 |
| Hosni Mubarak - lúc “đầy” quyền lực |
Nếu không bị buộc phải từ chức ngày 11/2 vừa qua, thì ngày 14/10 năm nay, ông Hosni Mubarak sẽ tự hào kỷ kiệm tròn 30 năm làm Tổng thống Ai Cập. Trớ trêu thay, ông được đẩy lên vị trí lãnh đạo quốc gia đông dân nhất trong thế giới Ảrập bằng bạo lực, thì giờ Hosni Mubarak lại buộc phải từ chức bằng một làn sóng biểu tình rộng khắp.
Từ người hùng…
Ở một đất nước mà quân đội nắm quyền, ông Mubarak có ưu điểm là biết chọn binh nghiệp để gây dựng tương lai. Sinh năm 1928 tại ngôi làng nhỏ Kafr el-Meselha ở vùng đồng bằng sông Nile, ông Mubarak là con của một viên thanh tra Bộ Tư pháp. Nhờ chăm chỉ học hành, ông tốt nghiệp Học viện Quân sự Ai Cập năm 1949 trước khi gia nhập không quân năm 1950. Sau đó, ông được cử đi học lái máy bay ném bom và khóa sĩ quan tham mưu trưởng tại Học viện Frunze danh giá của Liên Xô.
Mubarak trở thành người hùng năm 1973 khi Tổng thống Sadat phát động cuộc chiến “6 tháng 10” chống Israel. Là Tư lệnh Không quân và Thứ trưởng Quốc phòng, ông Mubarak đã hoạch định cuộc tấn công bất ngờ bằng không quân vào các vị trí quân Israel chiếm đóng ở bán đảo Sinai từ năm 1967. Trong hồi ký của mình, Tổng thống Sadat đã mô tả: “Mubarak đã có một hành động đáng ghi nhớ, anh hùng và vẻ vang”. Và hai năm sau, Tổng thống Sadat chính thức bổ nhiệm Mubarak làm Phó Tổng thống.
Nhưng cuộc đời ông Mubarak chỉ thực sự sang trang sau sự kiện Tổng thống Sadat bị ám sát trong lễ duyệt binh ngày 6/10/1981. Khi ông Sadat bị 4 tay súng Hồi giáo cực đoan xông lên lễ đài bắn chết, ông Mubarak đang ngồi bên cạnh. Ông chỉ bị thương nhẹ, nhưng sau sự kiện này, Mubarak trở thành Tổng thống thứ tư của Ai Cập.
… thành “tội đồ”
Ít người đoán được rằng vị Phó Tổng thống chưa mấy tiếng tăm lên làm Tổng thống lại giữ vị trí lãnh đạo tối cao lâu như vậy.
Tuy nhiên, cũng vì để củng cố địa vị, ông Mubarak dần trở thành “người có tội” với nhân dân. Trong suốt gần 30 năm điều hành đất nước, ông Mubarak luôn duy trì Luật Tình trạng khẩn cấp đã có từ năm 1958. Theo luật này, chính quyền có quyền bỏ tù bất cứ ai mà không cần xét xử. Tù nhân chính trị có lúc ước tính lên đến 30.000 người…
Với lý do ngăn chặn Hồi giáo chiếm chính quyền, ông Mubarak đã làm mọi cách để các đảng đối lập không có đất hoạt động. Thực tế, đảng Dân chủ Quốc gia (PND) do ông lãnh đạo chiếm tới 494/508 ghế, nên mọi quyền lực đều tập trung vào ông. Vì vậy mà ông mới có biệt danh “Pharaoh” (vua Ai Cập thời cổ đại). Còn với bên ngoài, ông Mubarak cũng mượn chiêu bài Hồi giáo để dọa phương Tây. Ông từng nói: “Chúng tôi hoặc là Hồi giáo”. Vì thế, từ năm 1979, Ai Cập được Mỹ viện trợ 2,2 tỉ USD/năm.
Mặc dù độc tài, song nguyên nhân chính làm chính quyền của ông Mubarak sụp đổ lại không phải là chính trị. Thực tế cho thấy Ai Cập là nước xuất khẩu dầu thứ 6 thế giới, cộng thêm 2,2 tỷ USD mỗi năm do Mỹ viện trợ, nên bình quân GDP trên đầu người tại Ai Cập có lúc đạt hơn 2.000 USD. Vấn đề là không phải người Ai Cập nào cũng may mắn có được 2.000 USD lợi tức. Tầng lớp giàu càng giàu, trong khi 20% dân chúng đang sống dưới mức nghèo đói. Ngành y tế và giáo dục xuống cấp. Và khi phần lớn sinh viên tốt nghiệp đại học không tìm được việc làm, chính phủ không thể kiềm chế được giá cả lương thực và nhu yếu phẩm, thì người dân không còn cam chịu.
Không giống ai
Theo The Times, cho tới phút cuối cùng tại vị, ông Mubarak vẫn ảo tưởng “không ai có thể thay thế mình”, kể cả con trai, mặc dù ở thế giới Ảrập, chuyển giao quyền lực kiểu “cha truyền con nối” là bình thường. Ông cũng từng hé lộ có lúc do tuổi cao và sức ép của vợ, ông đã tính truyền ngôi cho con trai út Gamal vì cậu cả Alla theo nghiệp kinh doanh, không màng chính trị.
Vợ chồng Mubarak kết hôn năm 1959 và sinh hai con trai. Theo The Times, đệ nhất phu nhân Suzanne Mubarak từng gây sức ép để thuyết phục chồng rút lui mở đường cho đảng NPD tiến cử Gamal cho cuộc bầu cử tổng thống tháng 9/2005. Trước đó, theo tạp chí Trung Đông, Gamal đã được trang bị một lý lịch hoàn hảo. Tốt nghiệp trường đại học Mỹ ở Cairo với bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh, Gamal nhanh chóng trở thành một thủ lĩnh trong giới doanh nhân sau khi làm lãnh đạo tại các chi nhánh ngân hàng Bank of American ở Cairo và London chuyên về đầu tư tài chính. Tuy không chính thức, Gamal từng làm cố vấn kinh tế của Tổng thống, người phát ngôn của cơ quan tư vấn kinh doanh Mỹ-Ai Cập và quan trọng hơn, ngày 17/9/2002, Gamal được giao nhiệm vụ “phụ trách định hướng chính trị nội bộ đảng” và trở thành nhân vật thứ ba của NPD.
Thậm chí đến tháng 2/2005, khi ông Mubarak ra lệnh sửa đổi điều khoản 76 Hiến pháp Ai Cập, cho phép nhiều ứng viên tranh cử tổng thống, ai cũng nghĩ đây là nước cờ nhằm hợp thức hóa Gamal mà thôi. Nhưng không, viện lý do hết sức hợp lý: “Ai Cập là một nước cộng hòa, không có chuyện cha truyền con nối”, năm đó ông Mubarak tiếp tục tái đắc cử trong một cuộc bầu cử bị phe đối lập tố giác là gian lận và tại vị đến đầu năm nay.
Khi hàng triệu người xuống đường biểu tình yêu cầu ông từ chức, ông vẫn tuyên bố: “Tôi đã phụng sự đất nước hết mình”.
Bi kịch cuối đời
Cầm quyền suốt 30 năm, sau khi bị buộc từ chức, chủ đề nóng bỏng nhất lại là tài sản của gia đình ông. Chẳng hạn, nhìn bề ngoài, gia đình Mubarak không có dấu hiệu nào cho thấy của cải tràn ngập, thậm chí có phần thua kém nếu so với mức sống vương giả, xa hoa của các nhà lãnh đạo Trung Đông khác, song có trang blog Ai Cập đưa ra con số… 620 tỷ USD. Tin đồn phổ biến nhất đều cho rằng tài sản nhà Mubarak lên tới 70 tỷ USD. Chính quyền Thụy Sĩ cũng ngay lập tức ra lệnh các ngân hàng ở nước này phải “tìm kiếm và nếu có” thì phong toả bất kỳ tài sản nào của gia đình Mubarak cùng những người thân tín. Tuy nhiên, theo các nguồn tin Chính phủ Mỹ, 70 tỷ USD cũng là thổi phồng quá mức và các nguồn này cho rằng tài sản của gia đình Mubarak chỉ nằm trong khoảng 2-3 tỷ USD.
Không chỉ tài sản, còn vô số đồn đại về sức khỏe, nơi ở cũng như tương lai của gia đình Mubarak, song không có thông tin nào được xác thực. Ví dụ như, theo nhật báo Ai Cập Al-Masry-al-Youm, sức khỏe ông Mubarak đang nguy kịch, bị hôn mê vì bệnh ung thư và hiện được chăm sóc tại tư dinh ở Sharm el-Sheikh, khu nghỉ dưỡng cao cấp của Ai Cập bên bờ Biển Đỏ, trong khi Reuters dẫn một nguồn tin thân cận gia đình ông Mubarak cho biết ông vẫn khỏe mạnh và chiều 15/2 còn nói chuyện điện thoại với ai đó. Rồi cũng có tin đồn vợ và con trai ông đã chạy sang London vì nước Anh là quê ngoại của Đệ nhất phu nhân Ai Cập…
Ở tuổi 82, bị cú sốc buộc phải từ chức, tài sản bí mật ở Thụy Sĩ có nguy cơ mất trắng, cộng thêm sức khỏe ông vốn đã suy yếu sau ca mổ cắt bỏ túi mật và polyp đại tràng ở Đức hồi năm ngoái, ông Mubarak đang rơi vào bi kịch cuối đời.
Hoàng Minh (tổng hợp)
