Ẩn số chính trường Israel: Kịch bản cũ, kết cục mới?

Như vậy, ngày 1/7, ông Yair Lapid đã chính thức thay thế ông Naftali Bennett nắm giữ cương vị Thủ tướng tạm quyền tại Israel, ít nhất là đến tháng 11/2022, khi bầu cử được tổ chức để bầu ra 120 nghị sĩ của Knesset (Quốc hội Israel).

Được thành lập cách đây hơn một năm, chính phủ của ông Bennett được hỗ trợ bởi liên minh 8 đảng (Yesh Atid, Đảng Xanh và Trắng, Yisrael Beytenu, Đảng Lao động, Yamina, Niềm hy vọng mới, Meretz và Ra'am) với 61/120 ghế tại Knesset. Theo đó, ông Bennett (đảng Yamina) sẽ giữ chức Thủ tướng Israel đến tháng 8/2023; ông Lapid (đảng Yesh Atid) sẽ làm Thủ tướng đến tháng 11/2025.

Thỏa thuận liên minh giữa ông Bennett và Lapid từng được nhiều người xem là giải pháp thỏa hiệp nhằm “tái lập tình trạng bình thường” trên chính trường Israel. Trước khi chính phủ của ông Bennett lên nắm quyền vào tháng 6/2021, Nhà nước Do Thái đã trải qua 3 năm khủng hoảng chính trị với 4 cuộc bầu cử liên tiếp.

Song thời gian đã chứng minh rằng liên minh cầm quyền này không phải là ngoại lệ. Việc giải tán Knesset, buộc ông Lapid sớm thay thế ông Bennett với tư cách Thủ tướng tạm quyền từ nay đến tháng 11/2022 hoàn toàn nằm ngoài thỏa thuận ban đầu được tạo dựng để đánh bại cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu.

Rạn nứt từ khi thành hình

Tuy nhiên, sự rạn nứt trong liên minh cầm quyền không phải là điều bất ngờ bởi theo giới quan sát Israel, chính phủ của ông Bennett chỉ dựa trên sự ủng hộ của một liên minh lỏng lẻo gồm 8 đảng cánh tả và cánh hữu với quan điểm khác nhau.

Nỗ lực “tái lập tình trạng bình thường” trên chính trường Israel đã lập tức gặp khó: Ngay khi chính phủ thành lập tháng 6/2021, một thành viên đảng Yamina, ông Amichai Chikli đã tuyên bố ly khai và không ủng hộ nghị trình của Thủ tướng Bennett. Từ đầu năm 2022 đến nay, thêm hai thành viên đảng này tuyên bố lập trường tương tự. Hai nghị sĩ khác của đảng người Arab cũng rút khỏi liên minh.

Sự rạn nứt này càng rõ nét khi phe đối lập của cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu dần chiếm ưu thế nhờ lôi kéo thành viên cánh hữu rời bỏ liên minh.

Điều gì đến cũng phải đến. Xung đột Palestine-Israel bùng phát trở lại với hàng loạt cuộc tấn công từ tháng 3/2022 tới nay đã làm 18 người Israel thiệt mạng. Các chiến dịch đáp trả của Israel cũng khiến 2.500 người Palestine bị thương, 25 người thiệt mạng. Đặc biệt, làn sóng bạo loạn sau khi nhà báo Mỹ gốc Palestine Shireen Abu Akleh thiệt mạng đã chấm dứt mọi thỏa hiệp trong liên minh cầm quyền.

Hệ quả là chính phủ của ông Bennett không thể yêu cầu Knesset gia hạn các luật khẩn cấp cho phép 450.000 người Israel tiếp tục sinh sống tại các khu định cư Do thái. Kể từ năm 1967, việc gia hạn 5 năm một lần các luật khẩn cấp này đã là đồng thuận của tất cả đảng phái từ cánh tả đến cánh hữu trên chính trường Israel.

Đây chính là giọt nước tràn ly khiến chính phủ của ông Bennett phải giải tán và buộc người dân Israel một lần nữa phải đặt niềm hy vọng vào một chính phủ mới.

Cuộc đua mới

Tuy nhiên, danh tính của chính phủ mới ra sao vẫn còn là ẩn số.

Từ giữa tháng 6, ngày khi chính phủ của ông Naftali Bennett đánh mất đa số tại Knesset, cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố ông sẽ trở lại nắm quyền.

Theo thăm dò dư luận, liên minh cánh hữu do ông Netanyahu dẫn dắt sẽ có thể giành 58 ghế tại Knesset. The Jerusalem Post cho biết nếu bầu cử diễn ra ngay thời điểm này, đảng Likud của ông Netanyahu sẽ giành được 34 ghế tại nghị viện trong khi đảng Yesh Atid của ông Lapid sẽ chỉ giành 22 ghế. Thống kê cũng cho thấy có tới 47% cử tri Israel ủng hộ ông Netanyahu trở lại cương vị Thủ tướng.

Tuy nhiên, ông Yair Lapid chắc chắn không ngồi yên. Khác với ông Netanyahu, ông không có lợi thế của phần lớn các chính trị gia Israel là xuất thân từ quân đội. Thủ tướng tạm quyền, kiến trúc sư của liên minh 8 đảng từ tháng 6/2021 và cựu Bộ trưởng Tài chính trong nội các ông Netanyahu năm 2013-2014, hiểu rõ thách thức từ chính trị gia kỳ cựu, người từng làm cấp trên của mình. Do đó, ông đã kêu gọi cử tri Israel ngăn chặn “các thế lực đen tối de dọa hủy diệt từ bên trong”.

Theo Dahlia Scheindlin, chuyên gia tại The Century Foundation có trụ sở tại Tel Aviv, ông Lapid “biết cách biến đảng của Yesh Atid của mình thành một dự án dài hạn. Cùng với cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu, ông Lapid là người duy nhất tại Israel hiện nay không quên rằng một đảng cần phải được xây dựng thông qua sự hiện diện trên thực địa và với một mạng lưới các thành viên tích cực”.

Một lợi thế khác là giữa tháng 7 này, Thủ tướng tạm quyền Yair Lapid sẽ là người đón Tổng thống Mỹ Joe Biden lần đầu tiên thăm Israel. Mặc dù còn đó khác biệt trong vấn đề Iran, song quan hệ Mỹ-Israel vẫn được coi là trụ cột trong chính sách của cả hai nước. Đương kim Thủ tướng tạm quyền có thể tận dụng hiệu ứng truyền thông từ chuyến thăm của ông Biden, làm nền tảng cho cuộc bầu cử tháng 11 tới.

Cuộc đua giữa ông Lapid và ông Netanyahu cũng vì thế càng gay cấn hơn. Tuy nhiên, dù ai chiến thắng, người đó cũng cần đáp ứng mong mỏi của cử tri về một chính phủ hiệu quả và ổn định, chấm dứt chuỗi 4 năm bầu cử liên tiếp của Israel.