 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và người đứng đầu chính quyền vùng lãnh thổ Đài Loan Mã Anh Cửu. |
Trung Quốc cần ổn định để phát triển
Có lẽ thông điệp quan trọng nhất từ cuộc gặp là Trung Quốc đang cần một eo biển Đài Loan hòa bình, ổn định và quan hệ ngày càng gần gũi, để từng bước tiến tới hòa bình thống nhất đất nước.
Năm 1996, khi Trung Quốc tiến hành tập trận thử tên lửa ở eo biển Đài Loan, tình hình khu vực trở nên căng thẳng. Cuộc tập trận không giúp thu hồi được Đài Loan mà ngược lại còn làm cho quan hệ hai bờ ngày càng xa cách. Đến thời kỳ ông Trần Thủy Biển lên nắm quyền ở Đài Loan, quan hệ hai bờ lại trở nên căng thẳng do Đài Loan thực hiện chính sách đòi độc lập.
Từ đó, Trung Quốc đã rút ra bài học: Căng thẳng và đối đầu giữa hai bờ sẽ không có lợi cho Trung Quốc, nhất là trong bối cảnh hiện nay.
Từ khi ông Mã Anh Cửu và Quốc Dân Đảng lên nắm quyền, quan hệ hai bờ phát triển hết sức sâu rộng và đạt mức cao nhất từ trước tới nay. Với chính sách tam thông, quan hệ kinh tế - thương mại giữa hai bờ đã được thúc đẩy và phát triển mạnh mẽ. Hàng vạn doanh nghiệp Đài Loan đã sang đại lục đầu tư, làm ăn kinh doanh. Hàng trăm chuyến bay mỗi tháng được thực hiện. Tính đến cuối 2014, khoảng gần bốn triệu lượt người đại lục đã sang Đài Loan thăm thân, du lịch.
Sự phát triển này mang lại cho cả hai bờ sự thịnh vượng chưa từng có. Đây là những lợi ích to lớn mà không bên nào có thể bỏ qua. Chính vì thế, Trung Quốc muốn hình thành cơ chế cấp cao để tiếp tục duy trì quan hệ gần gũi, cùng có lợi này trước khi ông Mã Anh Cửu kết thúc nhiệm kỳ lãnh đạo vào tháng 1/2016.
Bên cạnh đó, giới chuyên gia đều nhận định Trung Quốc đang bước vào giai đoạn phát triển then chốt. Liệu Trung Quốc có chuyển đổi được mô hình tăng trưởng hay không, liệu Trung Quốc có vượt qua được bẫy thu nhập trung bình hay không, liệu giấc mơ Trung Hoa có thành hiện thực hay không.
Những điều này phụ thuộc rất lớn vào việc Trung Quốc triển khai thành công kế hoạch năm năm lần thứ 13 (2015-2020) vừa công bố. Do vậy, năm năm tới là giai đoạn chuyển đổi vô cùng then chốt. Trung Quốc rất cần ổn định để phát triển và không thể để tuột mất thời cơ chiến lược này.
Cơ hội ghi dấu ấn cá nhân
Với Trung Quốc thì như vậy, còn với Đài Loan và bản thân ông Mã Anh Cửu, tình hình lại phức tạp hơn rất nhiều.
Sau cuộc bầu cử địa phương tháng 11/2014, Quốc Dân Đảng thất bại, chỉ giành được hơn 40% phiếu bầu trong khi Dân Tiến Đảng chiến thắng với khoảng 48% số phiếu. Ông Mã Anh Cửu phải tuyên bố từ chức Chủ tịch Quốc Dân Đảng. Thời gian không còn nhiều và đây là cơ hội cuối cùng để ông Mã Anh Cửu có thể lưu lại dấu ấn cá nhân sau tám năm cầm quyền.
Do vậy, ông Mã Anh Cửu đã gặp ông Tập Cận Bình bất chấp dư luận Đài Loan có nhiều tiếng nói phản đối. Ông muốn tạo ra tiền lệ, đó là cơ chế gặp cấp cao hai bờ để thúc đẩy hòa bình và mở ra giai đoạn mới trong quan hệ hai bờ với vị thế của Đài Loan được nâng cao.
Không chỉ có vậy, ông Mã còn tham vọng muốn tranh thủ dịp này để giải quyết rốt ráo nhiều vấn đề hệ trọng như việc Trung Quốc bố trí hàng ngàn quả tên lửa dọc eo biển, việc Đài Loan muốn tham gia Ngân hàng Phát triển Hạ tầng châu Á (AIIB) mà Trung Quốc mới thành lập, nới rộng không gian quốc tế của Đài Loan… Nhưng tiếc rằng, câu trả lời từ phía Trung Quốc không rõ ràng. Ông Tập Cận Bình rất khôn ngoan khi không đưa ra bất kỳ cam kết gì. Đó cũng là sự thất vọng không nhỏ đối với ông Mã Anh Cửu.
Với Quốc Dân Đảng, mặc dù đa số ủng hộ chủ trương quan hệ gần gũi với đại lục, nhưng trong bối cảnh hiện nay, đây là một nước cờ mạo hiểm. Đa phần dân chúng Đài Loan đều cho rằng việc xích lại quá gần Trung Quốc sẽ có nguy cơ “đại lục hóa” Đài Loan, làm mất đi bản sắc Đài Loan và đây cũng là lý do vì sao Quốc Dân Đảng thất bại trong cuộc bầu cử địa phương tháng 11/2014. Trong bối cảnh cuộc bầu cử người đứng đầu Đài Loan đang đến gần, nếu không có sách lược truyền thông khôn ngoan, rất có thể Quốc Dân Đảng sẽ thất bại trong cuộc chạy đua với Dân Tiến Đảng.
“Không quá gần, không quá xa”
Rõ ràng, Trung Quốc đang được hưởng lợi rất lớn từ quan hệ gần gũi giữa hai bờ như hiện nay, nhưng ở Đài Loan không phải ai cũng được hưởng lợi từ sự gần gũi này. Do vậy, việc lãnh đạo Trung Quốc muốn thể chế hóa khuôn khổ quan hệ hai bờ ở cấp cao nhất cũng là điều dễ hiểu.
Cuộc gặp chứng tỏ quan hệ hai bờ có thể sẽ được tiếp tục phát triển theo xu hướng “không quá gần, không quá xa và không sử dụng vũ lực”. Sự tùy thuộc lẫn nhau giữa hai bờ đã phát triển đến mức không bên nào có thể dễ dàng sử dụng vũ lực như trước. Tới đây, dù đảng nào thắng cử và lên nắm quyền ở Đài Loan, họ sẽ phải nghiên cứu rất kỹ thông điệp của cuộc gặp này và khó có thể làm phức tạp tình hình vì không có lợi cho bất kỳ ai.
Dự báo, sau cuộc bầu cử tháng 1/2016, Đài Loan sẽ không thể để quan hệ giữa hai bờ trở lại thời kỳ căng thẳng như thời ông Trần Thủy Biển, nhưng cũng sẽ phải thận trọng hơn trong xử lý quan hệ với đại lục. Miếng bánh mà Trung Quốc dành cho Đài Loan rất to và thơm ngon nhưng không dễ nuốt.
Dương Hạnh
