Đứng trước thực tế đó, pháp luật Việt Nam đã có những điều chỉnh, hoàn thiện, vừa bảo đảm công tác quản lý nhà nước vừa bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo trong thời đại kỷ nguyên số.
 |
| Sinh hoạt tôn giáo tại Hội thánh Buôn Giáp thuộc Hội Truyền giáo, Cơ đốc Việt Nam. (Ảnh: Nguyễn Hồng) |
Quy định của pháp luật Việt Nam
Trong bối cảnh kỷ nguyên số, hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo trên không gian mạng ở nước ta diễn ra rất phong phú, đa dạng kèm theo nhiều diễn biến phức tạp. Với khả năng tiếp cận, đăng tải và tìm kiếm thông tin một cách dễ dàng và nhanh chóng trên không gian mạng các cá nhân và tổ chức tôn giáo cũng như các cá nhân và tổ chức quan tâm đến tôn giáo đã sớm tiếp cận, khai thác, ứng dụng công nghệ thông tin mạng vào việc đăng tải và tìm kiếm thông tin về tôn giáo trên Internet và các mạng xã hội (Facebook, Youtube, Zalo, Twitter, Instagram...).
Trên không gian mạng đã xuất hiện các hoạt động mượn danh hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để xuyên tạc giáo lý của các tôn giáo chính thống, truyền bá tôn giáo chưa được cấp phép hoạt động tại Việt Nam và những nội dung xấu, độc ngược với thuần phong, mỹ tục của dân tộc.
Những hoạt động này diễn ra cả trong nước và nước ngoài với nhiều nội dung, hình thức, tổ chức hội, nhóm khác nhau, trong đó có các đối tượng thù địch, chống phá, tuyên truyền bài xích tôn giáo chính thống, tạo mâu thuẫn, chia rẽ đoàn kết dân tộc; bôi nhọ, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, Nhà nước và chính sách tôn giáo của Việt Nam.
Tự do tín ngưỡng, tôn giáo trên không gian mạng là một vấn đề mới, đã và đang đặt ra những yêu cầu trong hoàn thiện pháp luật, trong công tác quản lý nhà nước để vừa bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân, vừa đấu tranh, ngăn chặn hoạt động lợi dụng tôn giáo trên không gian mạng.
Trước hết, Đảng và Nhà nước Việt Nam ghi nhận, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, là một nội dung cơ bản của quyền con người. Điều 24 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật; Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo; không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật”.
Về cơ bản, chính sách, pháp luật của Việt Nam về bảo đảm quyền tự do, tín ngưỡng, tôn giáo hoàn toàn phù hợp với quy định trong các công ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia, đặc biệt là Điều 18 của Tuyên ngôn quốc tế về quyền con người (UDHR) năm 1948 và Điều 18 Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính trị (ICCPR) năm 1966.
| “Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật; Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo; không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật”. (Điều 24 Hiến pháp năm 2013) |
Thứ hai, Trên cơ sở quy định của Hiến pháp, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo đã cụ thể hóa quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong tôn trọng, ghi nhận và bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo từ Điều 6 đến Điều 9 Chương II; đồng thời, đảm bảo tạo điều kiện cho các tổ chức tín ngưỡng, tôn giáo hoạt động bình thường, đảm bảo giữa các tôn giáo bình đẳng, giữa các tôn giáo đoàn kết trong khối đoàn kết dân tộc. Các hoạt động tôn giáo đều phải tuân thủ các quy định của Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp khác của các nhân, tổ chức trong xã hội.
Khoản 3 Điều 18 ICCPR quy định: “Quyền tự do bày tỏ tôn giáo hoặc tín ngưỡng chỉ có thể bị giới hạn bởi pháp luật và khi sự giới hạn đó là cần thiết để bảo vệ an ninh, trật tự công cộng, sức khoẻ hoặc đạo đức xã hội, hoặc để bảo vệ các quyền và tự do cơ bản của người khác”.
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo nghiêm cấm các hành vi: Phân biệt đối xử, kì thị vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo; ép buộc, mua chuộc hoặc cản trở người khác theo hoặc không theo tín ngưỡng, tôn giáo; chia rẽ dân tộc; chia rẽ tôn giáo; chia rẽ người theo tín ngưỡng, tôn giáo với người không theo tín ngưỡng, tôn giáo, giữa những người theo các tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau. không gian mạng là nơi mà các cá nhân, tổ chức thực hiện các hành vi của mình theo quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam.
Thứ ba, pháp luật Việt Nam nghiêm cấm các hành vi “Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dàn tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử vể giới, phần biệt chủng tộc”, các hành vi “xâm phạm chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc để trục lợi” (Điều 8 Luật An ninh mạng năm 2018); phân biệt đối xử, kì thị vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo; ép buộc, mua chuộc hoặc cản trở người khác theo hoặc không theo tín ngưỡng, tôn giáo; chia rẽ dân tộc; chia rẽ tôn giáo; chia rẽ người theo tín ngưỡng, tôn giáo với người không theo tín ngưỡng, tôn giáo, giữa những người theo các tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau (Luật Tín ngưỡng, tôn giáo).
Như vậy, mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, bất kì hành vi nào vi phạm như tuyên truyền tôn giáo bất hợp pháp, kích động ly khai, tự trị, phá hoại khối đoàn kết đều bị xử lý theo quy định của pháp luật.
Đối với các hoạt động mượn danh hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để xuyên tạc, bài xích tôn giáo chính thống, tạo mâu thuẫn, chia rẽ đoàn kết dân tộc hay truyền bá nội dung xấu, độc, đi ngược với thuần phong, mỹ tục… trên không gian mạng đều là những hành vi bất hợp pháp.
Thời gian qua, những tôn giáo lạ, tự xưng như: “Thanh Hải vô thượng sư”, “Ngọc phật Hồ Chí Minh”, “Hoàng Thiên Long”, “Văn hóa tâm linh vô sản Hồ Chí Minh”, “Ân điển cứu rỗi”, “Hội thánh của Đức Chúa Trời Mẹ”... đều là những tổ chức hoạt động trái pháp luật của Nhà nước Việt Nam, vi phạm Luật Tín ngưỡng, tôn giáo; Nghị định 38/2021/NĐ-CP ngày 29/3/2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo; Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 3/2/2020 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử.
Như vậy, với chính sách, pháp luật nhất quán tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, dù trên đời sống thực hay trên không gian mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi để các tín ngưỡng, tôn giáo hoạt động, phát triển phong phú, đa dạng; mọi người dân đều được tự do hoạt động, tham gia tín ngưỡng, tôn giáo trong khuôn khổ của pháp luật; các tôn giáo ở Việt Nam đều được bình đẳng, không có sự phân biệt đối xử. Nhà nước nghiêm trị các hành vi lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo vi phạm pháp luật trên không gian mạng.
 |
| Cuốn sách “Tôn giáo và đời sống tôn giáo ở Việt Nam - Hỏi và đáp” của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. (Nguồn: Báo Nhân dân) |
Hoàn thiện pháp luật, bảo đảm quyền con người
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực hoàn thiện pháp luật bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo trong thời đại kỷ nguyên số, góp phần quản lý nhà nước hiệu quả trên lĩnh vực này; song thực tiễn công tác quản lý nhà nước về tôn giáo trên không gian mạng hiện nay ở nước ta vẫn còn một số hạn chế, bất cập.
Một là, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo trên không gian mạng còn thiếu đồng bộ, chưa đầy đủ các chế tài xử lý vi phạm. Khung khổ pháp lý hiện nay chưa có điều khoản cụ thể để điều chỉnh hoạt động đăng tải thông tin tôn giáo và liên quan tôn giáo trên không gian mạng. Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 và Nghị định hướng dẫn thi hành số 162/2017/NĐ-CP không có điều khoản cụ thể điều chỉnh hoạt động đăng tải nội dung tôn giáo trên không gian mạng.
Mặt khác, Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 và Luật An ninh mạng năm 2018 thiếu điều khoản riêng điều chỉnh hoạt động tôn giáo trên không gian mạng. Điều này dẫn đến việc ngăn chặn, đấu tranh với các tôn giáo và hoạt động tôn giáo trái pháp luật trên không gian mạng còn bị động, xử lý thiếu kịp thời.
Hai là, công tác thi hành pháp luật về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo trên không gian mạng còn khó khăn, nhất là công tác kiểm tra, giám sát, quản lý hoạt động của các tổ chức tín ngưỡng, tôn giáo hợp pháp và không hợp pháp trên không gian mạng. Một vấn đề đặt ra là: hiện chưa có thống kê đầy đủ về việc thiết lập và vận hành trang thông tin điện tử nhằm quảng bá và trao đổi thông tin thông qua không gian mạng bởi các tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc ở Việt Nam.
Mặt khác, công tác phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo với các cơ quan liên quan trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến tôn giáo trên không gian mạng còn hạn chế như: việc cấp tên miền của các trang thông tin điện tử của các tổ chức tôn giáo; chặn một số trang thông tin điện tử; gỡ bỏ các nội dung phản cảm, độc hại liên quan đến tôn giáo trên trên mạng xã hội; xử lý việc đăng tải các thông tin sai lệch, tiêu cực về các tôn giáo...
 |
| Chính quyền xã Đắk Ha (huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông) tuyên truyền cho người dân không tin, theo tà đạo. (Nguồn: Báo Công an Nhân dân) |
Để bảo đảm tốt hơn quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo đồng thời đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng, cần triển khai một số giải pháp sau:
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp luật liên quan đến bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo trên không gian mạng. Cần có điều khoản điều chỉnh và chế tài cụ thể liên quan đến việc cung cấp nội dung chứa đựng thông tin tôn giáo và liên quan tôn giáo lên không gian mạng… Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 cần bổ sung điều khoản cụ thể điều chỉnh hoạt động đăng tải nội dung tôn giáo trên không gian mạng. Luật An toàn thông tin mạng và Luật An ninh mạng cần có quy định cụ thể nhằm điều chỉnh hoạt động tôn giáo trên không gian mạng. Ngoài ra, cần rà soát bổ sung các quy định nhằm điều chỉnh hoạt động cung cấp thông tin tôn giáo và liên quan tôn giáo lên không gian mạng.
Thứ hai, tổ chức thực hiện hiệu quả pháp luật về tự do tín ngướng, tôn giáo trên không gian mạng. Cơ quan quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo chủ động ban hành Chương trình công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo đồng thời tăng cường kiểm tra tình hình thi hành pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo của các các nhân, tổ chức trên các trang mạng xã hội; tích cực, chủ động đấu tranh, ngăn chặn, xử lý hiệu quả các hoạt động tín ngưỡng tôn giáo trái pháp luật trên không gian mạng.
Thứ ba, chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ thực thi pháp luật trên lĩnh vực này; giúp họ nắm vững chính sách, pháp luật về tự do tín ngưỡng tôn giáo trên không gian mạng, hiểu được phong tục, tập quán, lối sống, sinh hoạt của các loại hình tôn giáo, tâm lý của đồng bào tôn giáo; đồng thời tích cực tham gia vào những hoạt động của đồng bào các tôn giáo, giúp các tín đồ tôn giáo hiểu rõ và chấp hành đúng pháp luật trên không gian mạng.
Thứ tư, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng về hoạt động tôn giáo trên các trang mạng xã hội và phương tiện thông tin đại chúng để người dân hiểu thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo theo đúng quy định; các tổ chức, chức sắc, tín đồ tham gia thực hành tôn giáo sống “tốt đời, đẹp đạo”; tạo sức “đề kháng” để nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn của thế lực thù địch, không tin theo, tổ chức tôn giáo bất hợp pháp, tổ chức đội lốt tôn giáo trên không gian mạng.
| Tôn giáo bắc nhịp cầu hữu nghị Bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo là chủ trương nhất quán và được bảo đảm thực thi trên thực tế ở Việt ... |
| Tuyên Quang xóa bỏ hoàn toàn tà đạo, đạo lạ trên địa bàn, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo Ngày 19/11, Văn phòng Thường trực về Nhân quyền Chính phủ phối hợp với Ban chỉ đạo Nhân quyền tỉnh Tuyên Quang tổ chức Hội ... |
| Đoàn mục sư Tin Lành quốc tế thăm và tìm hiểu về các mô hình sinh hoạt tôn giáo tại Việt Nam Ngày 4/12, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO) đã tiếp đoàn 14 người, bao gồm 12 mục sư Tin lành quốc ... |
| USCIRF công bố báo cáo thiếu khách quan về tự do tôn giáo Việt Nam Những năm qua, USCIRF không có thiện chí trong việc trao đổi, làm việc với các cơ quan chức năng của Việt Nam mà chủ ... |
| Nỗ lực thúc đẩy tự do tín ngưỡng, tôn giáo Việt Nam luôn nỗ lực và đã đạt được những thành tựu quan trọng trong bảo đảm quyền con người, trong đó có quyền tự ... |
