Một đêm giao thừa

Thời Pháp thuộc, vào tuổi hai mươi, tôi học lớp Tú tài Triết học trường Bưởi. Do đó có dịp tìm hiểu về tâm lý những đám đông của nhà xã hội học Pháp Gustave Le Bon. Theo ông, khi người ta chen chúc nhau trong một đám đông thì một sự kiện bất ngờ xảy ra thường gây cảm xúc chung, mối đồng cảm làm mờ nhạt tính cách cá nhân, cái riêng tư, cảm xúc át lý tính và tạo ra một tâm lý cộng đồng át tâm lý cá nhân.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
mot dem giao thua
 

Học lý thuyết thì biết vậy. Không ngờ hai chục năm sau, tôi lại có dịp thể nghiệm về tâm lý đám đông của ông. Một đêm Ba mươi Tết, mấy năm sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ở Thủ đô mới giải phóng, đầy phấn khởi, quanh hồ Hoàn Kiếm, trai thanh gái lịch lũ lượt đi như trảy hội. Tôi len mãi mới được một chỗ đứng tựa giữa cầu Thê Húc của đền Ngọc Sơn. Đêm tối như mực, hồi đó đèn điện còn thưa thớt. Mọi người nói chuyện ồn ào. Mười hai giờ đêm có tiếng còi rú. Mọi người im bặt, bỗng xa xa có tràng pháo nổ đầu tiên, tiếp theo là một đợt tiếng pháo kéo dài. Tôi có một cảm giác thiêng liêng khó tả, dường như tất cả đám đông chen chúc quanh tôi cùng cảm thông chia sẻ một hồn cộng đồng trong giờ phút trời đất giao hòa, năm cũ bước sang năm mới. Nhất là khi trên nền tiếng pháo, tiếng cụ Hồ đọc thơ chúc Tết vang lên.

Trong khoảnh khắc đó, tôi còn cảm thấy Hồ Gươm quả là tâm hồn bất diệt của Thăng Long – Hà Nội.

Hồ Gươm với truyền thuyết kiếm thần của vua Lê, qua bao biến cố lịch sử, quả là một địa điểm thiêng liêng của đất nước. Không chỉ có Hồ Gươm mà tất cả các hồ đầm đã tạo ra cho Thăng Long – Hà Nội một tính cách, kết tinh hồn Thủ đô.

Trên thế giới, cũng có những thành phố có diện mạo hồ hay sông, như khi đến Stockholm, ta thấy ngay Thủ đô của Thụy Điển bồng bềnh trên nước, nổi trên sông, nơi ngã ba hồ Maralen đổ nước ra biển Ban – tích. Khu vực chính gồm mười bốn hòn đảo nối liền nhau bằng năm chục chiếc cầu. Có cả một khu đảo nhỏ mang tên Quần đảo, chi chít nhà nghỉ và thuyền du lịch với không biết bao nhiêu cánh buồm.

Còn Hà Nội, đối với kiến trúc sư Pháp Pédelahore, chuyên gia về kiến trúc thành thị châu Á thì cũng là một thành phố bồng bềnh trên nước, khuôn trong sông Hồng và những phụ lưu của nó. Ông còn phát hiện là hồ và đầm là tâm linh sâu lắng của Thăng Long – Hà Nội. Chẳng thế mà trong luận án tiến sĩ bậc thầy của ông được bảo vệ ở trường Đại học Paris VIII mang tên Từ góc nhìn thành thị: Hà Nội 1973 – 2006, ngay trong chương đầu, ông đã nhấn mạnh về ý nghĩa mọi mặt của đầm và hồ Hà Nội (khảo cổ, địa lý, lịch sử, xã hội học, dân tộc học, phong thủy...). Hồ và đầm Hà Nội phản ánh cả văn hóa vật chất lẫn văn hóa phi vật chất của Thủ đô Việt Nam. Theo ông, bản thông điệp của chúng qua thời gian và không gian như sau: “Những hồ và đầm Hà Nội vẫn tiếp tục gửi gắm cho ai biết lắng nghe bản thông điệp sâu sắc: Chúng tôi là xương cốt của thành phố này, chúng tôi là âm bản của cơ thể thành phố, chúng tôi là những chiếc cổng dẫn đến biểu trưng của thành phố, chúng tôi là tấm gương phản ánh tinh thần Hà thành, là nền móng ngầm của tính chất thành thị mà mọi người đều có thể cảm thấy và chiêm ngưỡng đối với dân Thủ đô cũng như khách đến thăm, chúng tôi là động cơ đã bị gây mê nhưng vẫn sống động của một sự tái tạo không gian và xã hội, rất có thể thực hiện trong tương lai”.

Hồ Gươm với truyền thuyết kiếm thần của vua Lê, qua bao biến cố lịch sử, quả là một địa điểm thiêng liêng của đất nước. Không chỉ có Hồ Gươm mà tất cả các hồ đầm đã tạo ra cho Thăng Long - Hà Nội một tính cách, kết tinh hồn Thủ đô.

Kiến trúc sư Pédelahore đặt “lãnh thổ” Hà Nội vào trong trung tâm của cái nôi dân tộc Việt Nam, đồng bằng sông Hồng mà vào thời đó, mới chỉ là cái vịnh nước sâu huyền thoại Lạc Long Quân. Âu Cơ với năm mươi con xuống bể, năm mươi con lên núi biểu tượng cho việc chinh phục đầm lầy qua “cuộc hôn phối giữa đất và nước” mấy nghìn năm tạo nên thảm lúa mênh mông của nền văn minh lúa nước.

“Như một điều nghịch lý, nước xuất hiện là nguyên liệu đầu tiên của Hà Nội, nguyên liệu đánh dấu và không ngừng nhào nặn thành phố trong toàn bộ hình thức vật chất và tượng trưng cũng như những việc sử dụng cụ thể. Con người bằng những công trình thủy lợi đã nhào nặn đất trồng và đất ở, luôn tìm cách làm cho thăng bằng khi giải quyết cuộc xung đột muôn thuở giữa đất và nước”.

“Hà Nội là nơi tổng hợp yếu tố lỏng và đặc, cũng là nơi những tầng lớp địa chất xếp lên nhau và hình thành nên một hình dáng địa lý tự nhiên trước khi có xây dựng kiến trúc”.

“Nông dân Việt Nam đã kiên nhẫn xây dựng một hệ thống đê điều và sông đào, một tay cầm gàu tát nước, một tay thì nhào đất cố gắng chia sẻ và uốn nắn nước. Lãnh thổ Hà Nội có hàng ngàn những điểm thấp tạo ra không biết bao nhiêu hồ ao, những hồ ao này cùng với sự phát triển bề mặt của thành phố sẽ là khung ngầm những yếu tố tổ chức lóng lánh của thành phố tương lai và tạo nên bản sắc của từng khu phố”.

Pédelahore cũng thành kính trích dẫn công trình của nhà địa lý học trứ danh Pierre Gourou về Người nông dân trung châu Bắc Kỳ (1936). Gourou đã nghiên cứu cấu trúc dân cư dày đặc của hệ thống các làng ven sông Hồng. Dưới ánh sáng của sự phân tích, người ta có thể thấy là tất cả các thành thị miền Bắc Việt Nam đều là sự kéo dài và phát triển của nông thôn. Điều này cho thấy tính chất đặc biệt của thành thị Việt Nam, và có thể của cả Á Đông, khác với các thành thị phương Tây với sự gián đoạn giữa nông thôn và thành thị... Pédelahore cho hồ và đầm Hà Nội là nguyên liệu thô, cũng có giá trị ngang với những nguyên liệu kiến trúc Hà Nội khác như gạch đá, gỗ, tre. Nguyên liệu nước ấy luôn luôn đi đôi với đất.

Từ sau Đổi mới, Hà Nội xây dựng dồn dập và đô thị hóa nhanh chóng nhưng trong hoàn cảnh hiện đại hóa, hồ và đầm vẫn mang tính chất thời sự trong khi ngoại vi Hà Nội những tòa nhà mọc lên như nấm, các hình thức kiến trúc xen nhau như những yếu tố tổ chức, không gian thành thị vẫn là hồ ao, là những lá phổi để hô hấp.

Về mặt tâm linh, với hàng trăm đền chùa, hồ ao cũng là nơi kết tinh những hình mẫu biểu trưng nghệ thuật văn học. Chỉ cần dẫn ra vài thí dụ. Ngoài hồ Hoàn Kiếm với chuyện rùa vàng còn có Hồ Tây với huyền thoại về Trâu vàng, tục thờ Mẫu phủ Tây Hồ... Hồ đầm cũng là nơi có nhiều hoạt động văn hóa của dân chúng, nơi nghỉ ngơi thư giãn, gặp bạn, đánh cờ, tập thể dục... Hồ đầm Hà Nội đã đi sâu vào tâm linh con người, vào tiềm thức tập thể.

Pédelahore kết luận về hồ ao Hà Nội: “Chất liệu nước, trong hoặc mang nặng đất, dẫu chảy hay lặng, gắn bó một cách hữu cơ với kiến trúc, với lãnh thổ mà nó nhào lặn, nước hiện thân vật chất hay tính chất sâu sắc tổng hợp hài hòa của nền văn hóa Việt Nam với tính giản dị và tính tự nhiên. Do đó mà hồ và đầm Hà Nội thể hiện một ẩn dụ và vật chất của tâm hồn Hà Nội”.

Hữu Ngọc

Bài viết cùng chủ đề

Báo Xuân Bính Thân 2016

Đọc thêm

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp Việt Nam (VELP) 2024 và làm ...
Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Đại sứ Bùi Văn Nghị và đoàn công tác của Đại sứ quán Việt Nam tại Brazil đã có chuyến thăm làm việc tại thành phố Rio de Janeiro, bang ...
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay - XSTV 29/3/2024. ket qua xo so tra vinh. XSTV thứ 6. kết quả xổ số Trà ...
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Được tổ chức từ ngày 15-17/2 Âm lịch hằng năm, Lễ hội Tây Thiên diễn ra nhiều hoạt động phong phú, thu hút số lượng du khách tới hành hương, chiêm bái.
Lễ hội Ẩm thực Pháp 2024 có quy mô lớn nhất từ trước đến nay

Lễ hội Ẩm thực Pháp 2024 có quy mô lớn nhất từ trước đến nay

Lễ hội Ẩm thực Pháp - Balade en France 2024 sẽ trở lại Việt Nam từ ngày 5-7/4 tại Công viên Thống Nhất, Hà Nội với số lượng gian hàng tăng gấp rưỡi năm ngoái.
Trâm hoa nhung - Dấu ấn của nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc

Trâm hoa nhung - Dấu ấn của nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc

Xuất hiện thường xuyên trong các bộ phim cổ trang, trâm hoa nhung dần trở thành một xu hướng thời trang mới. Tuy vậy, ít ai biết đây là một di sản văn hoá.
Ra mắt nhiều tác phẩm văn học mới viết cho thiếu nhi

Ra mắt nhiều tác phẩm văn học mới viết cho thiếu nhi

Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất là giải thưởng do Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức với mong muốn phát hiện thêm những cây bút viết cho thiếu nhi.
Nét độc đáo và giá trị văn hóa Mỹ [Kỳ 2]

Nét độc đáo và giá trị văn hóa Mỹ [Kỳ 2]

Cú 'sốc' tương lai: Tên cuốn sách nổi tiếng của Alvin Toffler có thể dùng để miêu tả người Mỹ sống trong tâm trạng 'sốc' do nhịp độ sống gấp, cập rập...
Tháng lễ Ramadan rơi vào mùa Đông: Sự thú vị của lịch Hồi giáo

Tháng lễ Ramadan rơi vào mùa Đông: Sự thú vị của lịch Hồi giáo

Lịch Hồi giáo không có tháng nhuận giống như một số lịch khác khiến tháng lễ Ramadan năm 2024 chính thức bắt đầu trong tiết trời mùa Đông.
Nồng ấm hương vị Tết truyền thống của người Azerbaijan tại Việt Nam

Nồng ấm hương vị Tết truyền thống của người Azerbaijan tại Việt Nam

Đại sứ quán Azerbaijan và Đại sứ quán Kazakhstan tại Việt Nam phối hợp cùng Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Hà Nội tổ chức Lễ hội 'Tết Novruz'.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động