Quan hệ tay ba Taliban-Pakistan-Ấn Độ đảo chiều

Quan hệ giữa Ấn Độ và Taliban đang dần ấm lên trái ngược đà phát triển tương tự với Pakistan. Xu hướng này cho thấy sự biến chuyển trong tập hợp lực lượng tại khu vực Nam Á.

Căng thẳng leo thang, Pakistan đáp trả hỏa lực, đóng cửa khẩu biên giới với Afghanistan Ấn Độ sẽ mở lại Đại sứ quán tại thủ đô Kabul của Afghanistan sau 4 năm đóng cửa Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và Pakistan ra tuyên bố chung phản đối các nước muốn kiểm soát căn cứ ở Afghanistan, định nhắc nhở Mỹ?

Quyền Ngoại trưởng của chính quyền Taliban Amir Khan Muttaqi gặp người đồng cấp Ấn Độ S. Jaishankar tại New Delhi, ngày 10/10. (Nguồn: PTI).

Ngoại trưởng chính quyền Taliban Amir Khan Muttaqi gặp Ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar tại New Delhi, ngày 10/10. (Nguồn: PTI)

Ngày 11/10, Bộ Quốc phòng của chính quyền Taliban tại Afghanistan thông báo đã tiến hành các hoạt động “trả đũa” nhằm vào binh sĩ Pakistan sau loạt vụ nổ xảy ra trên lãnh thổ nước này.

Đáng chú ý, chỉ một ngày trước đó, Ngoại trưởng Amir Khan Muttaqi thăm thủ đô New Delhi của Ấn Độ. Đây là chuyến thăm cấp cao nhất của đại diện Taliban tới Ấn Độ kể từ khi Taliban trở lại nắm quyền năm 2021.

More from WVR
Căng thẳng leo thang, Pakistan đáp trả hỏa lực, đóng cửa khẩu biên giới với Afghanistan

Ấn Độ và Pakistan đã cạnh tranh ảnh hưởng tại Afghanistan trong nhiều thập kỷ. Pakistan vốn là bên có quan hệ thân thiết với Taliban hơn, trong khi Ấn Độ ủng hộ các lực lượng đối thủ.

Tuy nhiên, tam giác quan hệ có thể đang đảo chiều. Trong khi mâu thuẫn giữa Kabul và Islamabad đã bị đẩy lên mức xung đột vũ trang công khai, New Delhi tận dụng cơ hội để tăng cường thế đứng chân tại Afghanistan để phục vụ mục đích an ninh, kinh tế lẫn chiến lược.

Các động thái trên cũng nằm trong chiến lược đa dạng hóa quan hệ mà chính quyền Taliban đang theo đuổi nhằm thúc đẩy sự công nhận của cộng đồng quốc tế và kêu gọi các khoản đầu tư. Không chỉ Ấn Độ và Pakistan, cả các nước lớn ngoài khu vực như Mỹ, Nga và Trung Quốc cũng đang rất quan tâm đến địa bàn chiến lược này. Tập hợp lực lượng mới đang dần định hình tại Nam Á.

Từ đồng minh tới đối thủ

Pakistan là đồng minh hàng đầu của Taliban từ khi tổ chức này được thành lập năm 1994. Khi Taliban trở lại nắm quyền năm 2021, Thủ tướng Pakistan khi đó là Imran Khan tuyên bố người dân Afghanistan đã “phá bỏ xiềng xích nô lệ”, cũng như kêu gọi cộng đồng quốc tế hợp tác với chính quyền mới.

Tuy nhiên, quan hệ giữa hai nước dần xấu đi. Islamabad cáo buộc Taliban chứa chấp các phần tử thuộc tổ chức Taliban tại Pakistan (Tehreek-e-Taliban Pakistan-TTP) và cho phép tổ chức này sử dụng lãnh thổ Afghanistan để tấn công Pakistan. Kabul bác bỏ thông tin này và cáo buộc một số thành phần trong nội bộ Pakistan muốn làm Afghanistan mất ổn định.

Căng thẳng giữa hai nước dần leo thang thành xung đột vũ trang. Hôm 10/10, các quan chức quốc phòng Taliban tuyên bố Pakistan “vi phạm chủ quyền Afghanistan” sau các vụ nổ tại thủ đô Kabul và tỉnh Paktika một ngày trước đó. Trên mạng xã hội, một số nguồn tin cho rằng đây là chiến dịch của Islamabad nhằm vào các nhà lãnh đạo TTP.

Tới ngày 11/10, Afghanistan tuyên bố “tấn công trả đũa” nhằm vào các binh sĩ Pakistan. Về phần mình, Pakistan tuyên bố đã sử dụng cả pháo và xe tăng để đáp trả.

Trên thực tế, mâu thuẫn giữa Taliban và Pakistan không phải là mới. Ngay từ thời kỳ nắm quyền đầu tiên của Taliban (1996-2001), giữa hai bên đã nổ ra tranh cãi về vấn đề biên giới. Dù vậy, theo giới chuyên gia, những vụ việc xảy ra trong thời gian qua cho thấy dường như Islamabad đang ngày càng mất kiên nhẫn với Taliban, đẩy căng thẳng giữa hai nước đã leo thang lên mức nguy hiểm.

“Các cuộc không kích của Pakistan nhằm vào Afghanistan có thể thúc đẩy TTP trả đũa, dẫn đến các hoạt động mạnh mẽ hơn của Pakistan tại Afghanistan”, ông Michael Kugelman, Giám đốc Viện Nam Á tại Trung tâm Woodrow Wilson (Mỹ) đánh giá với báo Guardian. Theo ông, “vòng lặp sẽ tiếp tục. Sẽ không có người chiến thắng. Việc tìm ra giải pháp lâu dài sẽ không dễ dàng”.

Tuy nhiên, ông Michael Kugelman cũng dự đoán xung đột lần này sẽ sớm hạ nhiệt do Taliban đã đạt được mục đích xoa dịu dư luận sau khi tấn công trả đũa. Bằng cớ là “Taliban không đủ năng lực đối đầu trực diện với quân đội Pakistan. Nếu các cuộc tấn công trả đũa đã xoa dịu sự tức giận của dư luận, họ sẽ kiềm chế”.

Tìm kiếm đối tác mới

Trái ngược với đà đi xuống của quan hệ Afghanistan-Pakistan, quan hệ giữa chính quyền Taliban và Ấn Độ đang dần ấm lên trong những tháng qua. Hôm 10/10, ông Amir Khan Muttaqi có chuyến thăm chính thức đầu tiên tới New Delhi và hội đàm với người đồng cấp Ấn Độ S. Jaishankar. Ủy ban Cấm vận Taliban của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã tạm đình chỉ lệnh cấm di chuyển để ông Muttaqi có thể tới Ấn Độ.

Sau cuộc hội đàm, ông Jaishankar tuyên bố Ấn Độ sẽ nâng cấp phái bộ tại Kabul lên đại sứ quán, cũng như tăng cường hỗ trợ Afghanistan về thương mại, y tế và giáo dục.

Ấn Độ vốn ủng hộ chính quyền Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan trước khi chính quyền này bị Taliban lật đổ năm 2021. Dù chưa chính thức công nhận Taliban, Ấn Độ là một trong số ít quốc gia duy trì quan hệ với Kabul ở mức độ nhất định.

“Sự rạn nứt trong quan hệ với Pakistan cho phép Taliban lên phương án dự phòng và thể hiện họ không còn chỉ phụ thuộc vào Islamabad để tồn tại”, hai nhà phân tích Harsh V Pant và Shivam Shekhawat thuộc tổ chức nghiên cứu Quỹ Nghiên cứu nhà quan sát (ORF) đánh giá với NDTV.

New Delhi cũng có động lực nhanh chóng xây dựng quan hệ với Kabul trong bối cảnh hàng loạt quốc gia cũng thúc đẩy hiện diện tại Afghanistan.

Hồi tháng 7, Nga là nước đầu tiên chính thức công nhận chính quyền Taliban. Trung Quốc tìm cách gắn Afghanistan vào đại dự án Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC). Thậm chí, Mỹ đã ngỏ ý trở lại căn cứ không quân Bagram có vai trò chiến lược ở miền Đông Afghanistan. Trong bối cảnh này, New Delhi không muốn chậm chân hơn các cường quốc khác.

Trong khi đó, chuyên gia phân tích chính trị Brahma Chellaney tại Trung tâm nghiên cứu chính sách ở New Delhi nhận định, chuyến thăm là “tin xấu với Pakistan” cũng như là dấu hiệu cho thấy New Delhi có thể sớm chính thức công nhận chính quyền Taliban.

“Đây là sự tái định hình quan hệ giữa Ấn Độ và Taliban một cách cẩn trọng. Cả hai bên đều ưu tiên chính sách can dự thực dụng để thúc đẩy lợi ích chiến lược”, ông Chellaney nói thêm.

Tuy nhiên, các diễn biến gần đây không có nghĩa Taliban đã hoàn toàn “cắt đứt” với Pakistan để “ngả vào vòng tay” Ấn Độ. Việc biến Pakistan từ đồng minh thành kẻ thù chắc chắn là điều Taliban không mong muốn. Trong khi đó, quan hệ giữa New Delhi và Kabul vẫn còn phải đối mặt với nhiều rào cản, nhất là việc Ấn Độ vẫn chưa chính thức công nhận chính quyền Taliban.

“Chúng tôi muốn có quan hệ tốt đẹp với Pakistan, giống như mong muốn với Ấn Độ. Tuy nhiên, điều này phải đến từ hai phía và không thể chỉ một chiều”, ông Muttaqi phát biểu tại Ấn Độ hôm 10/10.

Nhìn chung, tam giác quan hệ giữa Taliban, Pakistan và Ấn Độ đang dần chuyển dịch để bước vào thế cân bằng mới, không lệch về một hướng như thời kỳ trước. Biến chuyển tiếp theo của “tam giác” này sẽ phụ thuộc vào chính sách đa dạng hóa quan hệ mà Kabul đang theo đuổi, tính toán chiến lược của New Delhi và Islamabad, cũng như tác động của các nhân tố bên ngoài như Trung Quốc, Nga, Mỹ hay Iran.