TS. Bùi Sỹ Lợi: Không thể chậm trễ, cần cải cách tiền lương để giữ chân và thu hút người tài

TS. Bùi Sỹ Lợi cho rằng, cải cách tiền lương để thu hút và giữ chân người tài. (Ảnh: NVCC)

Để công chức, viên chức sống được bằng lương

Tiền lương luôn là vấn đề làm nóng nghị trường. Ông có nhận định gì về vấn đề này?

Tiền lương là vấn đề cấp bách nhất và luôn làm nóng nghị trường. Bởi vì, tiền lương hiện nay đã không còn đúng với ý nghĩa của nguyên tắc phân phối theo lao động và phải căn cứ trên năng suất, chất lượng và hiệu quả công việc.

Đối với khu vực có quan hệ lao động tiền lương phải đáp ứng được mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ (theo quy định của Bộ luật lao động). Đối với khu vực công chi tiền lương cho cán bộ, công chức chính là chi cho đầu tư phát triển. Do đó, phải cải cách tiền lương để nó thực sự là động lực quan trọng thúc đẩy cán bộ, công chức nâng cao năng lực để thực thi công vụ có hiệu quả hơn, giảm thiểu tham nhũng.

Bản chất tiền lương công chức là cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, tiền lương phải tiệm cận với giá trị sức lao động thị trường, cần phải hướng tới sự công bằng, thực chất. Cần phải xây dựng tiền lương tối thiểu của công chức hành chính ngang bằng với sức lao động và tương đương mức lương trong khu vực thị trường. Với tính chất phức tạp và vai trò quan trọng của lao động công chức hành chính, nên phải được xếp ở mức độ quan trọng hơn lao động trong khu vực sản xuất kinh doanh, khu vực sự nghiệp và chỉ đứng sau khu vực lực lượng vũ trang.

Vì vậy, việc điều chỉnh tiền lương tối thiểu của khu vực có quan hệ lao động cần được tuân thủ theo nguyên tắc thị trường thông qua thương lượng của Hội đồng tiền lương quốc gia và tiền lương của công chức hành chính được cải cách để bảo đảm lương đủ sống.

Ông từng chia sẻ, cải cách tiền lương phải đảm bảo để cán bộ, công chức, viên chức đủ sống, để không phải “chân ngoài dài hơn chân trong”?

Đúng vậy, cải cách tiền lương vào ngày 1/7/2024 là thời điểm phù hợp, chín muồi vì chúng ta đã lùi thời gian cải cách ít nhất hai lần, kể từ năm 2020. Có lẽ, đã đến lúc không nên để chính sách tiền lương, BHXH không phù hợp với quy mô và tốc độ tăng trưởng. Điều này đang tạo ra sự bất bình đẳng về tiền lương khu vực Nhà nước và khu vực sản xuất kinh doanh. Điều quan trọng là chúng ta đã thực hiện được một bước giảm nhẹ biên chế, sắp xếp tổ chức, chuẩn bị nguồn lực.

Việc cải cách tiền lương trong điều kiện hiện nay là tin vui cho cán bộ công chức, viên chức, tạo động lực để cán bộ công chức viên chức hứng thú làm việc, thúc đẩy tăng năng suất lao động, gắn bó với cơ quan đơn vị.

Theo tinh thần của Kết luận 62, Bộ Chính trị đặt ra yêu cầu cho quá trình cải cách tiền lương phải xem xét đặc thù của các đơn vị sự nghiệp công nhằm mục tiêu đảm bảo tiền lương được phân phối theo đúng năng lực công tác, quá trình đào tạo, khả năng cống hiến và đảm bảo đúng nguyên tắc phân phối theo lao động và xếp lương theo vị trí việc làm.

Chính vì lẽ đó, mục tiêu cải cách tiền lương là bảo đảm cho người lao động đủ sống bằng lương. Đặc biệt, phải xem xét quy định các loại phụ cấp đặc thù cho các ngành lĩnh vực đặc thù. Đồng thời, để giữ chân người lao động đang làm việc tại các lĩnh vực đó hoặc thu hút nhân tài có năng lực chuyên môn vào khu vực công nhằm khắc phục tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức dịch chuyển từ khu vực công sang khu vực tư.

Việc Bộ Chính trị yêu cầu Trung ương bám sát mục tiêu yêu cầu đặt ra trong Nghị quyết 27-NQ/TW năm 2018 về cải cách chính sách tiền lương hoàn toàn đúng với nguyên tắc của chi trả tiền lương, nguyên tắc phân phối theo lao động.

Quan trọng là tạo ra động lực để giữ chân công chức của khu vực công, thu hút người tài, tạo động lực cho bộ máy của khu vực công lập, bảo đảm tiền lương đủ sống để cán bộ không phải “chân ngoài dài hơn chân trong”, toàn tâm toàn ý thực hiện chức năng, nhiệm vụ được phân công theo vị trí việc làm của các ngành, lĩnh vực.

Vậy theo ông, chúng ta đang đối mặt với những thách thức, rào cản gì trong việc cải cách tiền lương?

Chúng ta cải cách tiền lương nhưng vẫn đứng trước nhiều thách thức. Đó là, biên chế vẫn nhiều, tổ chức sắp xếp chưa tinh gọn, vẫn còn nhiều đơn vị sự nghiệp công lập Nhà nước phải nuôi, chứ chưa chuyển được sang tự chủ, tự chịu trách nhiệm; đầu tư công để hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng…

Do đó, việc thực hiện cải cách tiền lương cần phải đẩy nhanh hơn nữa. Đối với khu vực Nhà nước, hiện nay tiền lương rất thấp. Sau gần 5 năm thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW của Trung ương, chúng ta vẫn chưa đạt được kết quả như yêu cầu. Ngày 1/7/2023 vừa qua, chúng ta điều chỉnh mức lương cơ sở từ 1.490.000 VNĐ lên 1.800.000 VNĐ.

Tôi cho rằng, tiền lương của cán bộ, công chức, viên chức vẫn chưa đủ để đáp ứng những nhu cầu cuộc sống, rất khó tạo ra đội ngũ công chức chuyên nghiệp, chuyên cần và hiệu quả. Vây nên, việc cần thiết và cấp bách đặt ra trước mắt là cần phải đẩy nhanh tốc độ cải cách chính sách tiền lương để đảm bảo đời sống của cán bộ, công chức, viên chức, đáp ứng được với sự gia tăng của giá cả sinh hoạt trên thị trường. Đồng thời đảm bảo mức lương chi trả tương xứng, thể hiện đúng giá trị sức lao động của cán bộ công chức, viên chức.

Tiền lương phải phản ánh đúng giá trị sức lao động, được thể hiện bằng giá cả trên thị trường. (Nguồn: TTXVN)

Tiền lương phản ánh đúng giá trị sức lao động

Ông có thể đề xuất những giải pháp cụ thể?

Tiền lương phải phản ánh đúng giá trị sức lao động, được thể hiện bằng giá cả trên thị trường. Do đó, Nhà nước cần tập trung nguồn lực, coi cải cách tiền lương chính là đầu tư cho phát triển. Lâu dài hơn, trong năm 2024, chúng ta cần tập trung giải quyết tốt 3 vấn đề:

Thứ nhất, cần tiếp tục sắp xếp lại tổ chức, biên chế, bộ máy, tinh giản biên chế và bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Nghị quyết 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập.

Phải nhận thức rõ việc tinh giản biên chế là yếu tố tiên quyết của cải cách chính sách tiền lương, sự phân công lại lao động một cách hợp lý sẽ góp phần tăng năng suất lao động, tạo tăng trưởng xã hội để phát triển đất nước.

Thứ hai, cần thực hiện chuyển đổi các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm, nhưng phải thực hiện có chọn lọc, đảm bảo các đơn vị này đáp ứng đủ các điều kiện hoạt động theo quy định của pháp luật.

Thứ ba, phải tạo được nguồn lực để cải cách chính sách tiền lương. Muốn cải cách tiền lương phải có nguồn lực, nguồn lực đó lấy từ việc tinh giản biên chế, từ việc tiết kiệm chi, từ phòng chống tham nhũng, tiêu cực, từ thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, từ việc tăng thêm nguồn thu của địa phương và trung ương.

Khi nguồn thu tăng lên vượt chỉ tiêu, tiền đó phải để dành để thực hiện cải cách tiền lương. Đồng thời, phải giảm bớt chi đầu tư tăng trưởng để dành một phần nguồn lực cho cải cách tiền lương, vì đầu tư cho cải cách tiền lương chính là đầu tư cho phát triển.

Như ông vừa đề cập, đầu tư cho tiền lương chính là đầu tư cho phát triển, vậy ông có kỳ vọng gì vào việc thực hiện cải cách tiền lương trong thời gian tới?

Con người là trọng tâm, là mục tiêu, là động lực của sự phát triển. Để thực hiện được mục tiêu, hiện thực hóa được tư tưởng này, việc thực hiện cải cách tiền lương, đảm bảo đời sống vật chất cho người lao động, cán bộ, công chức, viên chức là rất quan trọng.

Chúng ta cần nhìn nhận và đánh giá kỹ lưỡng tình trạng một đội ngũ, lực lượng công chức cán bộ của khu vực công “tràn” ra khu vực tư. Có thể khẳng định, đó là tình trạng chảy máu chất xám từ khu vực công sang khu vực tư. Nếu không khắc phục sẽ dẫn đến tình trạng đội ngũ công chức của chúng ta không đảm đương được nhiệm vụ đi đầu, định hướng và dẫn dắt đối với lực lượng lao động.

Từ thực trạng đó, tôi mong việc thực hiện cải cách chính sách tiền lương sẽ bảo đảm tiền lương đủ sống cho cán bộ, công chức theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo, phù hợp với nguồn lực của Nhà nước và nguồn thu sự nghiệp dịch vụ công. Bảo đảm tương quan hợp lý với tiền lương trên thị trường lao động. Qua đó, góp phần xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm đời sống của người hưởng lương và gia đình, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

Vấn đề tiền lương phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đặc biệt là điều kiện kinh tế xã hội, năng suất lao động xã hội, mức độ tăng trưởng của nền kinh tế; tốc độ tăng tiền lương bình quân phải chậm hơn tốc độ tăng năng suất lao động. Vì vậy, chỉ cải cách được tiền lương khi năng suất lao động tăng, kinh tế phát triển.

Quan trọng hơn, khi thực hiện quá trình cải cách chính sách tiền lương, tổng lượng tiền lưu thông sẽ nhiều hơn, dẫn đến chỉ số giá sinh hoạt tăng lên. Vì thế, nếu Chính phủ không có các giải pháp để kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả thị trường thì việc cải cách tiền lương hay tăng thêm thu nhập cho người lao động sẽ không còn ý nghĩa.

Quá trình thực hiện cải cách chính sách tiền lương phải đồng bộ với quá trình cải cách thủ tục hành chính và phải tiếp tục sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế. Quan trọng nhất là áp dụng công nghệ thông tin, công nghệ số, kinh tế số, để giảm tối đa lao động thủ công, mà vẫn tăng năng suất lao động. Trong xã hội công nghiệp 4.0 nguồn nhân lực là vô cùng quý giá. Phải phấn đấu để có một xã hội tiến bộ, cách mạng công nghiệp 4.0 phải là làm ít, hưởng thụ nhiều.

Xin cảm ơn ông!