Sổ tay văn hóa Đông-Tây

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người phương Tây nghĩ gì? (Kỳ 1)

Hữu Ngọc
TGVN. Người phương Tây hàm ý chỉ người các dân tộc ở châu Âu và Bắc Mỹ. Văn hóa phương Tây có ba yếu tố: chủ nghĩa nhân văn cổ Hy Lạp-La Mã, yếu tố Do Thái-Kito giáo và chủ nghĩa duy lý về khoa học.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ cuối)
Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 4)

Thời Pháp thuộc, nhân dân Việt Nam dùng từ “người Tây” để chỉ “người Pháp” là chủ yếu, nhưng cũng để chỉ tất cả những người từ phương Tây đến, da trắng (Tây trắng) hay da đen (Tây đen). Đối với đa số dân, trong khái niệm “Tây trắng” không có sự phân biệt rõ rệt giữa người Pháp, Italy, Anh, Nga... Từ sau Cách mạng tháng Tám 1945, do quan hệ quốc tế và thông tin mở rộng, giác ngộ chính trị được nâng cao, nhân dân ta có ý thức rõ hơn về sự khác nhau giữa các nước phương Tây. Trước đó, do hoàn cảnh lịch sử, đặc biệt trong dân gian, cứ thấy người da trắng thì gọi một cách khinh miệt là “thằng Tây”, gắn khái niệm này với Pháp thực dân. Vì Liên Xô giúp cách mạng ta, nên khi người Nga đến Việt Nam, tuy là da trắng, dân không gọi là “Tây” nữa mà gọi là “người Liên Xô”. Dần dần, số người bạn da trắng từ các nước Đông Âu, Tây Âu, Bắc Mỹ đến Việt Nam ngày một nhiều, nên khái niệm người phương Tây hàm ý chỉ người các dân tộc ở châu Âu và Bắc Mỹ. Sự phân biệt giữa phương Đông và phương Tây trở nên rõ rệt hơn.

Văn hóa phương Tây có ba yếu tố: chủ nghĩa nhân văn cổ Hy Lạp – La Mã, yếu tố Do Thái – Kito giáo và chủ nghĩa duy lý về khoa học.

1. Chủ nghĩa nhân văn cổ Hy Lạp – La Mã

Theo trình tự thời gian, chủ nghĩa nhân văn cổ Hy Lạp xuất hiện đầu tiên. Nhà thơ Anh Shelly đã viết: “Tất cả chúng ta đều là người Hy Lạp; luật pháp, tôn giáo, nghệ thuật của chúng ta đều bắt nguồn từ Hy Lạp”. Nhận định này là có phần cường điệu, nhưng cũng phải công nhận là “Người Hy Lạp đã sáng tạo ra tất cả những lý tưởng nhân bản mà chúng ta thường coi là đặc trưng cho phương Tây” (E.Mac Nall Bumrs và Philip Lee Ralph); tự do, lạc quan, chú trọng đến hạnh phúc con người ở trần thế, đề cao lý tính, văn hóa, coi trọng cả cơ thể lẫn tinh thần, tôn trọng nhân phẩm và giá trị cá nhân, số phận cá nhân chỉ có thể do đa số định đoạt. Dĩ nhiên, những lý tưởng ấy đều bị hạn chế bởi lịch sử, giai cấp, nhưng là những ngọn đuốc sáng so với những chế độ Cận Đông đương thời mang đậm dấu ấn độc đoán, uy lực, mê tín, hướng về đời sống bên kia trần thế, coi thường cá nhân. Văn học, nghệ thuật cổ Hy Lạp cho đến nay vẫn còn là một nguồn cảm hứng dồi dào, nhất là triết học, với những tổ sư như Platon và Aristote.

Chủ nghĩa nhân văn cổ đại phát triển rực rỡ nhất ở Hy Lạp vào các thế kỷ IV và V TCN. Tiếp thu chủ nghĩa nhân văn Hy Lạp - La Mã đã có ảnh hưởng sâu đậm cho đến nay đối với phương Tây về nhiều mặt: kiến trúc, luật pháp, văn học, tổ chức tôn giáo, tư tưởng về uy lực tuyệt đối của Nhà nước, quan niệm cá nhân không có quyền gì, trừ quyền do Nhà nước ban cho, khái niệm đế chế do một dân tộc ngự trị. Trong lĩnh vực triết học, người La Mã hướng về hành động hơn là tư duy. Vào hậu kỳ cổ đại Hy Lạp, trong quá trình đế chế La Mã hình thành, triết học Hy Lạp đã làm nẩy mầm ba trường phái, sẽ chi phối triết học La Mã (chủ nghĩa khắc kỷ, chủ nghĩa hưởng lạc, chủ nghĩa hoài nghi) và sẽ trở đi, trở lại trong tư tưởng phương Tây.

2. Yếu tố Do Thái – Kito giáo là một đặc trưng sâu sắc của văn hóa phương Tây. Vào hậu kỳ cổ đại Hy Lạp, trên lãnh thổ Hy Lạp – La Mã, nhất là Cận Đông, quần chúng hướng về những tôn giáo tín ngưỡng, dựa vào xúc cảm, tình yêu Thượng Đế, nội tâm, thần bí. Đạo Do Thái, một đạo nhất thần ra đời đã lâu, phát triển trong hoàn cảnh này song song với mấy tôn giáo khác của Cận Đông. Đạo Do Thái để lại cho phương Tây ít nhiều qua đạo Kito, một số tư tưởng chính trị và luật pháp, nhân phẩm và giá trị cá nhân.

Đạo Kito tiếp thu một phần quan trọng giáo lý của đạo Do Thái, nhất là qua Cựu ước: tên Thượng Đế, quá trình sáng tạo thế gian, lịch sử con người, mười điều giới luật, tội tổ tông, Thiên hựu và khá nhiều tư tưởng đạo lý, chính trị khác. Dĩ nhiên, đạo Kito, do Jésus sáng lập khoảng ba chục năm đầu Công nguyên, thay đổi nội dung những yếu tố ấy, cũng như tiếp thu và cải biên những yếu tố mượn của tôn giáo và triết học khác. Đạo Kito cũng thu nạp nhiều tư tưởng triết học cổ Hy Lạp - La Mã của Platon, Aristote, Plotin.

Đạo Kito xuất phát từ hoài bão của dân Do Thái, trông đợi một sứ giả của Chúa đến giải thoát khỏi ách đô hộ nước ngoài La Mã. Nó trở thành tín ngưỡng của dân nghèo, nô lệ và tách dần khỏi đạo Do Thái. Do nội dung xã hội chủ nghĩa không tưởng, mới đầu, nó bị đế chế La Mã đàn áp, nhưng đến thế kỷ IV thì được coi là tôn giáo chính thức của đế chế La Mã. Gắn liền được với quyền lợi những giai cấp bóc lột, đạo Kito đã thống trị tư tưởng ở châu Âu suốt thời kỳ Trung cổ (thế kỷ V - XV). Trong xã hội tư bản châu Âu, đã phát sinh ra xung đột giữa Nhà nước và Giáo hội, nhưng đạo Kito vẫn là một yếu tố quan trọng của kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa, một nền tảng chủ yếu của văn minh và xã hội phương Tây. Khác đạo Do Thái, Đạo Kito đề cao tuyệt đối đức tin và nội tâm. Mặc cảm tội lỗi là một yếu tố tâm hồn phương Tây; nó bắt gốc từ giáo lý về sự sa ngã của con người do tội tổ tông; tuy được Chúa Jesus cứu vớt, con người xác thịt không có hạnh phúc ở trần gian được, phải biết sám hối làm điều thiện, may ra nhờ ân Chúa, linh hồn được hạnh phúc vĩnh cửu ở thế giới bên kia. Mặc cảm và băn khoăn cũng là một yếu tố phát triển cá nhân.

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 3)

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 3)

TGVN. Tâm lý học thường thức ở Mỹ sản xuất hàng loạt sách để chế biến hạnh phúc cá nhân, dạy cách suy nghĩ đúng ...

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 2)

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 2)

TGVN. Người Mỹ để ý đến nghi thức xã giao khiến cho vấn đề hòa đồng dân tộc dễ dàng, người Mỹ cũng dễ tha ...

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 1)

Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Người Mỹ nghĩ gì? (Kỳ 1)

TGVN. Người Mỹ thân thiện, cởi mở. Rất ít người Mỹ tỏ vẻ kênh kiệu, mặc dù trong thâm tâm họ tự coi mình trên thiên ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Bài tarot hôm nay 9/11: Vì sao bạn chẳng cảm thấy vui vẻ ở hiện tại?

Bài tarot hôm nay 9/11: Vì sao bạn chẳng cảm thấy vui vẻ ở hiện tại?

Hãy rút một lá bài tarot, bạn sẽ khám phá thông điệp về lý do tại sao bạn không cảm thấy vui vẻ trong hiện tại.
Nhận định Crystal Palace vs Fulham vòng 11 Ngoại hạng Anh

Nhận định Crystal Palace vs Fulham vòng 11 Ngoại hạng Anh

Nhận định trận đấu Crystal Palace vs Fulham tại vòng 11 giải Ngoại hạng Anh được diễn ra vào lúc 22h00 ngày 9/11.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội kiến Bí thư Trùng Khánh Viên Gia Quân

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội kiến Bí thư Trùng Khánh Viên Gia Quân

Ngày 8/11 tại thành phố Trùng Khánh, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội kiến đồng chí Viên Gia Quân, Ủy viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng.
Lịch đi nghĩa vụ quân sự 2025 là khi nào?

Lịch đi nghĩa vụ quân sự 2025 là khi nào?

Lịch đi nghĩa vụ quân sự 2025 là khi nào? Trường hợp nào không đi nghĩa vụ quân sự 2025? Mời độc giả tham khảo bài viết dưới đây.
Cập nhật bảng giá xe Honda Wave RSX FI 110 mới nhất tháng 11/2024

Cập nhật bảng giá xe Honda Wave RSX FI 110 mới nhất tháng 11/2024

Bảng giá xe Honda Wave RSX FI 110 mới nhất tháng 11/2024 tại các đại lý trên cả nước được cập nhật chi tiết bên trong bài viết dưới đây.
Thông điệp '4 cùng' của Thủ tướng tại Tọa đàm doanh nghiệp Việt Nam-Trung Quốc

Thông điệp '4 cùng' của Thủ tướng tại Tọa đàm doanh nghiệp Việt Nam-Trung Quốc

Sáng ngày 8/11, tại Trùng Khánh, Trung Quốc, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam tham dự Tọa đàm Doanh nghiệp về Hợp tác Kinh tế, Thương mại.
Hợp tác và kết nối du lịch giữa Việt Nam với Brunei và tiểu vùng BIMP – EAGA

Hợp tác và kết nối du lịch giữa Việt Nam với Brunei và tiểu vùng BIMP – EAGA

Ngày 6/11, Đại sứ quán Việt Nam tại Brunei Darussalam đã tổ chức Hội thảo 'Thúc đẩy hợp tác du lịch Việt Nam - Brunei và tiểu vùng Mekong – BIMP EAGA'
Du lịch Bình Định: Điểm tên các món đặc sản nức tiếng ở Quy Nhơn

Du lịch Bình Định: Điểm tên các món đặc sản nức tiếng ở Quy Nhơn

Không chỉ sở hữu vẻ đẹp hoang sơ của biển xanh, cát trắng, TP. Quy Nhơn (Bình Định) còn mang trọn ‘thế giới’ ẩm thực đa dạng và phong phú.
Việt Nam ‘bội thu’ du khách quốc tế trong 10 tháng đầu năm 2024

Việt Nam ‘bội thu’ du khách quốc tế trong 10 tháng đầu năm 2024

Trong 10 thị trường lớn nhất của du lịch Việt Nam, Hàn Quốc chiếm thị phần lớn nhất, Trung Quốc xếp ở vị trí thứ 2, theo sau là Mỹ, Nhật Bản…
Quảng Ninh phát triển xứng tầm vị trí trung tâm du lịch quốc tế

Quảng Ninh phát triển xứng tầm vị trí trung tâm du lịch quốc tế

Du lịch Quảng Ninh ngày càng phát triển, thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và bền vững...
Thung Nham: Bức tranh thiên nhiên sống động trong lòng Tràng An

Thung Nham: Bức tranh thiên nhiên sống động trong lòng Tràng An

Với vị trí giữa vùng lõi của Di sản thế giới Tràng An (Ninh Bình), Thung Nham mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị và khác biệt.
Hàng loạt sự kiện hấp dẫn hứa hẹn khuấy động Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình 2024

Hàng loạt sự kiện hấp dẫn hứa hẹn khuấy động Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình 2024

Từ ngày 15-23/11, Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình năm 2024 sẽ diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa, trải nghiệm hấp dẫn.
Quảng bá di sản văn hóa Việt Nam tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội

Quảng bá di sản văn hóa Việt Nam tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội

Viện Phim Việt Nam tổ chức triển lãm 'Các di sản của Việt Nam được UNESCO công nhận – Trải nghiệm qua các thước phim điện ảnh' từ ngày 7-11/11.
Bảo tồn, phát huy di sản văn hoá gắn với phát triển du lịch: Bài học kinh nghiệm từ Hàn Quốc

Bảo tồn, phát huy di sản văn hoá gắn với phát triển du lịch: Bài học kinh nghiệm từ Hàn Quốc

Với bề dày lịch sử khoảng 5.000 năm, Hàn Quốc hiện là một trong những quốc gia đi đầu trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Công bố Đề án nghiên cứu Lượng giá giá trị kinh tế Quần thể danh thắng Tràng An

Công bố Đề án nghiên cứu Lượng giá giá trị kinh tế Quần thể danh thắng Tràng An

Sở Du lịch Ninh Bình vừa tổ chức Hội nghị công bố Đề án nghiên cứu Lượng giá giá trị kinh tế Quần thể danh thắng Tràng An.
Phát hiện thành phố cổ bí ẩn thuộc nền văn minh Maya

Phát hiện thành phố cổ bí ẩn thuộc nền văn minh Maya

Các cuộc khảo sát bằng tia laser đã phát hiện một thành phố cổ rộng lớn thuộc nền văn minh Maya, có tuổi đời hàng thế kỷ ở Bán đảo Yucatán, Mexico.
Bánh pía Sóc Trăng: Món ăn truyền thống vươn tầm quốc tế

Bánh pía Sóc Trăng: Món ăn truyền thống vươn tầm quốc tế

Sóc Trăng hiện có trên 30 thương hiệu bánh pía được sản xuất từ nhiều cơ sở, doanh nghiệp, trong đó có những thương hiệu được xây dựng gần 100 năm.
Bước đi cần thiết để phát triển du lịch bền vững

Bước đi cần thiết để phát triển du lịch bền vững

Nhân rộng mô hình du lịch xanh là vô cùng cần thiết để phát triển du lịch bền vững cho Việt Nam.
Phiên bản di động