Hai chiếc bàn và những trận đấu trí lịch sử

Kể từ cuộc tổng tiến công và nổi dậy đồng loạt Tết Mậu Thân năm 1968, chặng đường đi đến chính thức đàm phán hòa bình thật lắm chông gai, nhiều thử thách.

Từ chiếc bàn tròn

Ngày 25/1/1969, phiên họp đầu tiên tại Hội trường Kléber, bốn đoàn đại biểu gồm Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (CPVNDCCH), Mặt trận dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN )(ngày 10/6/1969 gọi là đoàn đại biểu Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (CPCMLTCHMNVN) Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn - Việt Nam Cộng hòa (VNCH).

Các đoàn ngồi xung quanh chiếc bàn tròn, đường kính 8m, trên mặt bàn không đặt bất kỳ một vật gì, cách bàn tròn 0,45m có các bàn phụ cho thư ký của mỗi đoàn làm việc. Từng đoàn ngồi theo số lượng ghế quy định ngang nhau, đặt sẵn từ trước.

Đây là kết quả đấu tranh kiên cường hơn hai tháng liền với mười hai phiên họp và cuối cùng đối phương đã phải đến dự đàm phán với một bên có danh xưng công khai là MTDTGPMNVN bình đẳng với các bên và cất tiếng nói của cách mạng dõng dạc trước toàn thế giới.

Chiếc bàn tròn là vật chứng của 174 cuộc họp do bốn đoàn đại biểu đại diện cho Chính phủ của mình và đặt bút tới 208 lần ký. Vào hồi 9 giờ 35 phút ngày 23/1/1973, tại đây đã diễn ra buổi ký tắt văn bản Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam (Hiệp định Paris). Quan trọng hơn cả là những chữ ký cuối cùng diễn ra trọng thể ngày 27/1/1973.

Đây là một thắng lợi vô cùng to lớn của nhân dân Việt Nam làm tiền đề cho ngày Đại thắng mùa Xuân 30/4/1975. Với những cam kết của kẻ xâm lược sừng sỏ và bè lũ tay sai: Mỹ và các nước khác tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam; Mỹ và quân chư hầu của Mỹ phải rút hết quân ra khỏi miền Nam Việt Nam; Mỹ không được tiếp tục dính líu quân sự hoặc can thiệp vào công việc nội bộ của miền Nam Việt Nam; hủy bỏ tất cả các căn cứ quân sự của Mỹ và chư hầu trên toàn miền Nam Việt Nam; phải trao trả người của ta bị địch bắt, giam giữ...

Tới chiếc bàn vuông

Từ 24 giờ GMT ngày 27/1/1973 (là 8 giờ sáng ngày 28/1/1973 ở Việt Nam), trên toàn miền Nam Việt Nam chính thức ngừng bắn. Nhưng Mỹ và ngụy quyền Nguyễn Văn Thiệu ngoan cố, phá hoại Hiệp định. Chúng sử dụng những lực lượng quân sự lớn, dùng phi cơ, pháo binh, xe tăng... đánh phá, lấn chiếm vùng giải phóng, giành dân, chiếm đất “tràn ngập lãnh thổ”. Điển hình như vụ tấn công cảng Cửa Việt (Quảng Trị) là vùng giải phóng từ tháng 4/1972. Tại đây, chúng bị Quân giải phóng trừng trị, phải tháo chạy, bỏ lại hàng trăm xe tăng, xe bọc thép...

Theo Điều 16 và 17 của Hiệp định Paris, các bên tham gia cử ngay đại diện để thành lập Ban liên hợp quân sự bốn bên và hai bên để bảo đảm phối hợp hành động trong việc thực hiện Hiệp định.

Để đến được nơi họp bàn với đối phương tại một địa điểm nằm trong sân bay Tân Sơn Nhất (từ sau ngày 30/4/1975, nơi này do C59B Bộ Tổng tham mưu - Bộ Quốc phòng quản lý), hai đoàn đã vượt qua nhiều khó khăn, những thủ đoạn hèn hạ của đối phương để đến dự họp bàn trên tư thế của người chiến thắng, của những nhà ngoại giao cách mạng mặc áo lính.

Ngày 2/2/1973, vào hồi 15 giờ 15 phút, sau nhiều “trục trặc” do phía Mỹ ngụy tạo ra, hai đoàn đã đến địa điểm họp. Đây là phiên họp đầu tiên của bốn đoàn đại biểu quân sự: CPVNDCCH, CPCMLTCHMNVN, Mỹ và VNCH. Mỗi đoàn có sáu người chính thức và một phiên dịch vào phòng họp.

Căn phòng có chiều dài 8 m, rộng 4,5 m. Trên tường treo các tấm nỉ màu vàng sẫm. Dưới sàn lát gỗ thông và phủ nệm. Giữa phòng kê chiếc bàn vuông, mỗi cạnh gần 3 m. Trên mặt bàn phủ tấm dạ màu xanh. Xung quanh chiếc bàn vuông, mỗi bên kê ba chiếc ghế tựa, có tay vịn bọc da nâu. Phía sau hàng ghế này là bốn chiếc ghế tựa giành cho những thành viên còn lại. Tiếng máy điều hòa nhiệt độ chạy rất êm, căn phòng mát hơn bên ngoài hàng chục độ.

Trên bàn, phía trước mỗi đoàn đặt một thanh gỗ ba cạnh, hai mặt trên có những dòng chữ: Đoàn đại biểu CPVNDCCH, Đoàn đại biểu CPCMLTCHMNVN, Đoàn đại biểu Mỹ và Đoàn đại biểu VNCH. Trong thời gian 60 ngày hoạt động của BLHQS bốn bên (từ ngày 28/1/1973 đến ngày 28/3/1973), tại đây đã có 25 cuộc họp cấp trưởng đoàn và rất nhiều cuộc họp cấp trưởng tiểu ban... Chiếc bàn vuông chứng kiến giai đoạn 60 ngày ấy với những đấu tranh đòi Mỹ rút hoàn toàn quân Mỹ và chư hầu khỏi miền Nam Việt Nam.

“Trận địa” chính

Tại phiên họp ngày 14/2/1973, phía Mỹ “trịnh trọng thông báo” đã tháo gỡ mìn, thủy lôi ở miền Bắc và rút 8.000 lính Mỹ, và cả lính chư hầu. Đồng chí Trần Văn Trà và đồng chí Lê Quang Hòa lập tức phản đối, tuyên bố bất kể cuộc rút quân nào cũng phải rõ ngày, giờ, địa điểm, quân số rút, có danh sách để cùng với Ủy ban quốc tế đến kiểm tra, kiểm soát, giám sát. Nếu không thực hiện, coi như phía Mỹ không thi hành Hiệp định Paris.

Đấu tranh này đã thắng lợi. Tối ngày 16/2/1973, Mỹ gửi cho hai đoàn ta công hàm thông báo thời gian, địa điểm, quân số sẽ rút... Ngày 29/3/1973, lính Mỹ cuối cùng rút khỏi miền Nam Việt Nam dưới sự kiểm tra, kiểm soát, giám sát của những sĩ quan quân đội cách mạng và Ủy ban quốc tế.

Trên chiếc bàn vuông đã ghi nhận việc Trưởng đoàn Mỹ, lúng túng trao cho đồng chí Trần Văn Trà và đồng chí Lê Quang Hòa danh sách quân nhân Mỹ và chư hầu sẽ rút về nước, dưới sự kiểm soát của những người chiến thắng, danh sách quân nhân và những người được trao trả, nghe những lời tố cáo đanh thép, nghiêm khắc lên án, tố cáo Mỹ ngụy phá hoại, vi phạm nghiêm trọng Hiệp định Paris...

Sau ngày 29/3/1973, bắt đầu thời kỳ hoạt động của BLHQS hai bên Trung ương (do Mỹ ngụy phá hoại, tập kích, phục kích, ném bom, bắn phá... ngăn cản việc triển khai các khu vực nên ta không có lực lượng bố trí tại đó), chiếc bàn vuông trở thành “trận địa” chủ yếu của Đoàn đại biểu quân sự CPCMLTCHMNVN đấu tranh trực diện với kẻ thù.

Mỗi cuộc họp, đối với các đồng chí trưởng, phó đoàn và thành viên cùng tham dự đều là một trận chiến đấu quyết liệt không khoan nhượng trước kẻ thù. Đối phương phần lớn là những phần tử có bề dày chống đối cách mạng điên cuồng, rất ngoan cố, xảo quyệt... Tuy vậy, nhiều lúc đã phải cúi đầu thừa nhận sự thất bại ngay trên bàn hội nghị.

Trên chiếc bàn vuông đã diễn ra những cuộc đấu trí, đấu lý vô cùng quyết liệt, giành được những thắng lợi hết sức to lớn cho cách mạng.

Đó là: Quân Mỹ và quân chư hầu phải rút hết ra khỏi miền Nam Việt Nam đúng thời hạn, không dây dưa, kéo dài, mọi mưu toan chây ỳ của Mỹ ngụy bị chúng ta vạch trần và tố cáo trước dư luận trong nước và thế giới. (Đây là nhiệm vụ chủ yếu, đặc biệt quan trọng: quân Mỹ phải ra, quân ta ở lại - Lê Duẩn); ta đòi được hơn ba mươi nghìn cán bộ chiến sĩ quân đội, cán bộ chính trị và quần chúng yêu nước kịp thời bổ sung cho lực lượng cách mạng tiếp tục cuộc chiến đấu với kẻ thù; thế và lực của cách mạng được thể hiện nổi bật ngay trên bàn hội nghị, tạo niềm tin vững chắc vào thắng lợi cuối cùng cho đồng bào còn tạm thời sống trong vùng địch và nhân dân cả nước có đủ sức mạnh dồn hết cho cuộc chiến đấu, bạn bè và nhân dân yêu chuộng hòa bình, tự do trên thế giới hiểu rõ hơn về cuộc đấu tranh chính nghĩa của ta; làm cho dư luận trong nước và thế giới càng hiểu rõ âm mưu thủ đoạn phá hoại của địch và ủng hộ cách mạng Việt Nam…

* * *

Từ chiếc bàn tròn đến chiếc bàn vuông là một chặng đường đấu tranh cách mạng vô cùng khó khăn phức tạp, nhiều thách thức gay gắt nhưng dưới sự lãnh đạo sáng suốt, mưu lược, sáng tạo, linh hoạt của Đảng ta đã đi đến thắng lợi hoàn toàn, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Chiếc bàn tròn đã nằm lại nước Pháp, còn chiếc bàn vuông sau ngày giải phóng vẫn ở tại căn phòng họp đó và được đơn vị C59B Bộ Tổng tham mưu - Bộ Quốc phòng sử dụng. Ngày 12/9/2011, Nhà nước đã quyết định tặng danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang cho Đoàn đại biểu quân sự CPVNDCCH và Đoàn đại biểu quân sự CPCMLTCHMNVN, khu di tích lịch sử quân sự “Trại Davis” sẽ được xây dựng theo nội dung công văn số 685/BQP ngày 5/3/2003 của Bộ Quốc phòng. Chiếc bàn vuông cần được sử dụng đúng với ý nghĩa của nó, vì đây là vật chứng lịch sử, có ý nghĩa giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng cho mọi thế hệ…

(*) Thường trực Ban liên lạc Cựu chiến binh Ban liên hợp quân sự trại Davis