| Cả ông Trump hay ông Biden sẽ khó nhận được sự ủng hộ hoàn toàn của cả khu vực Đông Nam Á. (Nguồn: The Business Times) |
Hai cách tiếp cận với Đông Nam Á
Khu vực Đông Nam Á đã có một giai đoạn đầy khó khăn trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ngay trong ngày đầu tiên ở cương vị mới, Tổng thống Trump đã rút Mỹ khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) - hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới nếu được hiện thực hóa.
Các nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại lại chao đảo khi ông tiến hành cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của hầu hết các nền kinh tế trong khu vực Đông Nam Á.
Thế nhưng, ông chỉ đứng cùng lãnh đạo các nước trong khu vực tại Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN tại Thủ đô Manila của Philippines vào năm 2017 để rồi không xuất hiện trở lại trong 2 năm tiếp theo và không tham dự Hội nghị cấp cao Đông Á bất cứ lần nào.
Những động thái bắt nguồn từ chính sách Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở của Tổng thốngTrump, với lập trường đối đầu rõ rệt với Trung Quốc, đã gây ra những xáo động mới ở Biển Đông, nơi hai siêu cường thường xuyên đối đầu trực tiếp với nhau.
Khi nhiệm kỳ 4 năm sắp kết thúc, ông Trump lại có một đối thủ đáng gờm là ứng cử viên Joe Biden của đảng Dân chủ - người đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận. Phó Tổng thống của Barack Obama đã cam kết đàm phán lại TPP và ưu tiên việc củng cố các liên minh mà ông Trump cho là gánh nặng.
Giáo sư Joseph Liow, Trưởng khoa Nhân văn, Nghệ thuật và Khoa học Xã hội tại Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore) bình luận: “Ông Trump nổi tiếng là người khó đoán định, các quan chức của ông là những nhà tư tưởng có quan điểm cứng rắn - điều đó khiến người ta khó mà hy vọng căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ hạ nhiệt”.
Ông cho biết thêm: “Khu vực Đông Nam Á đã quen với ông Biden vì ông đã phục vụ nhiều năm dưới quyền Tổng thống Obama. Ông Biden có khả năng sẽ áp dụng trở lại cách tiếp cận quen thuộc hơn đối với việc hoạch định chính sách đối ngoại của Mỹ. Nhưng việc gây áp lực với Trung Quốc vẫn sẽ tiếp tục. Thế giới đã thay đổi đáng kể từ thời Obama”.
Cách tiếp cận theo cơ chế đa phương và liên minh truyền thống của Biden là điểm thu hút nhiều người.
Tiến sĩ Charles Morrison, chuyên gia về các vấn đề Đông Nam Á tại Trung tâm Đông Tây có trụ sở tại Honolulu, nói: “Ông Biden sẽ quay trở lại Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu và củng cố Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Ông cũng cam kết sẽ hợp tác theo hình thức đa phương với các nước đồng minh và bạn bè để hóa giải những thách thức đối với chế độ pháp quyền và duy trì vai trò lãnh đạo vững chắc của Mỹ trong khu vực và trên toàn cầu”.
Đông Nam Á thích ai hơn?
Theo Giáo sư Joseph Liow, một số quốc gia có thể cảm thấy rằng Chính quyền Trump đã chú ý tới những vấn đề then chốt mà ông Obama và những người tiền nhiệm của ông lưỡng lự trong việc đưa ra quan điểm mạnh mẽ - như vấn đề trật tự luật pháp quốc tế ở Biển Đông. Dù vậy, cả ông Trump hay ông Biden sẽ khó nhận được sự ủng hộ hoàn toàn của cả khu vực Đông Nam Á.
Giáo sư Liow cũng lưu ý rằng, Singapore lúc nào cũng có thể làm việc với chính quyền của cả hai đảng. Trong khi đó, Malaysia lại lo ngại việc Nhà Trắng dưới sự lãnh đạo của đảng Dân chủ có thể tăng cường giám sát vấn đề tiêu chuẩn lao động và môi trường - vốn là những lĩnh vực bất đồng trong quan hệ của Malaysia với Mỹ, đặc biệt là trong thời kỳ liên minh Mặt trận dân tộc (BN) nắm quyền tại Malaysia.
Chính quyền của Thủ tướng Muhyiddin Yassin, vốn bao gồm nhiều đảng phái và nhân vật trong Chính quyền liên minh BN tồn tại suốt 6 thập kỷ tới năm 2018, có thể nhận thấy việc ông Biden lên nắm quyền sẽ khiến Malaysia trở lại thời kỳ khó khăn trước đây.
Với Indonesia, Banyu Perwita, Giáo sư chuyên ngành Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Tổng thống ở Bekasi, tỉnh Tây Java (Indonesia) và cũng là đồng tác giả một cuốn sách về các chính sách đối ngoại của Trump, cho rằng, chiến thắng của ông Biden sẽ có ý nghĩa tích cực đối với Indonesia dựa trên lập luận rằng, Mỹ đã trở nên gần gũi hơn với Indonesia dưới thời ông Obama.
“Vấn đề then chốt là Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Ông Biden sẽ xem xét sáng kiến khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mới một cách nghiêm túc hơn. Điều này đặc biệt có lợi cho châu Á và do đó là có lợi cho Indonesia”, ông nói.
Theo Nhà nghiên cứu chính trị Thitinan Pongsudhirak đến từ Đại học Chulalongkorn (Thái Lan), ông Biden có thể có thái độ gay gắt hơn đối với Chính quyền Prayut Chan-o-cha nên việc ông Trump giành chiến thắng sẽ có lợi cho Thái Lan.
Ông cho biết quan hệ giữa Thái Lan và Mỹ đã ấm lên đáng kể dưới thời Chính quyền Trump, trong khi ông Obama có quan điểm cứng rắn đối với cuộc đảo chính quân sự năm 2014 do Tướng Prayut lãnh đạo.
Với Việt Nam, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp từ Viện nghiên cứu Đông Nam Á (Singapore) cho rằng, mặc dù quan hệ của Việt Nam với Mỹ đã phát triển mạnh mẽ dưới chính quyền của cả đảng Dân chủ và lẫn đảng Cộng hòa, nhưng có lẽ “nhiều người vẫn muốn ông Trump tái đắc cử”.
Dindo Manhit, Giám đốc điều hành Tổ chức tư vấn chiến lược Stratbase, cho rằng việc ông Biden chiến thắng sẽ tốt hơn cho Philippines, vì ứng cử viên này dường như sẽ tạo dựng lại danh tiếng cho Mỹ trong mắt các đồng minh chủ chốt của nước này ở khu vực, điều đã bị xói mòn bởi cách tiếp cận mang tính giao dịch của Tổng thống Trump. “Ông Biden rất tin tưởng vào các liên minh. Tôi cho rằng châu Á sẽ thích kiểu lãnh đạo đó”, ông Dindo Manhit cho hay.