| Tổng thống đắc cử Donald Trump có nhiều việc cần làm khi trở lại Nhà Trắng lần thứ hai. (Nguồn: vanityfair) |
Dựa trên những cam kết trong quá trình tranh cử, ngày đầu tiên sau khi nhậm chức Tổng thống Mỹ, ông Donald Trump dự kiến sẽ sử dụng quyền hành pháp để triển khai các thay đổi chính sách lớn mà không cần sự phê chuẩn từ Quốc hội, tập trung vào các lĩnh vực chính như nhập cư, năng lượng, chính sách đối ngoại và các biện pháp bảo vệ quyền bình đẳng.
Xóa bỏ tội danh và trả lại "ân oán"
Trước đây, ông Trump đã nhiều lần khẳng định không lạm dụng quyền lực để trả thù hoặc hành xử một cách độc đoán khi quay trở lại Nhà Trắng, nhưng “loại trừ ngày đầu tiên”.
Một trong những hành động đầu tiên mà ông Trump làm trong ngày đầu tiên có thể là tự miễn các tội danh mà ông bị cáo buộc kể từ nhiệm kỳ đầu tiên và trả lại “ân oán” với những người thúc đẩy các vụ kiện nhắm vào ông.
Người đầu tiên trong danh sách bị sa thải có thể là Cố vấn đặc biệt Jack Smith, người đã đệ đơn kiện liên bang chống lại ông Trump. Ông Trump từng tuyên bố với các thính giả của chương trình “The Hugh Hewitt Show” rằng: "Tôi sẽ sa thải ông ta (Jack Smith) trong vòng 2 giây. Ông ta sẽ là một trong những vấn đề đầu tiên được giải quyết".
Ông Jack Smith là Công tố viên đặc biệt dẫn đầu các vụ kiện chống lại ông Trump liên quan đến các can thiệp bầu cử năm 2020. Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ cũng từng nói rằng ông sẽ bắt các công tố viên và thẩm phán phải trả giá vì đã tiến hành các phiên tòa hình sự chống lại ông.
Bên cạnh đó, ông Trump cũng có thể ân xá những người ủng hộ chủ trương “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại” mà ông cho rằng "bị kết án oan" vì có liên quan đến cuộc bạo loạn ngày 6/1/2021 tại Đồi Capitol. Cho đến nay, 1.530 người đã bị bắt và bị buộc tội liên quan đến vụ việc này, với hơn một nửa trong số đó nhận tội.
Trên nền tảng Truth Social cá nhân, ông Trump viết: "Tôi có thể sẽ ân xá cho nhiều người trong số họ. Tôi không thể nói cụ thể từng trường hợp, bởi một số người trong số đó có lẽ đã mất kiểm soát".
Kiểm soát nhập cư
Ông Trump từng cam kết triển khai một loạt biện pháp nghiêm ngặt nhằm kiểm soát nhập cư, trong đó có việc khởi động chương trình trục xuất lớn nhất trong lịch sử, nhắm vào những người nhập cư bất hợp pháp, đặc biệt là những người có tiền án.
Chương trình này yêu cầu sự phối hợp với các sở cảnh sát địa phương và nhiều cơ quan liên bang, nhưng khả năng sẽ vấp phải khó khăn từ một số địa phương không đồng ý với chính sách này. Việc thực hiện cũng đòi hỏi chi phí lớn, ước tính lên đến 315 tỷ USD để trục xuất khoảng 13 triệu người.
Ông Trump dự kiến sẽ ký sắc lệnh hành pháp nhằm ngăn chặn việc tự động cấp quốc tịch cho con cái của người nhập cư bất hợp pháp. Tuy nhiên, điều này sẽ đối mặt với các thách thức pháp lý từ phía tòa án.
Ngoài ra, Tổng thống Mỹ đắc cử còn có dự định khôi phục dự án xây tường biên giới đã bị đình chỉ dưới thời chính quyền ông Joe Biden và khởi động lại chính sách "Ở lại Mexico", buộc người xin tị nạn phải chờ ở Mexico cho đến khi hoàn tất thủ tục xét xử tại tòa án Mỹ.
Đảo ngược chính sách về môi trường
Ông Trump đã nhiều lần tuyên bố sẽ đảo ngược các quy định về môi trường mà ông cho là cản trở nền kinh tế và hạn chế sản xuất năng lượng của Mỹ.
Theo đó, chính quyền mới có thể sẽ triển khai những hành động bao gồm đẩy mạnh khai thác dầu khí nhằm tăng sản lượng dầu, đảo ngược các quy định hạn chế của chính quyền ông Biden. Đồng thời, chính quyền mới có khả năng sẽ rút lại những quy định buộc các nhà sản xuất ô tô phải đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải nhằm khuyến khích sản xuất xe điện.
Ông Trump từng tuyên bố sẽ hủy bỏ các dự án năng lượng sạch, trong đó cam kết ngừng các dự án năng lượng gió, một nguồn năng lượng sạch quan trọng đang được phát triển dưới thời chính quyền ông Biden.
Vị Tổng thống đắc cử cũng cho biết sẽ dập tắt Thỏa thuận Xanh Mới của Nghị sĩ Alexandria Ocasio-Cortez và Thượng nghị sĩ Ed Markey. Hồi tháng 9, tại Câu lạc bộ Kinh tế New York, ông Trump nói: "Để tiếp tục dập tắt lạm phát, kế hoạch của tôi sẽ là chấm dứt Thỏa thuận Xanh Mới... Tôi sẽ viết nó ra thành một sắc lệnh hành pháp và nó sẽ kết thúc vào ngày đầu tiên!”.
Những động thái này có thể gây ra tác động tiêu cực đến các nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Ngoài ra, chính quyền mới còn có thể rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris, lặp lại quyết định trong nhiệm kỳ đầu tiên. Nếu điều đó xảy ra, Mỹ sẽ từ chối các cam kết quốc tế trong việc giảm phát thải khí nhà kính, ảnh hưởng không nhỏ tới các nỗ lực toàn cầu về chống biến đổi khí hậu.
Chính sách đối ngoại ưu tiên lợi ích của Mỹ
Từng tuyên bố sẽ đưa ra chính sách đối ngoại ưu tiên lợi ích của Mỹ, ông Trump sẽ nhanh chóng có các quyết sách đối ngoại mới, bao gồm chấm dứt xung đột Nga-Ukraine mặc dù ông chưa cung cấp chi tiết cụ thể về cách thức thực hiện.
Điều này gây lo ngại cho các nước phương Tây ủng hộ Kiev vì chính quyền ông Trump có thể yêu cầu một thỏa thuận hòa bình với nhiều lợi ích để Nga chấp nhận.
Về cam kết với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), ông Trump đã gây lo ngại khi từng nói sẽ không bảo vệ đồng minh nếu họ không đóng góp đủ chi phí quốc phòng. Quốc hội Mỹ đã thông qua luật ngăn cản tổng thống rút Mỹ khỏi NATO mà không có sự chấp thuận của Thượng viện hoặc lưỡng viện Quốc hội.
Chính sách giới
Ông Trump đã nhiều lần công khai cam kết đảo ngược các biện pháp bảo vệ cho người chuyển giới và những chính sách liên quan đến bình đẳng giới mà chính quyền ông Biden ban hành. Các biện pháp cụ thể phải kể đến gồm:
Một là xóa bỏ việc bảo vệ cho học sinh chuyển giới, bao gồm hủy bỏ các biện pháp bảo vệ cho học sinh chuyển giới mà chính quyền ông Biden đã ban hành theo Đạo luật Title IX, theo đó cho phép học sinh chuyển giới được bảo vệ chống phân biệt dựa trên xu hướng tình dục và bản dạng giới.
Hai là xóa bỏ lệnh hành pháp về bình đẳng của chính quyền ông Biden (yêu cầu áp dụng các nguyên tắc bình đẳng trong các cơ quan chính phủ), thay vào đó, ông Trump sẽ khôi phục lệnh cấm tuyên truyền các khái niệm về phân biệt chủng tộc hoặc giới tính.
Ba là ngừng cấp tài trợ liên bang cho các trường yêu cầu tiêm vaccine. Mặc dù ban đầu chỉ nhắm vào vaccine Covid-19, nhưng các chuyên gia y tế công cộng lo ngại rằng điều này có thể ảnh hưởng đến các vaccine khác.
Những thay đổi trên, nếu được thực hiện, sẽ gây ra những tác động sâu rộng đến xã hội Mỹ và quan hệ của nước này với cộng đồng quốc tế.