuộc tỉnh Yvelines. Đây là nơi ở trước đây của hai vợ chồng Louis Aragon và Elsa Triolet, là những nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của ĐCS Pháp. Đồng chí Tố Hữu đã từng dịch thơ của Aragon và nhạc sỹ Phạm Tuyên đã phổ nhạc. Tại đây, Bà Bình đã hái một bó hoa màu vàng tươi đặt lên mộ của Aragon. Điều đặc biệt là trên bàn làm việc của Louis Aragon còn những bài báo, tấm áp phích vận động một cuộc biểu tình của giới trí thức Pháp và thế giới ủng hộ Việt Nam trước khi có Hội nghị Paris năm 1968 mấy tháng.
Trong cuộc tọa đàm với những người bạn thuộc Hội hữu nghị Pháp – Việt, bà Bình đã bày tỏ lòng tri ân đối với sự ủng hộ của bạn bè Pháp đối với cuộc đấu tranh của nhân dân VN, thông báo về tình hình VN hiện nay và kêu gọi tiếp tục đoàn kết với VN trong tình hình mới. Thăm và nói chuyện với Hội người Việt Nam tại Pháp, bà Bình đã giải đáp nhiều thắc mắc của bà con, đặc biệt là sự lo lắng của bà con về tình hình Biển Đông hiện nay.
Quan tâm đến việc giáo dục thế hệ trẻ, một cuộc nói chuyện rất thú vị đã được tổ chức để bà Bình nói chuyện với các cháu thiếu nhi, học sinh tiểu học tại tòa Thị chính. Bà Bình đã trả lời nhiều câu hỏi rất ngộ nghĩnh của các em về cá nhân bà Bình như: bà có mấy con, mấy cháu? làm sao bà vừa nuôi con vừa tham gia chiến đấu?... Tình cảm đối với VN trong bạn bè Pháp và Việt kiều ở Pháp còn tiềm năng rất lớn. Cần phát huy tình cảm đó vì lợi ích của nhân dân hai nước và bà con ta ở nước ngoài.
Trịnh Ngọc Thái *
Ông Trịnh Ngọc Thái là thành viên Đoàn Đàm phán CPVNDCCH tại Hội nghị Paris, nguyên Phó trưởng Ban Đối ngoại TƯ, Đại sứ VN tại Pháp. Hiện là Phó Chủ tịch Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam.
