TPP, Hoa Kỳ, ASEAN và Việt Nam

Thưa Đại sứ, Hoa Kỳ đóng vai trò thế nào đối với cục diện kinh tế thế giới và khu vực châu Á - Thái Bình Dương?

Hoa Kỳ tiếp tục là nền kinh tế lớn nhất thế giới, hiện chiếm khoảng 22% GDP toàn cầu, với GDP trên đầu người gần 56.000 USD/năm (theo IMF). Nền kinh tế Hoa Kỳ luôn gắn với châu Á, chỉ tính riêng kim ngạch thương mại đã là 1.344 tỷ USD (xuất khẩu 420 tỷ USD và nhập 924 tỷ USD). Có thể nói, Hoa Kỳ tiếp tục vừa là động lực, vừa có ảnh hưởng về kinh tế lớn nhất trên thế giới.

Trước hết, đó là khả năng tác động đến các dòng chảy thương mại và đầu tư, vai trò của USD như phương tiện thanh toán và dự trữ quốc tế, vai trò của New York như trung tâm đầu tư tài chính lớn nhất, vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ tại các thể chế kinh tế và thương mại thế giới như WB, IMF, WTO, G7, OECD... Đồng thời, Hoa Kỳ cũng đi đầu thế giới về khoa học - công nghệ, bao gồm cả kinh tế học và khoa học quản lý, cho phép nước này duy trì năng suất lao động cao, sức sáng tạo và đề xướng các mô hình, ý tưởng kinh tế.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang gặp khó khăn hiện nay, kinh tế Hoa Kỳ đã lấy lại được đà phát triển khá ổn định, tạo ra sự hấp dẫn mới về đầu tư. Các dòng đầu tư và tài chính cũng đang có xu hướng chuyển dịch nhiều hơn đến Hoa Kỳ.

Những năm gần đây, với sự nổi lên của Trung Quốc và các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á và Mỹ Latinh, tỷ trọng tương đối của Hoa Kỳ trong GDP của thế giới giảm dần và đi cùng với nó là sự suy giảm tương đối về vai trò và ảnh hưởng kinh tế của Hoa Kỳ. Nhưng ngay cả khi nền kinh tế lớn thứ hai là Trung Quốc đuổi kịp Hoa Kỳ về quy mô kinh tế tính theo GDP, thì Hoa Kỳ vẫn sẽ tiếp tục dẫn đầu thế giới về chất lượng, năng suất, sức sáng tạo và trình độ quản lý trong nhiều thập kỷ tới.

Khu vực châu Á - Thái Bình Dương là nơi thể hiện rõ mối quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư với Hoa Kỳ và các xu hướng chuyển dịch nêu trên, trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng phát triển đã vượt qua Hoa Kỳ và trở thành đối tác thương mại lớn nhất của hầu hết các nước trong khu vực. Chính vì vậy, TPP sẽ tạo ra không gian phát triển kinh tế thương mại mới của Hoa Kỳ với khu vực và của hai bờ Thái Bình Dương. Việc nhiều quốc gia khu vực bày tỏ ý định gia nhập TPP ngay sau khi kết thúc đàm phán cho thấy sức hấp dẫn của TPP, trong đó, chủ yếu là sức hấp dẫn của kinh tế Hoa Kỳ.

Lợi ích của Hoa Kỳ trong TPP là gì, thưa Đại sứ?    

TPP là hiệp định thương mại tự do chất lượng cao lớn nhất từ trước đến nay, chiếm tới 40% GDP và gần 1/3 thương mại toàn cầu. Hiệp định này đạt được sau nhiều năm đàm phán căng thẳng, được coi là có lợi cho tất cả các bên tham gia, nhất là đầu tư và chuyển giao kỹ thuật… Nhưng TPP cũng đặt ra không ít thách thức cho các nước tham gia. Ngay cả với Hoa Kỳ, cũng có rất nhiều tranh luận trong nội bộ, kể cả các quan ngại về nhập siêu, giảm công ăn việc làm, tiền lương của người lao động… trước sức ép của các nền kinh tế có giá thành sản xuất thấp hơn. Do đó, quá trình chuẩn bị và phê chuẩn TPP tại Quốc hội Hoa Kỳ sẽ tiếp tục gặp không ít khó khăn.  

Lợi ích của Hoa Kỳ về TPP mang cả tính kinh tế và chiến lược, có thể tóm tắt trong mấy nhóm sau: (i) Cơ hội tiếp cận thị trường chiếm 40% GDP thế giới đang phát triển năng động, từ đó tạo động lực cho phát triển kinh tế, mở rộng xuất khẩu, tạo việc làm, tăng lựa chọn cho người tiêu dùng Mỹ; (ii) Định hình luật chơi tiêu chuẩn, chất lượng cao ở tầm khu vực và toàn cầu không chỉ về thương mại mà còn bao gồm các vấn đề liên quan như đầu tư, sở hữu trí tuệ, lao động, môi trường… cho phép Mỹ phát huy được thế mạnh cạnh tranh về dịch vụ, sáng chế khoa học - công nghệ và vốn; (iii) Là thành tố quan trọng giúp Hoa Kỳ tiếp tục phát huy vai trò và mở rộng hợp tác ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Hoa Kỳ luôn coi trọng châu Á - Thái Bình Dương, vì đây là khu vực địa chiến lược quan trọng và phát triển kinh tế năng động, trong đó, đặt ưu tiên cao về hợp tác với ASEAN, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực và đã nâng quan hệ với ASEAN lên Đối tác chiến lược kể từ tháng 11/2015. Trong ASEAN có bốn nước tham gia TPP là Brunei, Malaysia, Singapore và Việt Nam. Hoa Kỳ coi việc này có cả lợi ích về thương mại, đầu tư, cũng như điều kiện thuận lợi để mở rộng hơn nữa quan hệ với ASEAN, bao gồm Indonesia, Philippines, Thái Lan… là những nước đang mong muốn tham gia TPP.  

Khi TPP chính thức có hiệu lực, Đại sứ kỳ vọng gì về tương lai quan hệ kinh tế giữa hai nước?

Hoa Kỳ là đối tác kinh tế quan trọng và thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch thương mại hai chiều tăng đều đặn khoảng 20%/năm trong những năm gần đây. Theo số liệu của phía Hoa Kỳ, kim ngạch thương mại hai nước năm 2015 đạt khoảng 43-45 tỷ USD (so với 36,3 tỷ USD năm 2014). Điều đáng chú ý là tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam luôn lớn hơn rất nhiều so với nhập khẩu từ Hoa Kỳ, với các mặt hàng xuất khẩu chính là dệt may, da giày, thủy hải sản, đồ gỗ…

Hoa Kỳ cũng đứng vị trí thứ bảy về khối lượng đầu tư trực tiếp vào Việt Nam, với tổng vốn đầu tư trên 11 tỷ USD, chưa tính đến các dự án do các công ty Hoa Kỳ đầu tư thông qua chi nhánh ở nước thứ ba. Hợp tác song phương về tài chính, năng lượng, hàng không, du lịch, khoa học công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực… đang phát triển nhanh và góp phần tích cực vào quan hệ hai nước và phát triển kinh tế của Việt Nam.

TPP khi đi vào thực hiện sẽ tạo thêm nhiều cơ hội để tăng cường quan hệ kinh tế song phương, trong đó đáng chú ý là khả năng tiếp cận thị trường Hoa Kỳ thuận lợi hơn cho các hàng hóa của Việt Nam, không bị các rào cản kỹ thuật như hiện nay; tranh thủ chọn lọc công nghệ cao và các sản phẩm chất lượng cao; tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn, thu hút không chỉ nguồn đầu tư từ Hoa Kỳ, mà còn từ các nước khác. Điều này cũng góp phần hỗ trợ Việt Nam từng bước tham gia vào chuỗi sản xuất giá trị cao, cũng như góp phần đa dạng hóa thị trường và nguồn cung của ta.

Hiện tại, cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ đang rất quan tâm đến TPP để mở rộng đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng được các cơ hội đó cũng còn rất nhiều khó khăn, thách thức, do các tiêu chuẩn cao mà TPP đặt ra, đòi hỏi chúng ta phải nâng cao hơn nữa năng lực, sức cạnh tranh của nền kinh tế và các sản phẩm của mình.

Vậy còn những thách thức tồn tại trong quan hệ kinh tế giữa hai nước?

Tiềm năng hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư và cả khoa học kỹ thuật giữa hai bên còn rất lớn và cần được tiếp tục khai thác hiệu quả. Trước hết, Hoa Kỳ cần sớm công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường đầy đủ, nhất là khi có rất nhiều nước phát triển đã công nhận điều này dựa trên các yếu tố khách quan và năng lực của nền kinh tế Việt Nam. Trong quá trình đàm phán về TPP, Hoa Kỳ cũng cam kết sẽ sớm thương lượng với Việt Nam về việc này. Đồng thời, Hoa Kỳ cũng cần phải dỡ bỏ các rào cản kỹ thuật phi lý đối với thương mại, bao gồm cả những áp đặt thuế chống bán phá giá hay quy định về chương trình giám sát vệ sinh an toàn đối với cá tra, ba sa mà Hoa Kỳ đưa ra gần đây.

Hoa Kỳ là nền kinh tế lớn và có nền khoa học công nghệ hàng đầu thế giới. Chúng ta cũng trông đợi Hoa Kỳ sẽ tăng cường đầu tư, mở rộng kinh doanh hơn nữa tại Việt Nam, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ cao. Về phần mình, chúng ta cũng cần phải nâng cao hơn nữa chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm, hiệu quả của nền kinh tế và môi trường đầu tư thuận lợi hấp dẫn hơn nữa.