Nhật Bản dẫn đầu 'cường quốc tầm trung' trong định hình tương lai châu Á *

Quang Hiếu
Được đánh giá như "cường quốc bậc trung", Nhật Bản đang đóng vai trò ngày càng quan trọng và mang tính xây dựng trong việc định hình tương lai châu Á.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Nhật Bản và tham vọng trong việc định hình tương lai Đông Á
Nhật Bản là minh chứng cho thấy rằng tương lai của châu Á không nhất thiết phải phụ thuộc vào các siêu cường như Mỹ hay Trung Quốc. (Nguồn: Getty)

Trong giai đoạn hiện nay, sẽ là lỗi thời nếu các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách chỉ coi quan hệ quốc tế khu vực châu Á về cơ bản là cuộc đấu tranh giành quyền lực Mỹ-Trung. Bên cạnh cuộc đua tranh của các siêu cường, các cường quốc bậc trung đang đóng vai trò ngày càng quan trọng và mang tính xây dựng trong việc định hình tương lai châu Á.

Có thể nói không cường quốc bậc trung nào tại châu Á là quan trọng như Nhật Bản. Điều này đặc biệt đúng ở Đông Nam Á, nơi Nhật Bản không chỉ là nguồn đầu tư cơ sở hạ tầng hàng đầu và hỗ trợ phát triển (ODA) mà còn nhận được những thiện chí to lớn của cả các nhà lãnh đạo cũng như công chúng trong khu vực.

Trong khi vẫn duy trì sự trung thành về mặt pháp lý với Hiến pháp hòa bình (không có quân đội) của mình, Nhật Bản cũng đã dần trở thành nguồn hỗ trợ an ninh hàng hải quan trọng cho các nước Đông Nam Á đang phát triển.

Đối tác hàng đầu của Philippines

Mối quan hệ Nhật Bản-Philippines có thể là minh chứng sống động nhất. Bất chấp những thay đổi khác trong chính sách đối nội và đối ngoại của mình trong những năm gần đây, Manila đã hết lòng coi Tokyo như một đối tác quan trọng cho hòa bình và thịnh vượng của khu vực.

Sau thất bại trong Thế chiến thứ II, phát xít Nhật đầu hàng và Nhật Bản từ bỏ vị thế đế quốc rồi trở thành cường quốc kinh tế trong những năm 1970 và 1980.

Tuy nhiên, cuộc suy thoái kéo dài vào đầu thế kỷ đã làm giảm vị thế toàn cầu của Nhật Bản và tạo điều kiện cho sự nổi lên của Trung Quốc như một cường quốc ưu việt hơn ở châu Á.

Mặt khác, Điều 9 của Hiến pháp thời hậu chiến đã cấm Nhật Bản có quân đội hay phục vụ mục đích quân sự, mà chỉ được áp dụng chính sách quốc phòng.

Mặc dù vậy, Nhật Bản vẫn là một thế lực cần được cân nhắc đến.

Đây là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, có lực lượng hải quân tiên tiến ở châu Á và sở hữu nhiều tập đoàn sản xuất lớn.

Trong thập kỷ qua, chính quyền cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo đã giám sát quá trình chuyển đổi đất nước thành một cường quốc tầm trung trong khu vực.

Mặc dù thiếu sức mạnh chính trị, quân sự và ngoại giao để vươn lên tầm siêu cường như Mỹ, nhưng Nhật Bản vẫn tích cực đóng góp vào hòa bình và ổn định khu vực, tăng cường liên minh với các cường quốc cùng chí hướng trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, và từng bước phát triển khả năng tự vệ trong bối cảnh căng thẳng hàng hải gia tăng ở châu Á.

Và Philippines đã trở thành nước ủng hộ chính cho vai trò mới của Nhật trong khu vực.

Chính sách đối ngoại của Philippines trong giai đoạn gần đây là sự mâu thuẫn về mối quan hệ với Trung Quốc của hai đời tổng thống.

Trong khi chính quyền cựu Tổng thống Benigno Aquino III là người ủng hộ trung thành việc mở rộng dấu chân quân sự của Mỹ ở châu Á để đối phó với tham vọng của Trung Quốc, thì chính quyền kế nhiệm của ông Rodrigo Duterte lại đặt câu hỏi về các nguyên tắc cơ bản của liên minh với Mỹ nhằm ủng hộ mối quan hệ nồng ấm hơn với Trung Quốc.

Mặc dù cả hai nhà lãnh đạo Philippines có nhiều khuynh hướng và chiến lược khác biệt, nhưng có một điểm chung là đều theo đuổi tăng cường mối quan hệ với Nhật Bản.

Tin liên quan
Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố phản đối việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố phản đối việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông

Trong suốt nhiệm kỳ của mình, hai vị Tổng thống Philippines đã nhiều lần đến thăm Tokyo, nhấn mạnh ưu tiên mà họ dành cho quan hệ Philippines-Nhật Bản.

Trong bài phát biểu vào năm 2015, ông Aquino đã cảm ơn Nhật Bản vì đã "hỗ trợ kích thích và duy trì tăng trưởng kinh tế Philippines” và "tăng cường khả năng phục hồi sau thảm họa của Philippines.”

Còn Tổng thống Duterte đã ca ngợi Nhật Bản là “một người bạn thân thiết hơn một người anh em” và “một người bạn không giống bất kỳ nước nào” hay “một tình bạn đặc biệt mà giá trị của nó vượt xa mọi thước đo”.

Ba mặt trận quan trọng

Đổi lại, các nền kinh tế Đông Nam Á như Philippines là một phần không thể thiếu trong chiến lược đa dạng hóa đầu tư của Nhật Bản. Có lẽ nhiều hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới, khu vực này là nơi Tokyo đã tìm thấy những đối tác có thể ủng hộ chính sách đối ngoại và quốc phòng của mình.

Trong những năm gần đây, Nhật Bản đã đóng một vai trò không thể thiếu và mang tính xây dựng trong khu vực trên ba mặt trận quan trọng.

Một là, xây dựng và duy trì các mối quan hệ với các nước ở Đông Nam Á. Điều này rất quan trọng và là yếu tố giúp Nhật tăng tốc trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc ở khu vực.

Với nhiều nét tương đồng, tăng cường quan hệ với các nước khu vực Đông Nam Á cũng thuận lợi hơn cho Nhật Bản so với các nước phương Tây, vốn có nhiều bất đồng về các vấn đề nhân quyền và dân chủ.

Ví dụ, thay vì chỉ trích hoặc tán thành với chủ trương trấn áp tội phạm ma túy mạnh tay của Tổng thống Duterte, Nhật Bản đẩy mạnh hỗ trợ cơ sở khoa học và sức khỏe cộng đồng, chẳng hạn như việc thành lập các cơ sở cai nghiện ma túy ở Philippines.

Đồng thời, Tokyo trở thành trung gian kết nối trong giai đoạn căng thẳng giữa ông Duterte và cựu Tổng thống Donald Trump.

Hai là, cung cấp một giải pháp thay thế khả thi cho sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Tại Philippines, Nhật Bản đã tham gia vào nhiều dự án cơ sở hạ tầng lớn, bao gồm dự án tàu điện ngầm đầu tiên ở Metro-Manila cũng như dự án đường sắt đi lại Bắc Nam, kết nối các trung tâm công nghiệp lớn của đất nước.

Gần đây, Nhật Bản cũng bắt tay với các cường quốc Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương để phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ cao cho khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực viễn thông 5G và trí tuệ nhân tạo. Ngoài ra, xứ sở mặt trời mọc cũng tạo ra mối yên tâm về quản trị cũng như tạo nhiều công ăn việc làm cho các quốc gia trong khu vực.

Nhật Bản và tham vọng trong việc định hình tương lai Đông Á
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Kenji Wakamiya trong lễ chuyển giao máy bay huấn luyện của Nhật Bản cho Hải quân Philippines hồi tháng 3/2017. (Nguồn: Reuters)

Ba là, hỗ trợ tăng cường an ninh hàng hải. Trong những năm gần đây, Nhật Bản hỗ trợ một số quốc gia Đông Nam Á như Philippines, Malaysia, Indonesia... phát triển khả năng giám sát và phòng thủ trên biển.

Nhật Bản đã tặng cho Philippines khoảng 10 tàu tuần tra tiên tiến cũng như máy bay trinh sát TC-90. Theo thỏa thuận quốc phòng trị giá 100 triệu USD, Nhật Bản dự kiến ​​sẽ xuất khẩu hệ thống radar hàng không cho Philippines, với các tàu tuần tra lớn hơn do Nhật Bản sản xuất dự kiến ​​vào năm tới.

Với Indonesia, Nhật cũng hoàn tất một thỏa thuận quốc phòng mới nhằm tăng cường khả năng an ninh hàng hải của nước này.

Tựu trung, sự có mặt của cường quốc bậc trung Nhật Bản sẽ khiến quan hệ ở châu Á trở nên đa dạng hơn và cho thấy rằng tương lai của khu vực này không nhất thiết phải phụ thuộc vào các siêu cường như Mỹ hay Trung Quốc.


* Bài viết của học giả người Philippines Richard Javad Heydarian, chuyên gia về các vấn đề địa chính trị và kinh tế châu Á, tác giả của nhiều sách nghiên cứu, trong đó có The Rise of Duterte: A Populist Revolt against Elite Democracy, The Indo-Pacific: Trump, China and the New Struggle for Global Mastery...

TIN LIÊN QUAN
Tình hình Myanmar: Chính quyền quân sự chuẩn bị giải tán đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi
Sắc xanh đỏ của đảng phái nhuộm màu bản đồ tiêm vaccine Covid-19 ở Mỹ
Cập nhật Covid-19 ngày 21/5: Phản ứng nghiêm trọng sau tiêm tại Indonesia; chứng chỉ xanh kỹ thuật số châu Âu; nguy cơ bùng dịch và bài học từ Ấn Độ
Ẩn số Nga trong bài toán xung đột Israel-Palestine
Việt Nam và Hội đồng Bảo an: Trong khó khăn, bản lĩnh và bản sắc ngoại giao đa phương càng đậm nét hơn
(theo Japan Times)

Đọc thêm

Thiếu hụt đạn dược trong xung đột với Nga, Ukraine tăng cường sản xuất vũ khí 'cây nhà lá vườn'

Thiếu hụt đạn dược trong xung đột với Nga, Ukraine tăng cường sản xuất vũ khí 'cây nhà lá vườn'

Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine vẫn tiếp diễn, Kiev đang nỗ lực tự sản xuất vũ khí với sự hỗ trợ của phương Tây để đáp ứng nhu cầu.
Bài tarot hôm nay 30/3/2024: Trong tháng 4 này, bạn có điều gì đáng chú ý?

Bài tarot hôm nay 30/3/2024: Trong tháng 4 này, bạn có điều gì đáng chú ý?

Hãy chọn một lá bài tarot dưới đây theo trực giác để khám phá xem trong tháng 4 này, bạn có điều gì đáng chú ý nhé!
Người lao động trong thời gian thử việc cần nắm rõ những quy định gì?

Người lao động trong thời gian thử việc cần nắm rõ những quy định gì?

Sắp tới tôi sẽ đi làm ở công ty với vai trò thử việc, cho tôi hỏi tôi cần phải lưu ý những điều Luật nào trước khi đi làm? ...
Lễ Tết Thanh minh 2024 là ngày nào? Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ Tết Thanh minh

Lễ Tết Thanh minh 2024 là ngày nào? Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ Tết Thanh minh

Tết Thanh minh là một sự kiện tâm linh quan trọng của người Việt, thể hiện đạo lý 'uống nước nhớ nguồn', bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên.
Phong phú hoạt động tại Liên hoan Chiến sĩ nhỏ Điện Biên toàn quốc lần thứ V

Phong phú hoạt động tại Liên hoan Chiến sĩ nhỏ Điện Biên toàn quốc lần thứ V

Baoquocte.vn. Liên hoan Chiến sĩ nhỏ Điện Biên toàn quốc lần thứ V diễn ra từ ngày 24-26/4 với sự tham dự của khoảng 200 đại biểu tiêu biểu từ 63 ...
Chuyển nhượng cầu thủ: Lý do Real Madrid lùi ngày ra mắt Kylian Mbappe

Chuyển nhượng cầu thủ: Lý do Real Madrid lùi ngày ra mắt Kylian Mbappe

Real Madrid được cho phải hoãn kế hoạch ra mắt Kylian Mbappe trước VCK EURO 2024, thay vào đó có thể phải đợi đến tháng 8.
Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga phủ quyết dự thảo nghị quyết do Mỹ đề xuất gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát trừng phạt Triều Tiên thêm một năm.
Khủng hoảng ở Haiti: LHQ nói thảm họa, Hội đồng chuyển tiếp quyết giảm bớt nỗi thống khổ cho người dân

Khủng hoảng ở Haiti: LHQ nói thảm họa, Hội đồng chuyển tiếp quyết giảm bớt nỗi thống khổ cho người dân

Chỉ tính riêng từ đầu năm đến ngày 22/3, số người thiệt mạng vì bạo lực ở Haiti đã là 1.554 và 826 người bị thương.
Đổ tại phương Tây chậm trễ, cố vấn Ukraine thừa nhận 'đình trệ' trên tiền tuyến, Tổng thống Zelensky gây sức ép lên Mỹ

Đổ tại phương Tây chậm trễ, cố vấn Ukraine thừa nhận 'đình trệ' trên tiền tuyến, Tổng thống Zelensky gây sức ép lên Mỹ

Quan chức Ukraine cho hay, nước này hiện không có đủ nguồn lực để thực hiện các hành động tấn công hiệu quả nhằm làm suy yếu Nga.
Bầu cử Mỹ 2024: 'Tất tả' ứng phó các vụ truy tố hình sự, ông Donald Trump 'thua' Tổng thống Biden ở một điểm

Bầu cử Mỹ 2024: 'Tất tả' ứng phó các vụ truy tố hình sự, ông Donald Trump 'thua' Tổng thống Biden ở một điểm

Chiến dịch tranh cử của Tổng thống Mỹ Joe Biden đang có ngân sách lớn gấp 3 lần 'túi tiền' để chạy đua trong cuộc bầu cử 2024 của ông Trump.
Israel-Hezbollah leo thang nghiêm trọng nhất gần 20 năm qua, Mỹ tuyên bố phản đối một cuộc chiến

Israel-Hezbollah leo thang nghiêm trọng nhất gần 20 năm qua, Mỹ tuyên bố phản đối một cuộc chiến

Nhà Trắng kêu gọi Israel và Lebanon đặt ưu tiên hàng đầu đối với việc khôi phục ổn định sau các cuộc trả đũa nhau giữa Israel và Hezbollah.
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga tuyên bố tình tiết mới chứng tỏ Ukraine dính líu, Mỹ lập tức lên tiếng

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga tuyên bố tình tiết mới chứng tỏ Ukraine dính líu, Mỹ lập tức lên tiếng

Nga đã bắt giữ một đối tượng bị cáo buộc hỗ trợ tài chính cho những kẻ tấn công khủng bố nhà hát ở ngoại ô Moscow hôm 22/3.
Quan hệ Pháp-Brazil: Nối lại nồng ấm

Quan hệ Pháp-Brazil: Nối lại nồng ấm

Chuyến đi của Tổng thống Pháp tới Brazil được cho là làm nồng ấm trở lại mối quan hệ băng giá dưới thời Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro.
Ngoại trưởng Mỹ thăm Hàn Quốc: Thông điệp nồng ấm

Ngoại trưởng Mỹ thăm Hàn Quốc: Thông điệp nồng ấm

Sự hiện diện của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tại Seoul lần này cũng cho thấy quan hệ đồng minh tiếp tục gắn kết chặt chẽ giữa Mỹ và Hàn Quốc.
Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Thông điệp mà Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin muốn chuyển tới châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức là 'Thái Lan đã mở cửa kinh doanh trở lại'.
Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cùng Thủ tướng Donald Tusk có thể coi là nỗ lực nâng tầm gắn kết mối quan hệ đồng minh với Mỹ.
Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Sau ngày Siêu thứ Ba, việc lựa chọn ứng viên Tổng thống của đảng Dân chủ và Cộng hòa gần như đã an bài.
Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp đến CH Czech không chỉ đáp lễ mà còn là nỗ lực thể hiện vai trò dẫn dắt của nước Pháp và tìm kiếm sự ủng hộ của đồng minh.
Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Việc 4 nghi phạm vụ tấn công nhà hát ở Nga hôm 22/3 đều mang quốc tịch Tajikistan khiến sự chú ý đổ dồn về quốc gia Trung Á này.
Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga ngày 22/3 do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng thực hiện cho thấy sự thay đổi mục tiêu của tổ chức khủng bố này.
Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao được đánh giá là kênh hiệu quả để trao đổi ý kiến về các vấn đề kinh tế đáng quan tâm nhất trong suốt hai thập kỷ qua.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Phiên bản di động