Biển Đông trong cuộc vận động chiến lược Mỹ - Trung

Cho đến tận bây giờ, Trung Quốc vẫn khăng khăng tuyên bố tranh chấp trên Biển Đông là vấn đề riêng giữa Trung Quốc và một số nước tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông và chỉ có thể được giải quyết thông qua đàm phán trực tiếp giữa các bên liên quan.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
bien dong trong cuoc van dong chien luoc my trung
Ngày 30/1, Hải quân Mỹ đưa tàu khu trục mang tên lửa USS Curtis Wilbur đến tuần tra tại khu vực đảo Tri Tôn (thuộc quần đảo Hoàng Sa).

Phát biểu tại Viện nghiên cứu Chiến lược và các vấn đề quốc tế Mỹ (CSIS) tại Washington nhân chuyến thăm Mỹ tháng Hai vừa qua, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tái khẳng định: “Trung Quốc và ASEAN có đủ năng lực để tự mình duy trì hoà bình và ổn định ở Biển Đông”. Điều đó bộc lộ rõ ràng hàm ý mà Trung Quốc đã công khai từ lâu: Các nước ngoài khu vực, đặc biệt là Mỹ, không cần thiết và không nên dính líu vào tranh chấp này.

Tuy nhiên, ngược với mong muốn này của Trung Quốc, từ nửa cuối năm 2015 trở lại đây, căng thẳng trên Biển Đông đã không còn là câu chuyện giữa Trung Quốc và ASEAN. Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, và đặc biệt là Mỹ đã ngày càng thể hiện thái độ rõ ràng và tích cực hơn trong việc tham gia quản trị tranh chấp trong khu vực. Thậm chí có thể nói, câu chuyện Biển Đông đã trở thành vấn đề trực diện giữa Trung Quốc và Mỹ. Nếu ASEAN không tích cực và khéo léo trong vai trò của tổ chức đa phương có uy tín và ảnh hưởng lớn nhất ở Đông Nam Á, vị trí trung tâm của Hiệp hội trong vấn đề Biển Đông có thể bị thách thức trong vòng xoay vận động chiến lược Mỹ-Trung.

Quá trình hình thành trật tự thế giới mới

Trật tự thế giới trong hơn hai thập kỷ vừa qua thường được gọi tên là “thời kỳ Hậu Chiến tranh Lạnh”. Nói cách khác, “Hậu Chiến tranh Lạnh” là khái niệm chỉ giai đoạn quan hệ quốc tế vận động chưa định hình trật tự sau sự sụp đổ của Liên Xô và hệ thống các nước Xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu. Tuy nhiên, khái niệm này đang đi vào giai đoạn cuối, mở đường cho một giai đoạn mới với trật tự được định hình rõ ràng hơn, có trụ cột là mối quan hệ cạnh tranh cùng tồn tại giữa Mỹ và Trung Quốc trong việc xây dựng các liên minh cũng như các cơ chế an ninh và kinh tế quốc tế.

Về phương diện kinh tế, tiềm lực dồi dào hiện nay cho phép Trung Quốc thực hiện tham vọng thách thức Mỹ và định hình lại trật tự toàn cầu. Tuy nhiên, thay vì trực tiếp thách thức trật tự hiện nay, Bắc Kinh đã khéo léo tận dụng cơ hội để đi lên từ các cơ chế hiện có, đồng thời từng bước xây dựng các cơ chế mới do mình dẫn dắt.

Tháng 12/2015, đồng Nhân dân tệ chính thức được IMF đưa vào giỏ tiền tệ quốc tế (SDR). Đây là bước ngoặt quan trọng đánh dấu vị thế mới của Trung Quốc trong thị trường tài chính quốc tế. Đồng thời, đây cũng là cuộc cách mạng của IMF bởi lần duy nhất IMF có điều chỉnh trong SDR chỉ mang tính hình thức, khi năm 1999 đồng tiền chung châu Âu thay thế hai đồng tiền riêng của các nước thành viên là Đức và Pháp.

Bên cạnh đó, việc ra đời của hai ngân hàng quy mô lớn đặt trụ sở tại Trung Quốc là Ngân hàng Phát triển mới của khối BRICS (Trụ sở tại Thượng Hải) và Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB, trụ sở tại Bắc Kinh) cho thấy Trung Quốc đã thực sự đóng vai trò lớn hơn trong hệ thống tài chính toàn cầu. AIIB còn thu hút được nhiều cường quốc và đồng minh quan trọng của Mỹ tham gia.

Ở cấp độ khu vực, Bắc Kinh cũng tích cực đầu tư vào các dự án hợp tác kinh tế lớn do Trung Quốc dẫn dắt để mở rộng ảnh hưởng, trong đó có Hiệp định đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và đại dự án Một vành đai, một con đường (OBOR) nối hai lục địa Á-Âu qua cả đường bộ và đường biển.

Về phương diện quân sự, Trung Quốc đã trở thành nước có chi phí quốc phòng lớn thứ hai thế giới, tích cực hiện đại hoá và đạt những thành tựu công nghệ nổi bật như sở hữu tàu sân bay, đội tàu ngầm tấn công và tàu ngầm chiến lược đông đảo, hệ thống ra-dar và vệ tinh quân sự hiện đại và các tên lửa đạn đạo có khả năng tấn công tàu sân bay. Bắc Kinh cũng từng bước mở rộng hoạt động của lực lượng vũ trang và bắt đầu xây dựng căn cứ quân sự ở nước ngoài.

Để đối phó với các hoạt động mở rộng ảnh hưởng toàn diện của Trung Quốc, ngoài những liên minh và cơ chế kinh tế, luật pháp hiện tại, Mỹ đã tăng cường tập hợp lực lượng ở nhiều hình thức và lĩnh vực khác nhau, từ các liên minh an ninh-chính trị tới quan hệ đối tác linh hoạt và liên kết kinh tế-chính trị như tam giác Mỹ-Nhật-Australia, Mỹ-Nhật-Ấn, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Mỹ cũng tăng cường quan hệ với các tổ chức khu vực và các nước, trong đó có ASEAN, Singapore, Indonesia… nhằm  duy trì trật tự thế giới hiện có, trước hết ở khu vực Đông Á, buộc Trung Quốc trỗi dậy trong khuôn khổ đã định hình.

Mặt trận Biển Đông

Biển Đông trở thành một mặt trận nóng nhất trong tương tác Mỹ-Trung bởi đây là khu vực hai nước đều có lợi ích chiến lược, thậm chí mang tính sống còn cho vai trò quốc tế của mình. Không kiểm soát được Biển Đông, “giấc mơ Trung Hoa” và “phục hưng đất nước”, nâng cao vị thế của Trung Quốc trên trường quốc tế mà ông Tập Cận Bình công khai theo đuổi sẽ gặp nhiều trở ngại. Trong khi đó, Mỹ cần một Biển Đông hoà bình, ổn định và tự do hàng hải, trong đó có tự do đi lại của tàu thuyền quân sự, để phục vụ các hoạt động thương mại và tuần tra hải quân của Mỹ và đồng minh. Vì lẽ đó, Trung Quốc từng tuyên bố Biển Đông thuộc lợi ích cốt lõi của mình, còn Mỹ luôn khẳng định có lợi ích quốc gia trong khu vực.

bien dong trong cuoc van dong chien luoc my trung
Đảo Tri Tôn (thuộc quần đảo Hoàng Sa).

Việc Trung Quốc bất ngờ xây dựng và từng bước quân sự hoá các đảo nhân tạo ở Trường Sa đặt Mỹ vào thế bị chiếu bí. Buộc Trung Quốc phải trả lại trạng thái nguyên trạng tự nhiên của các thực thể ở Trường Sa là không thể. Thậm chí ngăn cản Bắc Kinh xây dựng và lắp đặt các trang thiết bị quân sự tại các điểm đảo này trong thời gian tới không phải dễ dàng. Dù đã thực hiện một số biện pháp cụ thể như tăng cường tuần tra ở Biển Đông, đi vào trong phạm vi 12 hải lý của một số điểm đảo ở Trường Sa và Hoàng Sa, về cơ bản, Mỹ dường như vẫn chưa tìm được  hướng đối phó cụ thể thích đáng.

Điều đó không đồng nghĩa với việc Mỹ chịu bó tay nhìn Trung Quốc tự ý hành xử. Washington dường như đang lấy nhu chế cương - chiến lược vốn là sở trường của người phương Đông. Minh bạch hoá các hành vi của Trung Quốc trên Biển Đông và công khai phê phán tại các diễn đàn đa phương và truyền thông đại chúng, tăng cường quan hệ với ASEAN và các đối tác ngoài khu vực, và bổ sung lực lượng hiện diện ở Biển Đông; Mỹ đang đi nước cờ lớn nhằm chiếm lĩnh các ưu thế then chốt trên mọi mặt trận chính trị, an ninh, và kinh tế ở Đông Á. Điều đó có nghĩa, thắng lợi trước mắt trên thực địa của Bắc Kinh có thể phải trả giá bằng chính sự phát triển của Trung Quốc trong tương lai lâu dài.

Trong thế trận giữa các nước lớn, các nước ASEAN cần tỉnh táo và mạnh dạn tìm ra giải pháp vượt qua những thách thức nội khối, tăng cường đoàn kết, làm nền tảng cho việc đóng vai trò tích cực hơn nữa trong việc quản trị tranh chấp ở Biển Đông. Hợp tác vì hoà bình và phát triển của khu vực chính là ước nguyện của lãnh đạo các nước ASEAN trong quá trình chuẩn bị cho sự ra đời của Hiệp hội tròn 50 năm trước đây.

Tuấn Hà * Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả

Đọc thêm

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp Việt Nam (VELP) 2024 và làm ...
Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Đại sứ Bùi Văn Nghị và đoàn công tác của Đại sứ quán Việt Nam tại Brazil đã có chuyến thăm làm việc tại thành phố Rio de Janeiro, bang ...
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay - XSTV 29/3/2024. ket qua xo so tra vinh. XSTV thứ 6. kết quả xổ số Trà ...
Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Sáu nước dọc sông Lan Thương - Mekong cùng giải quyết thách thức tài nguyên nước, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực và phúc lợi người dân.
Tin thế giới 28/3: Mỹ rút quân khỏi Niger, Nga gia tăng tấn công Ukraine, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc

Tin thế giới 28/3: Mỹ rút quân khỏi Niger, Nga gia tăng tấn công Ukraine, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc

Iran bị trừng phạt vì cấp tên lửa cho Nga, Philippines cứng rắn với Trung Quốc, Cố vấn cảnh báo lực lượng Ukraine bị 'đình trệ', Trung Quốc-Nga-Iran tập trận
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga xác nhận đã được Mỹ cảnh báo, Đức nói chẳng biết thông tin nào trước

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga xác nhận đã được Mỹ cảnh báo, Đức nói chẳng biết thông tin nào trước

Đức cho rằng, Mỹ có thể có manh mối về vụ tấn công khủng bố cướp đi sinh mạng của hơn 140 ở ngoại ô thủ đô Moscow của Nga tối 22/3.
Pháp khẳng định thành ý với Brazil về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân

Pháp khẳng định thành ý với Brazil về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân

Pháp mong muốn chia sẻ kiến thức kỹ thuật với Brazil trong khi vẫn tôn trọng mọi cam kết không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Ukraine hạ 26 UAV một đêm, Nga tuyên bố đanh thép về F-16, thế mạnh của Ấn Độ giữa xung đột Moscow-Kiev

Ukraine hạ 26 UAV một đêm, Nga tuyên bố đanh thép về F-16, thế mạnh của Ấn Độ giữa xung đột Moscow-Kiev

Nga cho rằng, nếu phương Tây cung cấp cho Ukraine máy bay tiêm kích F-16, điều đó cũng sẽ không làm thay đổi tình hình trên chiến trường.
Hàn Quốc cảnh giác động thái mới của Triều Tiên, thảo luận cùng Mỹ-Nhật Bản tìm cách hợp tác an ninh

Hàn Quốc cảnh giác động thái mới của Triều Tiên, thảo luận cùng Mỹ-Nhật Bản tìm cách hợp tác an ninh

Triều Tiên dường như đang chuẩn bị cho vụ phóng vệ tinh do thám tiếp theo, mặc dù không có dấu hiệu cho thấy vụ phóng sắp xảy ra.
Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Việc 4 nghi phạm vụ tấn công nhà hát ở Nga hôm 22/3 đều mang quốc tịch Tajikistan khiến sự chú ý đổ dồn về quốc gia Trung Á này.
Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga ngày 22/3 do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng thực hiện cho thấy sự thay đổi mục tiêu của tổ chức khủng bố này.
Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao được đánh giá là kênh hiệu quả để trao đổi ý kiến về các vấn đề kinh tế đáng quan tâm nhất trong suốt hai thập kỷ qua.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Điều gì đang xảy ra với quan hệ Mỹ-Israel?

Điều gì đang xảy ra với quan hệ Mỹ-Israel?

Việc Mỹ bỏ phiếu trắng với nghị quyết kêu gọi ngừng bắn ở Gaza của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc liệu có thể làm chuyển hướng quan hệ với Israel?
Nhật Bản cho phép xuất khẩu máy bay chiến đấu tối tân: 3 điều cần biết

Nhật Bản cho phép xuất khẩu máy bay chiến đấu tối tân: 3 điều cần biết

Kế hoạch theo Chương trình Không quân Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) của Nhật Bản, Anh và Italy báo hiệu sự thay đổi then chốt trong chiến lược an ninh khu vực.
Ngoại trưởng Ấn Độ thăm Đông Nam Á: Dấu ấn Hành động hướng Đông, khẳng định giá trị chung với ASEAN

Ngoại trưởng Ấn Độ thăm Đông Nam Á: Dấu ấn Hành động hướng Đông, khẳng định giá trị chung với ASEAN

Ngoại trưởng Ấn Độ tìm cách tối đa hóa hoạt động ngoại giao để đưa mối quan hệ của Ấn Độ với các đối tác Đông Nam Á lên một tầm cao mới.
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: 'Điểm mù' của Cơ quan an ninh Nga hay thuyết âm mưu đánh lạc hướng?

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: 'Điểm mù' của Cơ quan an ninh Nga hay thuyết âm mưu đánh lạc hướng?

Khi chính lực lượng IS đã nhận là chủ mưu cuộc khủng bố, Nga vẫn chưa thể vội vàng tin bởi nếu vội tin rất có thể Moscow đã dính bẫy.
Chuyên gia EU: Châu Âu thức tỉnh sau 'giấc ngủ Đông', cục diện xung đột Nga-Ukraine sắp có bước chuyển?

Chuyên gia EU: Châu Âu thức tỉnh sau 'giấc ngủ Đông', cục diện xung đột Nga-Ukraine sắp có bước chuyển?

EU đồng lòng hỗ trợ Ukraine 'bằng mọi giá' vì hòa bình trong bối cảnh Nga đang dành nhiều lợi thế trong cuộc xung đột.
Mỹ sắp tổ chức thượng đỉnh ba bên, sẽ có thêm một thế 'kiềng ba chân' trong quan hệ quốc tế?

Mỹ sắp tổ chức thượng đỉnh ba bên, sẽ có thêm một thế 'kiềng ba chân' trong quan hệ quốc tế?

Hội nghị thượng đỉnh ba bên giữa Nhật Bản, Mỹ và Philippines sẽ lần đầu tiên được tổ chức tại Mỹ vào giữa tháng 4 này.
Phiên bản di động