Ngày 20/3/2022, Đại sứ Trung Quốc tại Nga Trương Hán Huy trong cuộc gặp với giới doanh nhân Trung Quốc sống ở Moscow đã cho rằng, các doanh nghiệp Trung Quốc ở Nga nên “nắm bắt cơ hội và lấp đầy những khoảng trống đang xuất hiện trên thị trường Nga”.
“Các công ty lớn đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng, bao gồm sự gián đoạn chuỗi cung ứng và thanh toán. Đã đến lúc các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ phát huy vai trò của mình”, Đại sứ nói.
Cuộc gặp mặt khá hẹp, chỉ có 8 doanh nhân Trung Quốc và 3 đại diện của Hiệp hội Quảng bá Văn hóa Khổng tử ở Nga tham gia. Tuy nhiên, sự kiện đã vô tình lọt vào ống kính của giới truyền thông toàn thế giới.
Có lẽ, bản thân các nhà ngoại giao Trung Quốc cũng muốn "giữ ý tứ" trong vấn đề này, bởi Trung Quốc đã bất chấp những đe dọa và khiêu khích từ phía Washington và vẫn giữ thế cân bằng để chủ động trong quan hệ với cả Nga và Mỹ.
Mặc dù vậy, Đại sứ Trương Hán Huy vẫn nhắc lại những gì hiện đang được nói tới rất nhiều ở cả Nga và Trung Quốc, khi điều kiện kinh tế xã hội và chính sách đối ngoại mới của Nga không cho phép lựa chọn nào khác ngoài việc tiến tới thắt chặt quan hệ hơn nữa với Trung Quốc.
Trong bối cảnh đó, giới doanh nghiệp Trung Quốc được coi là lực lượng có thể bù đắp những rạn vỡ của nền kinh tế Nga với phương Tây. Tuy nhiên, mọi thứ có phải rõ ràng như vậy và liệu những kỳ vọng này có chính đáng hay không?
| Tập đoàn Huawei tuyên bố sẽ tiếp tục ở lại Nga trong bối cảnh nhiều công ty, tập đoàn lớn đa quốc gia lần lượt tháo chạy khỏi Moscow. (Nguồn: Youtube) |
Các doanh nghiệp lớn thận trọng
Như Đại sứ Trương Hán Huy đã nhắc trong bài phát biểu của mình, các doanh nghiệp lớn khi đối mặt với áp lực trừng phạt chưa từng có từ phương Tây đang gặp phải nhiều vấn đề khác nhau. Vì vậy, trong một tình huống khó khăn, những doanh nghiệp này thường có xu hướng thụ động chờ đợi, hoặc thậm chí phá sản vào thời điểm này.
Giờ đây, cơ quan quản lý Mỹ có quyền trừng phạt bất cứ ai tiếp tục hợp tác với các công ty nằm trong danh sách trừng phạt. Do đó, không chỉ các công ty bị phản đối mà trong một số trường hợp, tất cả các đối tác nước ngoài của họ đều đang chịu tác động từ các lệnh trừng phạt.
Ngay cả khi tình hình bớt căng thẳng hơn, các tổ chức tài chính Trung Quốc đã cố gắng không hợp tác với các đối tác Nga. Vì vậy, bắt đầu từ năm 2017-2018, bất chấp chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, việc mở tài khoản tại một ngân hàng Trung Quốc đã trở thành một vấn đề thực sự đối với các công ty đến từ Nga.
Ngoài ra, hiện nay các chuỗi thương mại, hậu cần và sản xuất đã bị phá vỡ, nhiều chuỗi bị ràng buộc với “đường biển” của phương Tây hoặc các tổ chức tín dụng tài chính.
Tình hình đầy những rủi ro tiềm ẩn, và trong bối cảnh này, ngay cả những công ty dường như không có gì phải lo sợ cũng trở nên thận trọng hơn. Ví dụ, tập đoàn dầu khí Sinopec đã tuyên bố tạm ngừng đàm phán với Sibur về việc thành lập một nhà máy khí hoá học mới.
Tất nhiên, tất cả những điều nêu trên đều là vấn đề của thời điểm hiện tại. Theo thời gian, các doanh nghiệp sẽ tìm thấy kẽ hở, và các trung gian sẽ xuất hiện trong lĩnh vực hậu cần và ngân hàng, có thể giúp một số doanh nghiệp tìm kiếm thêm được lợi nhuận, còn một số khác tiêu tiền của mình.
Tuy nhiên, đây sẽ là một quá trình lâu dài và sẽ có thiệt hại, xuất phát từ sự thận trọng của Trung Quốc và sự không sẵn sàng của các đối tác Nga trong việc hợp tác với Bắc Kinh, bên cạnh tâm lý hướng về phương Tây, thiếu năng lực và kinh nghiệm.
Nếu không có bất thường xảy ra (chẳng hạn như rạn nứt tương tự giữa Trung Quốc và phương Tây), thì quá trình này sẽ mất vài năm.
Tuy nhiên, không nên quá kỳ vọng vào việc thu hút các doanh nghiệp lớn và công nghệ cao của Trung Quốc. Quá trình phê duyệt cho bất cứ dự án nào như vậy, ngay cả trong tình hình ổn định và có thể dự đoán được, cũng phải mất nhiều tháng, nếu không muốn nói là nhiều năm.
Cho đến khi có kết quả của chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine, “cỗ máy trừng phạt” của Mỹ giảm bớt và đến khi Chính phủ Nga định hình được những biện pháp hỗ trợ cho các nhà đầu tư nước ngoài thì vấn đề sẽ không có cải thiện.
Hy vọng của các doanh nghiệp nhỏ
Nếu mọi thứ đều khó khăn đối với các doanh nghiệp lớn, thì đối với các doanh nghiệp nhỏ có dễ dàng hơn hay không?
Trên thực tế, ý tưởng của Đại sứ Trương Hán Huy là tích cực thu hút các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, đây là những doanh nghiệp nhỏ theo các tiêu chuẩn của Trung Quốc. Ví dụ, nhà đầu tư Trung Quốc lớn nhất ở vùng Viễn Đông của Nga trong thời gian dài là công ty Huaxin, có nguồn gốc từ huyện biên giới nhỏ Đông Ninh của tỉnh Hắc Long Giang.
Chính các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Trung Quốc sở hữu rất nhiều nhà hàng và khách sạn ở Nga, hầu hết trong số đó chuyên phục vụ khách du lịch Trung Quốc trước đại dịch. Các doanh nghiệp siêu nhỏ từ các khu vực biên giới Trung Quốc đang tìm cách có được quy chế cư trú tại các địa điểm ưu đãi khác nhau ở vùng Viễn Đông, như tại các khu vực ưu tiên phát triển và cảng tự do Vladivostok.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Trung Quốc đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng.
Thứ nhất, các doanh nghiệp trong những ngành có lợi suất cao đang dần bị thay thế bởi các công ty lớn của cả Trung Quốc và Nga. Một minh chứng là công ty Huaxin. Năm 2016, công ty con của Huaxin là “Armada-Land” đã bán toàn bộ tài sản cho tập đoàn Nga “Rusagro” và rời khỏi thị trường.
Thứ hai, những khó khăn trong việc thuê lao động Trung Quốc do đồng Ruble mất giá, cũng như các biện pháp hành chính nhằm “đưa ra ánh sáng” các doanh nghiệp nước ngoài của Nga, đã khiến nhiều công ty nhỏ Trung Quốc rơi vào tình thế rất khó khăn.
Thứ ba, đại dịch Covid-19 đã giáng một đòn mạnh vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Trung Quốc. Dòng khách du lịch Trung Quốc - lĩnh vực có nhiều công ty Trung Quốc hoạt động, đã dừng lại. Sau khi tình hình dịch tễ học ở Nga xấu hơn nhiều so với ở Trung Quốc, họ đã trở về quê hương.
| Ứng dụng gọi xe công nghệ Didi đã hủy kế hoạch dừng hoạt động tại Nga sau khi vấp phải làn sóng phản đối từ phía Trung Quốc. (Nguồn: Getty) |
Có khoảng 1/3 đến một nửa số doanh nhân Trung Quốc kinh doanh tại Nga đã rời về quê. Nhiều người trong số họ đã bán doanh nghiệp của mình.
Liệu họ có quay trở lại Nga? Không có rào cản chính thức nào cho việc này. Vào tháng 6/2021, Nga đã đơn phương gỡ bỏ mọi hạn chế nhập cảnh đối với công dân Trung Quốc. Tuy nhiên, sự hỗn loạn của tình hình hiện tại và định kiến về Nga như một “quốc gia không thể đối phó với dịch bệnh” đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mong muốn sinh sống và làm việc tại Nga.
Một số người làm việc với các doanh nghiệp Trung Quốc cho biết, phía đối tác cũng quan tâm rất nhiều đến những cơ hội đang mở ra ở thị trường Nga. Số lượng khá lớn đối tác Trung Quốc đã đưa ra những đề nghị liên kết trong một số ngành cụ thể. Lời giải thích cho sự quan tâm này rất đơn giản. Với tỷ giá hối đoái hiện tại của đồng Ruble ở Nga, hàng hóa và dịch vụ đang trở nên rẻ hơn nhiều đối với người Trung Quốc.
Tuy nhiên, lời nói vẫn chưa biến thành hành động. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng có xu hướng chờ đợi và quan sát – không chỉ đối với những biến động của tỷ giá đồng Ruble, mà còn về sự sẵn sàng hỗ trợ của nhà nước đối với các nhà đầu tư nước ngoài.