 |
| HĐBA LHQ biểu quyết thông qua nghị quyết trừng phạt Triều Tiên ngày 2/3. (Nguồn: AP) |
Ngày 2/3, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) đã nhất trí thông qua nghị quyết trừng phạt Triều Tiên sau khi Bình Nhưỡng lần lượt thực hiện các vụ thử hạt nhân và phóng vệ tinh mang tên lửa vào ngày 6/1 và 7/2.
Theo tổ chức phân tích tình báo Stratfor của Mỹ, những biện pháp trừng phạt mới mặc dù khắt khe hơn nhưng sẽ khó lòng được thực thi chừng nào mà Trung Quốc – “nhà bảo trợ kinh tế” của Triều Tiên - vẫn tìm thấy lợi ích trong sự "bao che" cho quốc gia đồng minh. Hơn thế nữa, ngay cả khi được thực thi, những biện pháp trừng phạt này vẫn khó có thể ngăn cản được chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng.
“Soi” các lệnh cấm trong nghị quyết
Thoạt nhìn, nghị quyết trừng phạt mới dường như rất cứng rắn. Nghị quyết bao gồm lệnh cấm nhập khẩu khoáng sản của Triều Tiên nếu như các giao dịch này liên quan đến chương trình phát triển tên lửa và vũ khí hạt nhân của nước này.
Ngoài ra, nghị quyết còn yêu cầu các quốc gia trục xuất những nhà ngoại giao Triều Tiên bị cáo buộc tham gia các hoạt động phi pháp ở nước ngoài cũng như mở rộng một “danh sách đen”, bổ sung những cá nhân và các tổ chức có liên quan đến chế độ Bình Nhưỡng. Các lệnh trừng phạt mới cũng cho phép kiểm tra tất cả các chuyến hàng đến và rời Triều Tiên, đồng thời cấm các quốc gia bán nhiên liệu hàng không, vũ khí và hàng xa xỉ cho Triều Tiên.
Tuy nhiên, nếu xem xét kỹ hơn sẽ thấy nghị quyết có nhiều lỗ hổng khá lớn, cho phép Trung Quốc có thể điều chỉnh mức độ thực thi của mình. Đơn cử như không khó để Bắc Kinh né tránh những quy định kiểm tra các chuyến hàng đi qua lãnh thổ Trung Quốc trên đường tới và rời Triều Tiên.
Bên cạnh đó, nghị quyết cũng không có cơ chế để thực thi lệnh cấm nhập khẩu các khoáng sản của Triều Tiên, vốn chiếm một nửa trong tổng kim ngạch xuất khẩu 2,5 tỷ USD của nước này sang Trung Quốc mỗi năm. Mặt khác, việc chứng thực Triều Tiên dùng tiền xuất khẩu khoáng sản để tài trợ cho các chương trình tên lửa và vũ khí hạt nhân là điều rất khó. Và Bắc Kinh hoàn toàn có thể tận dụng lỗ hổng này để quản lý quan hệ thương mại với Bình Nhưỡng sao cho thích hợp.
Vai trò của Trung Quốc
Tính hiệu quả của các biện pháp trừng phạt mới phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc, đối tác thương mại chiếm vị trí chi phối của Triều Tiên và nhà cung cấp dầu chính cho nước này.
Trên thực tế, Trung Quốc dường như sẵn sàng có thái độ cứng rắn hơn với Bình Nhưỡng trước khi LHQ thông qua nghị quyết. Tháng 12 năm ngoái, ngân hàng lớn nhất Trung Quốc đã phong tỏa tài khoản của Triều Tiên. Bắc Kinh cũng quyết định ngừng hoạt động mua bán than với Triều Tiên trong tháng 3/2016 và cấm các tàu của Triều Tiên dừng chân tại các cảng của Trung Quốc. Thậm chí Bắc Kinh còn đề xuất các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Mỹ và Triều Tiên về vấn đề giải giáp hạt nhân và tiến trình tiến tới hiệp ước hòa bình. Rõ ràng, đây là một sự thay đổi quan điểm đáng kể so với trước đây.
Tuy nhiên, những động thái trên của Bắc Kinh không phải là không có động cơ riêng. Một mặt, Trung Quốc đang chứng tỏ rằng họ sẵn sàng hợp tác với những lệnh trừng phạt cứng rắn hơn, nếu như đây là cách duy nhất để đưa Triều Tiên tới bàn đàm phán về phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên. Mặt khác, Bắc Kinh có thể muốn phát đi một thông điệp tới chính phủ Bình Nhưỡng rằng họ nên tôn trọng những lợi ích của Trung Quốc bởi dường như Trung Quốc đã thất vọng trước thái độ bất hợp tác của Triều Tiên tại các cuộc đàm phán đa phương về chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng.
Dĩ nhiên, mức độ Trung Quốc nghiêm túc thực thi các lệnh trừng phạt sẽ chỉ có hạn vì sự sụp đổ kinh tế tại Triều Tiên sẽ dẫn đến làn sóng người tị nạn đổ sang Trung Quốc. Do đó, dự báo trong tương lai, Trung Quốc và Triều Tiên sẽ duy trì mối quan hệ thương mại, song Bắc Kinh sẽ thỉnh thoảng làm gián đoạn mối quan hệ đó để chứng tỏ rằng Trung Quốc vẫn tuân thủ nghị quyết của LHQ.
Sẽ thật sai lầm nếu cho rằng tiến trình đàm phán hạt nhân thành công với Iran có thể áp dụng với Triều Tiên để buộc Bình Nhưỡng phải từ bỏ chương trình hạt nhân. Nền kinh tế Iran đa dạng và gắn kết với nền kinh tế thế giới hơn nhiều so với Triều Tiên, một quốc gia tự cường có thể chống chọi lại với nhiều áp lực từ bên ngoài. Thực tế đúng là như vậy chừng nào mà Trung Quốc vẫn còn thực thi các lệnh trừng phạt một cách có chọn lọc.
Trong bối cảnh tác động của các lệnh trừng phạt trở nên ngày càng rõ rệt hơn, ông Kim Jong Un có thể sẽ tiếp tục tăng cường các hành động của riêng mình để thể hiện quyết tâm thách thức với áp lực từ bên ngoài. Và nếu điều đó thực sự xảy ra, các lệnh trừng phạt sẽ tạo ra “tác dụng ngược” là khiến chế độ Bình Nhưỡng ngày càng tăng cường củng cố tiềm lực quốc phòng hơn để bảo vệ chế độ.
