TS. Lê Nguyên Phương: Nhà giáo dục cần có trách nhiệm giúp trẻ 'cách hiểu chính mình'

Kim Thoa
Theo chuyên gia tâm lý học đường, TS. Lê Nguyên Phương, để giúp mỗi đứa trẻ bước vào đời được nhẹ nhàng hơn, phụ huynh cùng các nhà giáo dục có trách nhiệm cung cấp cho trẻ “cách hiểu chính mình”.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TS. Lê Nguyên Phương:
TS. Lê Nguyên Phương cho rằng, giáo dục cần hợp nhất những thiếu sót, điểm yếu của con người, hướng tới sự phát triển trọn vẹn, không chỉ có tri thức, mà còn cả tình yêu và sự dũng cảm. (Ảnh: NVCC)

Trong nền giáo dục hiện nay, dường như trẻ đang được cung cấp chủ yếu kiến thức. Rất ít nhà trường dạy các em biết khám phá về con người thật của mình, khơi gợi đam mê, sở trường của mỗi cá nhân. Góc nhìn của ông về vấn đề này?

Mặc dù hiện nay đã có nỗ lực của các cấp, các ngành, một số bộ sách giáo khoa nhằm khắc phục lối học “từ chương” (tức là văn chương đẹp như thơ nhưng vô ích trong cuộc sống) bằng cách bước đầu hướng dẫn học sinh phương pháp tư duy lẫn khơi gợi cảm hứng cuộc sống.

Tuy nhiên, đa số các tài liệu sử dụng trong nhà trường và một bộ phận giáo viên vẫn còn giữ thói quen giảng dạy theo lối “cung cấp kiến thức” là chính.

Khi phê phán một nền giáo dục mang tính áp bức, nhà giáo dục Marxist Paulo Feirre, trong chương 2 cuốn Sư phạm của kẻ bị áp bức (Pedagogy of the Oppressed), đã dùng ẩn dụ “ngân hàng” để ví với nhà trường - nơi giáo viên/giảng viên “ký thác” các kiến thức vô hồn vào các “tài khoản” chính là tâm trí sinh viên, học sinh.

Ông viết: “Vị thầy nói về thực tại như thể nó bất động, tĩnh tại, phân chia và có thể dự đoán được. Hoặc nếu không thì ông ấy giải thích về một chủ đề hoàn toàn xa lạ với kinh nghiệm hiện sinh của học sinh.

Công việc của ông ấy là 'điền' cho học sinh nội dung bài tường thuật của mình - những nội dung xa rời thực tế, xa rời tổng thể đã tạo ra chúng và có thể mang lại ý nghĩa cho chúng”.

Trong một nền giáo dục như thế, dù sinh viên, học sinh có thể được quyền mà Feirre gọi là “sưu tập” hoặc “lập danh mục” cho những kiến thức này, nhưng lối giảng dạy ấy đã khiến người học trở nên không trọn vẹn do thiếu sự sáng tạo.

Quan điểm của Paulo Feirre cũng là quan điểm của tôi về kiến thức trong bối cảnh giáo dục hiện nay.

Thực tế, không ít bậc phụ huynh đầu tư cho con để tạo ra những thần đồng chứ ít đầu tư nhằm giáo dục trẻ thành con người biết yêu thương, sẻ chia. Ông nghĩ sao về điều này?

Nỗi ám ảnh đói nghèo nay trở thành nỗi mặc cảm lẫn sự hiếu thắng đã khiến nhiều phụ huynh đẩy con em của mình thành... “thần đồng”. Họ mong muốn không chỉ bảo đảm cho con một tương lai tài chính ổn định qua một nền giáo dục ưu tú ở nước ngoài mà còn để nâng cao giá trị và lòng tự tôn của bản thân.

Tuy nhiên, có bao giờ các bậc cha mẹ tự hỏi, khi đầu tư cho con cái trở thành thần đồng như vậy, chúng ta đã thực sự yêu thương chúng hay không? Đứa trẻ có thực sự hạnh phúc khi thành công?

Đó là chưa kể đến việc với những đứa trẻ được coi là thần đồng hay thiên tài thường phải chịu đựng mặt trái, đó là quá nhạy cảm, cầu toàn, hướng nội, cô đơn, hiếu thắng, với cảm giác lạc lõng trong nhóm bạn bè bình thường.

Khi yêu con, chúng ta cần dạy cho chúng được tự lập, hiểu được thế giới xung quanh chứ không phải gò trẻ trong những thước đo thành tích, khiến chúng mất tự do, đánh rơi niềm vui học tập và đánh mất chính mình.

Theo tôi, đó phải là một nền giáo dục hợp nhất những thiếu sót, điểm yếu của con người, hướng tới sự phát triển trọn vẹn, không chỉ có tri thức, mà còn cả tình yêu và sự dũng cảm; không chỉ có theo hướng sinh tồn bằng nghề nghiệp, mà còn sự trưởng thành về nhân cách.

Những năm gần đây, giáo dục hòa nhập, giáo dục cảm xúc được đề cập khá nhiều. Theo ông, để có một nền giáo dục bền vững phải bắt đầu từ đâu?

Cho dù có thêm vào một vài nội dung hay chương trình giáo dục hòa nhập hay cảm xúc thì cũng chỉ có giá trị xây dựng một năng lực để phục vụ một chức năng hạn chế trong xã hội. Điều đó nằm trong các mục đích nghề nghiệp hay xã hội hóa mà không tính đến một nền giáo dục cho sự phát triển bền vững.

Một nền giáo dục phát triển bền vững chỉ có thể đạt được thành công nếu những nhà lãnh đạo giáo dục tích cực thay đổi và phụ huynh chủ động đòi hỏi sự chuyển đổi từ một nền sư phạm “ký thác kiến thức”, thầy đọc trò chép sang giáo dục chuyển hóa, để người học được thỏa sức sáng tạo và thể hiện quan điểm của mình.

Điều này đòi hỏi không chỉ một mô hình giáo dục mới mà cả một triết lý giáo dục mới dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về bản tính con người.

TS. Lê Nguyên Phương:
TS. Lê Nguyên Phương giao lưu với các bạn trẻ. (Ảnh: NVCC)

Vậy nhà trường cần thiết phải xây dựng chương trình thế nào để trẻ có kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện?

Thực tế, một chương trình giáo dục tiến bộ không nên chỉ dạy trẻ có kiến thức mà còn phải có kỹ năng sống. Năng lực giải quyết vấn đề và tư duy phản biện cần được xây dựng trên nền tảng ý thức cá nhân về vai trò của mình trong cuộc sống.

Vì vậy, toán học hay văn học không phải là những bài toán hay bài văn để đọc, giải đáp và viết theo mẫu mà là những vấn đề của cuộc sống phức tạp được đại diện qua những bài tập.

Người học được thực hành việc phê phán và giải quyết những vấn đề đời sống cụ thể, từ đó kiến tạo bản thân mình và tái kiến tạo xã hội. Việc này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về năng lực tư duy lẫn nhu cầu tâm lý của từng độ tuổi.

Qua đó, cung cấp cho các bộ môn trong từng khối lớp hay cấp học không chỉ là khối kiến thức mà là một hệ thống tri thức liên lạc với các cấp độ về từ vựng, cấu trúc văn bản, kỹ năng tư duy cao dần cũng như những vấn nạn tâm lý.

Ông đánh giá thế nào về tầm quan trọng của việc trẻ cần học được cách hiểu chính mình?

Câu hỏi này khiến tôi nhớ tới câu: “Một cuộc đời không thẩm tra thì không đáng sống” của Triết gia người Hy Lạp cổ đại Socrates.

Biết cả thế giới nhưng không hiểu được chính mình có thật là điều đáng mong ước không? Cuộc sống chỉ cho ta vài lần để thẩm định lại cuộc đời của chính mình, với những câu hỏi hiện sinh như “Ta là ai?”, “Ý nghĩa sự hiện hữu của ta là gì?” và “Ta phải làm gì hay sống như thế nào để xứng đáng với sự hiện hữu đó?”.

Tâm lý học cho phép đặt giả thuyết về những giai đoạn khủng hoảng trong đời người khiến chúng ta phải đặt lại vấn đề về sự hiện hữu và ý nghĩa của cuộc sống. Những khủng hoảng này không nhất thiết do tuổi tác đơn thuần mà có thể do những biến cố xuất hiện ở một số giai đoạn của đời sống như tuổi vị thành niên, tuổi trung niên…

Vì thế, để giúp cho mỗi đứa trẻ bước vào đời được nhẹ nhàng hơn, phụ huynh lẫn nhà giáo dục có trách nhiệm cung cấp cho trẻ “cách hiểu chính mình”.

Khi hiểu chính mình, trẻ hiểu được thế giới, phân tích, đánh giá qua lăng kính nào của mình, để từ đó mới có thể thực hành, hiểu biết về thực tại.

Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh về “cách hiểu” thay vì kiến thức về chính mình. Việc “ký thác” một mớ kiến thức về con người thực sự làm hại trẻ nhiều hơn là giúp ích cho chúng trên hành trình kiến tạo tri thức về bản thân.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

TS. Lê Nguyên Phương là chuyên gia tâm lý học đường tại bang California (Mỹ) với trên 20 năm kinh nghiệm, giảng dạy tại Đại học California State, Long Beach và Đại học Chapman, đồng thời là nhà tham vấn tâm lý theo liệu pháp Thân Nghiệm.

TS. Lê Nguyên Phương là người đầu tiên nhận giải Chuyên gia thực hành tâm lý học đường quốc tế kiệt xuất của tổ chức International School Psychology Association (ISPA) năm 2011; là chuyên gia Fullbright của Bộ Ngoại giao Mỹ và là người sáng lập tổ chức Liên hiệp Phát triển tâm lý học đường tại Việt Nam năm 2009; tác giả bộ sách Dạy con trong hoang mang đoạt giải thưởng Sách giáo dục năm 2018.

Ông về sinh sống tại Việt Nam trong hơn 4 năm và có những chương trình đào tạo, tham vấn tâm lý hiệu quả trên khắp cả nước.

World Cup 2022: Ứng xử văn minh nơi công cộng đã trở thành một giá trị của người Nhật Bản

World Cup 2022: Ứng xử văn minh nơi công cộng đã trở thành một giá trị của người Nhật Bản

Theo nhà nghiên cứu, dịch giả Nguyễn Quốc Vương, ứng xử văn minh nơi công cộng của người Nhật đã trở thành một giá trị, ...

World Cup 2022: Từ hành động nhặt rác của CĐV Nhật Bản, nghĩ về giáo dục tinh thần trách nhiệm cho trẻ

World Cup 2022: Từ hành động nhặt rác của CĐV Nhật Bản, nghĩ về giáo dục tinh thần trách nhiệm cho trẻ

Vừa qua, người hâm mộ thế giới “nghiêng mình” thán phục trước hành động thu gom rác của CĐV Nhật Bản tại World Cup 2022. ...

Từ thực trạng học sinh bị ngộ độc, nghĩ về niềm tin an toàn thực phẩm

Từ thực trạng học sinh bị ngộ độc, nghĩ về niềm tin an toàn thực phẩm

Vụ 660 học sinh Trường iSchool Nha Trang (Khánh Hòa) bị ngộ độc thực phẩm, trong đó có một em không qua khỏi đã để ...

'Giáo dục bền vững cần hướng trẻ đến việc có một trái tim nóng và cái đầu lạnh'

'Giáo dục bền vững cần hướng trẻ đến việc có một trái tim nóng và cái đầu lạnh'

"Giáo dục bền vững mà chúng ta theo đuổi cần có sự cân bằng giữa cảm xúc và lý trí, cần hướng các con đến ...

Người trẻ cần trở thành những 'chiến binh' mang tinh thần và khát vọng vươn xa

Người trẻ cần trở thành những 'chiến binh' mang tinh thần và khát vọng vươn xa

TS. Cù Văn Trung, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Tư vấn và Đào tạo giáo dục cho rằng, cơ chế mở, pháp luật ...

Bài viết cùng chủ đề

Giáo dục Việt Nam

Đọc thêm

Chuyển nhượng cầu thủ: Lý do Real Madrid lùi ngày ra mắt Kylian Mbappe

Chuyển nhượng cầu thủ: Lý do Real Madrid lùi ngày ra mắt Kylian Mbappe

Real Madrid được cho phải hoãn kế hoạch ra mắt Kylian Mbappe trước VCK EURO 2024, thay vào đó có thể phải đợi đến tháng 8.
Nhà quản lý doanh nghiệp nước ngoài được nới lỏng các quy định để cư trú tại Nhật Bản

Nhà quản lý doanh nghiệp nước ngoài được nới lỏng các quy định để cư trú tại Nhật Bản

Người sáng lập công ty khởi nghiệp có thể sử dụng vốn của nhà đầu tư để đáp ứng đủ tiêu chí về cư trú.
Nỗ lực đưa nhiệt điện than ở Việt Nam về mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050

Nỗ lực đưa nhiệt điện than ở Việt Nam về mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050

UNDP và IOE phối hợp tổ chức cuộc họp thảo luận về quá trình chuyển đổi các nhà máy nhiệt điện than tại Việt Nam.
Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga phủ quyết dự thảo nghị quyết do Mỹ đề xuất gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát trừng phạt Triều Tiên thêm một năm.
Bật mí tính năng bom FAB-3000 mới của quân đội Nga

Bật mí tính năng bom FAB-3000 mới của quân đội Nga

Loại bom mới FAB-3000 có sức nổ cao của quân đội Nga sẽ được thiết kế với các đặc tính khí động học, cho phép chúng được sử dụng như ...
MC hải ngoại Đức Tiến kể chuyện con gái 4 tuổi đóng phim Đóa hoa mong manh

MC hải ngoại Đức Tiến kể chuyện con gái 4 tuổi đóng phim Đóa hoa mong manh

Bé Madison, con gái MC Đức Tiến, được nhận xét là điểm nhấn trong phim 'Đóa hoa mong manh' của nghệ sĩ Mai Thu Huyền.
Những điều cần biết về lỗi xe không chính chủ năm 2024

Những điều cần biết về lỗi xe không chính chủ năm 2024

Mượn xe người thân, bạn bè,… chạy trên đường thì có bị CSGT xử phạt lỗi xe không chính chủ không? Mức phạt của lỗi này là bao nhiêu?
Điện Biên 'thay áo mới'

Điện Biên 'thay áo mới'

Baoquocte.vn. Từ vùng đất từng chịu bao 'bom cày đạn xới', đến nay, Điện Biên đã vươn mình đổi mới, đạt được nhiều thành tựu trong phát triển và hội nhập.
Không bỏ thủ tục cấp giấy khám sức khỏe cho người lái xe

Không bỏ thủ tục cấp giấy khám sức khỏe cho người lái xe

Tôi nghe nói có thông tin đã bãi bỏ thủ tục cấp giấy khám sức khỏe cho người lái xe. Vậy thông tin này có chính xác không? – Độc giả Phương Thanh
'Suối ngọt' xuất hiện ở khu vực Lan Thương - Mekong

'Suối ngọt' xuất hiện ở khu vực Lan Thương - Mekong

Trung Quốc khởi xướng dự án thí điểm nguồn nước tại Lào, cho phép khoảng 2.000 cư dân địa phương có thể tiếp cận với nước uống an toàn.
Những tấm gương truyền cảm hứng cho giới trẻ thế giới

Những tấm gương truyền cảm hứng cho giới trẻ thế giới

Các nhà hoạt động trên khắp thế giới đang thúc đẩy các phong trào tích cực, truyền cảm hứng cho giới trẻ khắp thế giới.
Dự kiến tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 thì lương của người lao động có tăng không?

Dự kiến tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 thì lương của người lao động có tăng không?

Cho tôi hỏi nếu tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 thì lương của người lao động có tăng không? – Độc giả Thanh Hằng
Lý do thế hệ thuốc trị ung thư tiếp theo sẽ được sản xuất ngoài Trái đất

Lý do thế hệ thuốc trị ung thư tiếp theo sẽ được sản xuất ngoài Trái đất

Về mặt lý thuyết, các loại thuốc trị liệu miễn dịch có thể tiêm được có thể được tạo ra, nhưng trọng lực ngăn cản chúng kết tinh một cách chính xác. Một công ty ...
Bất ngờ những thực phẩm không nên ăn cùng với trứng

Bất ngờ những thực phẩm không nên ăn cùng với trứng

Là thực phẩm đơn giản và được yêu thích nhất trên toàn thế giới, nhưng trứng lại được cảnh báo không nên ăn cùng những thực phẩm này.
7 cách giúp phát triển sức khoẻ tinh thần

7 cách giúp phát triển sức khoẻ tinh thần

Xã hội ngày càng có sự thừa nhận về tầm quan trọng của sức khoẻ tinh thần, những vấn đề cảm xúc, tâm lý đã thực sự được quan tâm.
Tác động của thực phẩm dát vàng đối với sức khoẻ?

Tác động của thực phẩm dát vàng đối với sức khoẻ?

Việc thưởng thức món ăn dát vàng lộng lẫy hay đồ uống lấp lánh những vảy vàng xa xỉ liệu tác động như thế nào với sức khoẻ?
Tại sao nên tiêm phòng vaccine ngừa cúm mùa?

Tại sao nên tiêm phòng vaccine ngừa cúm mùa?

Cúm là một bệnh truyền nhiễm về đường hô hấp do virus. Các biến chứng của cúm có thể dẫn đến nhập viện và đôi khi thậm chí tử vong.
Chuyên gia y tế cảnh báo nhiều người trẻ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ do sử dụng thuốc lá điện tử

Chuyên gia y tế cảnh báo nhiều người trẻ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ do sử dụng thuốc lá điện tử

Các chuyên gia y tế đề nghị cấm thuốc lá điện tử vì có hại cho sức khỏe. Bệnh lý liên quan tới sản phẩm này đang có xu hướng gia tăng.
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3 - kết quả xổ số ngày 29 tháng 3. trực tiếp kết quả xổ số miền Nam 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xo so mien nam. SXMN 29/3
XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3 - xổ số hôm nay 29/3. trực tiếp xổ số miền Trung 29/3/2024. kết quả xổ số miền Trung hôm nay. xổ số miền Trung thứ 6. SXMT 29/3. dự đoán XSMT
XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3 - Trực tiếp xổ số miền Bắc 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ 6. SXMB 29/3
XSMN 28/3, kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. xổ số hôm nay 28/3. xổ số ngày 28 tháng 5

XSMN 28/3, kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. xổ số hôm nay 28/3. xổ số ngày 28 tháng 5

XSMN 28/3 - SXMN 28/3. Trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay 28/3/2024. XSMN thứ 5. xổ số hôm nay 28/3. Kết quả xổ số ngày 28 tháng 3.
XSMB 28/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. dự đoán XSMB 28/3/2024

XSMB 28/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. dự đoán XSMB 28/3/2024

XSMB 28/3 - SXMB 28/3. Trực tiếp xổ số miền Bắc 28/3/2024. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ 5. xổ số hôm nay 28/3.
Phiên bản di động