‘Giải mã’ cách tiếp cận mới của Mỹ với Trung Quốc

Đỗ Hoàng
Viện Biển Đông, Học viện Ngoại giao
Tuyên bố về cách tiếp cận mới của Mỹ với Trung Quốc kế thừa chiều hướng chính sách của chính quyền tiền nhiệm, nhưng có một số nét khác biệt.
Theo dõi Baoquocte.vn trên

Ngày 26/5, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đưa ra Tuyên bố về cách tiếp cận mới của Mỹ với Trung Quốc. Có gì đặc biệt trong Tuyên bố này?

“Ba không hai có”

Trước hết, đây là lần đầu chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố một chính sách riêng về Trung Quốc, hệ thống hóa nội dung về cường quốc châu Á từ tuyên bố và văn bản trước.

Cụ thể, văn bản bao gồm tuyên bố tháng 2/2021 của ông Biden và tháng 3/2021 của ông Blinken về đối ngoại, Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AĐD-TBD) mới, bản định hướng Chiến lược An ninh Quốc gia hay bản tóm tắt Chiến lược An ninh Quốc phòng.

(06.06 Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đưa ra Tuyên bố về cách tiếp cận mới của Mỹ với Trung Quốc ngày 26/5. (Nguồn: Freddie Everett/Bộ Ngoại giao Mỹ)
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đưa ra Tuyên bố về cách tiếp cận mới của Mỹ với Trung Quốc ngày 26/5. (Nguồn: Freddie Everett/Bộ Ngoại giao Mỹ)

Tuyên bố trên nhắc đến 3 cơ sở hoạch định chính sách.

Thứ nhất, tình hình thế giới thay đổi nhiều trong 2 năm qua. Đại dịch Covid-19, gián đoạn chuỗi cung ứng, biến đổi khí hậu và các xung đột, đặc biệt là “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga tại Ukraine, làm xói mòn trật tự quốc tế. Các thay đổi này đặt ra nhu cầu hợp tác và đặt ngoại giao làm trung tâm chính sách đối ngoại của Mỹ, nhất là trong quan hệ với Trung Quốc.

Thứ hai, với Mỹ, Trung Quốc được coi như “thách thức” bởi nước này có đủ năng lực và mục tiêu tái định hình trật tự quốc tế.

Thứ ba, về cơ hội, Trung Quốc là nước “tối quan trọng” với kinh tế toàn cầu, giúp giải quyết các thách thức an ninh chung, đặc biệt là an ninh phi truyền thống.

Trên cơ sở đó, Washington theo đuổi “ba không và hai có” trong “thập kỷ mang tính quyết định”. Mỹ sẽ không: i) theo đuổi xung đột hay Chiến tranh Lạnh với Trung Quốc; ii) không ngăn chặn Trung Quốc phát triển và iii) không thay đổi bộ máy chính trị Trung Quốc.

Mỹ sẽ không theo đuổi xung đột hay Chiến tranh Lạnh với Trung Quốc, không ngăn chặn Trung Quốc phát triển và không thay đổi bộ máy chính trị Trung Quốc.

Tuy nhiên, Washington sẽ: i) cải cách trật tự và định hình môi trường chiến lược xung quanh Bắc Kinh và để nước này tự thay đổi; ii) đặt ngoại giao lên hàng đầu và sẵn sàng đối thoại với Trung Quốc.

Theo đó, Mỹ sẽ triển khai chính sách theo 3 hướng: đầu tư, liên kết và cạnh tranh; mở rộng đầu tư vào thế mạnh kinh tế, công nghệ; nghiên cứu và phát triển và dân chủ.

Về liên kết, Mỹ sẽ phối hợp với đồng minh và đối tác để thúc đẩy tầm nhìn chung về AĐD-TBD, Sáng kiến Khuôn khổ Kinh tế AĐD-TBD (IPEF), quan hệ với ASEAN, Bộ tứ, thỏa thuận an ninh AUKUS và châu Âu tại khu vực... Ông Blinken nhấn mạnh hợp tác của Mỹ là bình đẳng và tôn trọng lợi ích các bên, không kèm điều kiện chính trị và không ép ai lựa chọn.

Về cạnh tranh, Mỹ sẽ không để Trung Quốc tiếp cận công nghệ hay dữ liệu nhạy cảm, thương mại “có đi có lại”… Trong khía cạnh an ninh-quân sự, Mỹ sẽ theo đuổi “răn đe chiến lược”, đầu tư vào hệ thống quân sự bất đối xứng, đa dạng hóa lực lượng, chống lại yêu sách phi pháp của Trung Quốc tại Biển Đông và Hoa Đông, tiếp tục hỗ trợ Đài Loan (Trung Quốc) phòng thủ…

(05.31) Tổng thống Mỹ Joe Biden đã công bố Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPEF) ngày 23/5 nhân chuyến công du Nhật Bản dự Thượng đỉnh Bộ tứ. (Nguồn: AFP)
Buổi lễ công bố khởi động thảo luận về IPEF chiều ngày 23/5 tại Tokyo, Nhật Bản. (Nguồn: AFP)

Điểm khác biệt

Chính sách mới có nhiều nét tương đồng văn bản tương tự thời ông Donald Trump như nhấn mạnh thách thức mang tính hệ thống từ Trung Quốc và nhìn nhận nước này ở góc độ phạm vi toàn cầu thay vì khu vực. Washington không còn hy vọng Bắc Kinh thay đổi như thời ông George Bush hay Barack Obama. Thay vào đó, Mỹ đề cập đến những hành động “ngầm” để gây sức ép của Trung Quốc, khái niệm nhiều học giả coi là “quyền lực sắc nhọn”…

Không loại trừ khả năng ông Biden đã “học tập” ông Trump khi gắn chính sách đối ngoại với người lao động Mỹ để thu hút nhóm ủng hộ “nước Mỹ trước tiên”.

Tuy nhiên, những điểm khác biệt lại đáng chú ý hơn cả.

Thứ nhất, cơ sở chính sách mới của nước Mỹ dưới thời ông Biden cập nhật và cân bằng hơn khi: đề cập đến dịch đại dịch Covid-19, biến đổi khí hậu (điều ông Trump bỏ qua) và chiến sự Ukraine; cân bằng thách thức và cơ hội từ Trung Quốc nhưng không hòa dịu hơn với Bắc Kinh (Ông Trump tập trung vào thách thức hơn với gần 1/3 văn bản, không có phần nào riêng về cơ hội và không nhắc đến “chung sống hòa bình”).

Tuy nhiên, Tuyên bố không nhắc tới nhiều yếu tố có thể góp phần định hình chính sách mới, bao gồm tương quan Mỹ-Trung, ảnh hưởng của các đồng minh, đối tác Mỹ hay tác động từ cá nhân lãnh đạo, nhóm lợi ích, Quốc hội và truyền thông nội bộ Mỹ…

Không loại trừ khả năng ông Biden đã “học tập” ông Trump khi gắn chính sách đối ngoại với người lao động Mỹ để thu hút nhóm ủng hộ “nước Mỹ trước tiên”.

Thứ hai, về định hướng, ông Trump không đặt ngoại giao lên hàng đầu như ông Biden. Trong chiến lược thời ông Trump, từ “ngoại giao” chỉ được nhắc đến hai lần, gắn liền với các nỗ lực ngoại giao không thành công. Còn chính sách mới thời ông Biden lại coi ngoại giao là công cụ đầu tiên.

Thứ ba, về triển khai, ông Trump đưa ra 4 nhóm triển khai trong bản Chiến lược An ninh Quốc gia 2017, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực quân sự và cuộc chiến thương mại. Chính sách mới toàn diện hơn khi có trụ cột kinh tế mới IPEF, mở rộng cạnh tranh sang ngoại giao, nhấn mạnh vai trò của đối tác thay vì của riêng Mỹ.

Chính sách mới cũng không mang màu sắc thực dụng “một đổi một” thời ông Trump mà khéo léo hơn, không để gây ra tổn hại ngoài ý muốn cho đối tác hay ép doanh nghiệp Mỹ phải quay về sản xuất trong nước.

Ông Blinken cũng liên tục “lấy lòng” người Trung Quốc khi: khen ngợi người dân và doanh nghiệp Trung Quốc là động lực phát triển; phê phán bạo lực nhằm vào người gốc Hoa tại Mỹ; nhấn mạnh tầm quan trọng của hàng triệu sinh viên Trung Quốc tại Mỹ.

(06.06) Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã phê phán các hoạt động bạo lực nhắm vào cộng đồng người gốc Hoa tại Mỹ - Ảnh: Một góc phố khu Chinatown ở thành phố New York, Mỹ. (Nguồn: Jorge Quinteros/CC/Flickr)
Một góc phố khu Chinatown ở thành phố New York, Mỹ. (Nguồn: Jorge Quinteros/CC/Flickr)

Những vấn đề bỏ ngỏ

Về tổng thể, dù tập trung vào đối tác khu vực nhiều hơn, câu hỏi: "chính sách của Mỹ với Trung Quốc định hình chính sách của Mỹ với khu vực hay ngược lại" vẫn chưa có câu trả lời.

Mỹ cũng chưa giải thích vì sao chính sách mới gắn liền với mốc thời gian 10 năm (theo “thập kỷ mang tính quyết định”). Liệu Washington có kỳ vọng biến chuyển xảy ra trong những năm 2030 – thời điểm Trung Quốc được dự đoán sẽ vượt Mỹ về quy mô kinh tế?

Về triển khai, dù ông Blinken nhấn mạnh Mỹ vẫn tìm kiếm hợp tác với Trung Quốc, các lĩnh vực được đưa ra (chống biến đổi khí hậu, Covid-19 và phổ biến hạt nhân, Iran và Bắc Triều Tiên…) lại chưa mang tính đột phá.

Giới quan sát khu vực có lẽ quan tâm đến hợp tác kinh tế hai nước, nhất là khi quan chức chính quyền của ông Biden vẫn còn mâu thuẫn về việc áp thuế lên Trung Quốc (Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen kêu gọi bỏ thuế, trái với quan điểm của Đại diện Thương mại Katherine Tai).

Ngoài ra, mặc dù quan hệ nhân dân được nhấn mạnh, song ông Blinken không đề cập tới khởi động lại các chương trình trao đổi văn hóa-học thuật bị hoãn từ thời ông Trump.

Cuối cùng, Washington cũng tự mâu thuẫn với chính mình khi nước này từng nhiều lần khẳng định các nhóm như Bộ tứ hay IPEF không nhằm chống lại Bắc Kinh. Tuy nhiên, chính sách mới lại liệt kê những nhóm này trong phần “liên kết”, khẳng định các triển khai trong phần này nhằm mục đích “cạnh tranh” với Trung Quốc. Điều này có thể ảnh hưởng đến thông điệp mà Mỹ muốn gửi tới khu vực.

Chính sách mới về Trung Quốc của Mỹ lại liệt kê (các nhóm như Bộ tứ hay IPEF) trong phần “liên kết”, sau đó khẳng định các triển khai trong phần này nhằm mục đích “cạnh tranh” với Trung Quốc. Điều này có thể ảnh hưởng đến thông điệp Mỹ muốn gửi tới khu vực.

Giai đoạn mới

Có lẽ, không phải ngẫu nhiên tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken về cách tiếp cận Trung Quốc được đưa ra vào năm 2022, đúng 50 năm sau khi cố Tổng thống Richard Nixon thăm Bắc Kinh.

Nếu như chuyến công du lịch sử ấy đã mở cửa cho quan hệ song phương thì giờ đây, tuyên bố của ông Blinken có thể đánh dấu một giai đoạn mới, khi Mỹ theo đuổi cạnh tranh với Trung Quốc toàn diện hơn.

Thời gian tới, nhiều khả năng Mỹ sẽ tiếp tục theo đuổi các biện pháp để lấp đầy các khoảng trống, xóa bỏ nghi ngại từ đồng minh-đối tác và biến các nội dung chính sách trong Tuyên bố này thành hiện thực.

Mỹ: Dù cách xa nghìn dặm, hành động của Trung Quốc rất quan trọng tới tương lai châu Âu

Mỹ: Dù cách xa nghìn dặm, hành động của Trung Quốc rất quan trọng tới tương lai châu Âu

Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman ngày 2/6 kêu gọi châu Âu hỗ trợ Washington chống lại sự cạnh tranh từ Bắc Kinh.

Mỹ phản đối lệnh cấm đánh bắt cá Trung Quốc đơn phương áp đặt ở Biển Đông

Mỹ phản đối lệnh cấm đánh bắt cá Trung Quốc đơn phương áp đặt ở Biển Đông

Ngày 2/6, Bộ Ngoại giao Mỹ ra thông báo bày tỏ phản đối lệnh cấm đánh bắt cá theo mùa do Trung Quốc đơn phương ...

Bài viết cùng chủ đề

Cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc

Đọc thêm

Giá xăng dầu hôm nay 19/3: Nhu cầu nhiên liệu tại Trung Quốc hồi phục hỗ trợ giá dầu

Giá xăng dầu hôm nay 19/3: Nhu cầu nhiên liệu tại Trung Quốc hồi phục hỗ trợ giá dầu

Giá xăng dầu hôm nay 19/3, thế giới duy trì đà tăng khi sản lượng xuất khẩu dầu thô của Iraq và Saudi Arabia giảm xuống, thị trường Trung Quốc ...
Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã có phần trả lời chất vấn thuyết phục đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã có phần trả lời chất vấn thuyết phục đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân

Lần đầu tiên xuất hiện tại “ghế nóng” nhưng Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đã trả lời cặn kẽ, đầy đủ 38 câu hỏi được 32 đại biểu Quốc hội ...
Lịch âm hôm nay 2024: Xem lịch âm 20/3/2024, Lịch vạn niên ngày 20 tháng 3 năm 2024

Lịch âm hôm nay 2024: Xem lịch âm 20/3/2024, Lịch vạn niên ngày 20 tháng 3 năm 2024

Lịch âm 20/3. Lịch âm hôm nay 20/3/2024? Âm lịch hôm nay 20/3. Lịch vạn niên 20/3/2024. Ngày hôm nay tốt hay xấu? Xem ngày giờ, hướng tốt xấu...
Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 20/3/2024: Tuổi Tý tình cảm bền chặt

Tử vi hôm nay, xem tử vi 12 con giáp hôm nay ngày 20/3/2024: Tuổi Tý tình cảm bền chặt

Xem tử vi 20/3 - tử vi 12 con giáp hôm nay 20/3/2024 - Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất và Hợi về công việc, ...
Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khoảng 1.000 công dân Mỹ yêu cầu Bộ Ngoại giao nước này hỗ trợ để rời Haiti, trong bối cảnh khủng hoảng nghiêm trọng tại quốc gia Mỹ Latinh.
Chu Thanh Huyền xinh đẹp ngọt ngào bên Quang Hải trong bộ ảnh trước đám cưới

Chu Thanh Huyền xinh đẹp ngọt ngào bên Quang Hải trong bộ ảnh trước đám cưới

Chu Thanh Huyền, vợ cầu thủ Quang Hải, thay nhiều mẫu váy cưới, trong đó có các mẫu đầm tinh xảo của NTK Trà Linh trong ảnh pre-wedding.
Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khoảng 1.000 công dân Mỹ yêu cầu Bộ Ngoại giao nước này hỗ trợ để rời Haiti, trong bối cảnh khủng hoảng nghiêm trọng tại quốc gia Mỹ Latinh.
Vừa phóng tên lửa đạn đạo, Triều Tiên lại tung vũ khí 'siêu mạnh duy nhất trên thế giới'

Vừa phóng tên lửa đạn đạo, Triều Tiên lại tung vũ khí 'siêu mạnh duy nhất trên thế giới'

Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un đã chỉ đạo cuộc huấn luyện sử dụng pháo phản lực phóng loạt cỡ nòng 600 mm.
Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Israel có cuộc điện đàm song phương đầu tiên sau hơn 1 tháng, trong bối cảnh căng thẳng liên quan xung đột ở Dải Gaza.
Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc cho biết, nước này đã đề xuất với Nga và Trung Quốc khởi động đàm phán về kiểm soát vũ khí.
Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Kiev phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc để ngỏ ý tưởng thiết lập vùng đệm ở Ukraine.
Điểm tin thế giới sáng 19/3: Tham vọng chất bán dẫn của Ấn Độ, Nga gửi dầu thô cho Cuba, Ngoại trưởng Trung Quốc thăm New Zealand

Điểm tin thế giới sáng 19/3: Tham vọng chất bán dẫn của Ấn Độ, Nga gửi dầu thô cho Cuba, Ngoại trưởng Trung Quốc thăm New Zealand

Báo Thế giới & Việt Nam điểm một số tin tức thế giới đáng chú ý sáng nay, 19/3.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Tháng Ramadan linh thiêng

Tháng Ramadan linh thiêng

Tháng Ramadan là tháng thứ Chín trong lịch Hồi giáo, được xem là tháng linh thiêng nhất trong năm đối với người Hồi giáo trên toàn thế giới.
Vụ vượt ngục gây 'sốc' và mối quan hệ với các băng đảng khét tiếng ở Haiti

Vụ vượt ngục gây 'sốc' và mối quan hệ với các băng đảng khét tiếng ở Haiti

Bất ổn chính trị, băng đảng tội phạm mọc lên như nấm khiến cuộc sống của người dân Haiti bị đe dọa nghiêm trọng, khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng.
‘Guồng máy’ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia

‘Guồng máy’ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia

Mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia có vai trò quan trọng đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực.
Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Trước khủng hoảng nhân đạo đáng báo động, quốc tế vẫn đang trông chờ vào các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về một lệnh ngừng bắn.
'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' của quan hệ Iran với Saudi Arabia sau một năm nối lại quan hệ ngoại giao khơi dậy niềm lạc quan giữa một Trung Đông đầy bất ổn.
Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Chính sách ngoại giao tình báo của Ấn Độ phù hợp với chiến lược xây dựng liên minh khu vực và toàn cầu hiện nay của nước này.
Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Chiến dịch tranh cử tại Mỹ đang trở nên gay cấn vào Siêu thứ Ba với hy vọng là ngày 'bội thu' của các ứng cử viên.
Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Thủ tướng chính quyền Palestine đệ đơn từ chức hôm 26/2 nhằm tạo điều kiện đạt đồng thuận về các thỏa thuận liên quan đến việc quản lý Gaza thời hậu xung đột.
50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

Mối quan hệ đối tác vững chắc giữa Australia và ASEAN sẽ góp phần thúc đẩy ổn định, hòa bình tại khu vực cũng như trên thế giới.
Phiên bản di động