Thổi sinh khí vào thỏa thuận hạt nhân JCPOA, Mỹ-Iran vẫn vấp 'tảng đá lớn'

Bích Hạnh
Các cuộc họp tại Vienna mang lại những tín hiệu tích cực cho việc hồi sinh thỏa thuận hạt nhân Iran nhưng vẫn còn nhiều chông gai.
Theo dõi Baoquocte.vn trên

Mỹ và Iran đã thực hiện một bước đi thận trọng sơ khởi nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015 sau ngày đầu tiên tiến hành một loạt cuộc gặp ngoại giao gián tiếp đầy rẫy “nguy cơ” tại Vienna, Áo. Tuy nhiên, điều này không đảm bảo cả hai bên sẽ trở lại tuân thủ các điều khoản của Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) mà Tổng thống Trump khi đó đã đơn phương đưa Mỹ rút khỏi hồi năm 2018.

Nga 'phiêu lưu quân sự' ở Ukraine, phương Tây tìm cách răn đe
Một trong những quyết định của Tổng thống Joe Biden đảo chiều chính sách của người tiền nhiệm là 'hồi sinh' JCPOA. (Nguồn: AP)

Các cuộc họp tại Vienna có sự tham gia của tất cả các bên ký kết thỏa thuận hạt nhân - Iran, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức - cũng như Liên minh châu Âu (EU).

Tuy nhiên, Mỹ và Iran không đối thoại trực tiếp với nhau, vì phía Iran từ chối làm như vậy. Thay vào đó, họ từng gặp gỡ riêng với các bên khác và liên lạc với nhau thông qua các bên trung gian châu Âu.

Một bước đi hữu ích

Căng thẳng đang ở mức cao và không bên nào muốn có vẻ như đang nhượng bộ bên còn lại. Tuy nhiên, trước những vấn đề phức tạp đó, Mỹ và Iran đã đạt được một thỏa thuận nhỏ: hai bên đã thiết lập hai nhóm làm việc và xét theo tiêu chuẩn ngoại giao, thì đó được coi là tiến bộ.

Nhóm công tác đầu tiên sẽ xem xét cách Mỹ có thể quay trở lại tuân thủ thỏa thuận, cụ thể là bằng cách dỡ bỏ các lệnh trừng phạt mà chính quyền Trump áp dụng đối với Iran sau khi Mỹ rút lui.

Tin liên quan
Thỏa thuận JCPOA quan trọng với quan hệ Mỹ-Iran như thế nào? Thỏa thuận JCPOA quan trọng với quan hệ Mỹ-Iran như thế nào?

Nhóm thứ hai sẽ nghiên cứu cách Iran có thể trở lại tuân thủ thỏa thuận ra sao, với việc yêu cầu nước này một lần nữa hạn chế chương trình hạt nhân của mình.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nói với các phóng viên hôm 6/4: “Thỏa thuận nhỏ này là một bước đáng hoan nghênh, đó là một bước mang tính xây dựng và đó là một bước đi hữu ích đầy tiềm năng”.

Một số nhà phân tích thừa nhận rằng động thái ban đầu này dường như không quá đáng kể, vì nó đơn thuần thiết lập một quy trình thảo luận về cách làm thế nào để cả hai quốc gia trở lại tuân thủ thỏa thuận.

Tuy nhiên, theo học giả Esfandyar Batmanghelidj tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu (ECFR), “thực tế là các cuộc đàm phán vẫn tiếp tục ở cấp độ kỹ thuật cho thấy rằng các nhà lãnh đạo chính trị ở cả hai bên đồng ý về phác thảo lộ trình cần thiết để Iran và Mỹ trở lại tuân thủ thỏa thuận”.

Thách thức hiện nay là tất cả các bên ở Vienna cần vạch ra một lộ trình rõ ràng trong khoảng 10 ngày còn lại. Đó không phải là một điều dễ dàng.

Một số chuyên gia cho biết việc đưa Mỹ và Iran tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân một lần nữa sẽ dễ dàng hơn việc yêu cầu họ ký hiệp ước này lần đầu tiên hồi 6 năm trước. Tuy nhiên, điều đó cũng không có nghĩa là nó sẽ dễ dàng.

Ba rào cản lớn

Dina Esfandiary, cố vấn cấp cao về Trung Đông tại Tổ chức Khủng hoảng quốc tế, cho biết: “Hiện có rất nhiều rào cản lớn đối với việc đưa ra một giải pháp nhanh chóng”.

Ba trong số những rào cản đó là: đảm bảo rằng Iran tuân thủ việc thu hẹp chương trình hạt nhân của mình; nhất trí về việc Mỹ nên dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt kinh tế nào, và ai nên hành động trước; và giải quyết tất cả những vấn đề này trước khi cuộc bầu cử sắp diễn ra ở Iran.

Về rào cản đầu tiên, ngày 7/4, người phát ngôn của Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Behrouz Kamalvandi cho biết đất nước của ông đã sản xuất 55 kg urani được làm giàu lên 20%, tăng từ khoảng 17 kg hồi tháng 1/2021.

Urani được làm giàu đến 20% được coi là "làm giàu cấp độ cao", nhưng nó vẫn còn rất lâu mới đạt đến mức làm giàu 90% cần thiết để làm vật liệu hạt nhân chế tạo bom. Iran sau đó đã tiến gần hơn một chút - nhưng vẫn chưa thực sự chạm ngưỡng - đến mức độ thực sự có đủ nguyên liệu để chế tạo vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, thỏa thuận hạt nhân năm 2015 đã giới hạn khả năng làm giàu urani của Iran ở mức 3,67% và cấm nước này dự trữ hơn 300 kg nguyên liệu. Để thỏa thuận được tiến hành, Mỹ sẽ muốn Iran chứng minh rằng họ đã ngừng làm giàu urani ở mức cao như vậy và họ đã giảm lượng nguyên liệu dự trữ về mức quy định trong các điều khoản của thỏa thuận năm 2015.

Tin liên quan
Mỹ và Thỏa thuận hạt nhân Iran: Nút thắt chờ tháo gỡ Mỹ và Thỏa thuận hạt nhân Iran: Nút thắt chờ tháo gỡ

Điều đó sẽ yêu cầu các thanh sát viên quốc tế xác minh sự tuân thủ của Iran thông qua các hoạt động như tiếp cận camera bên trong một số cơ sở hạt nhân nhất định hoặc thậm chí trực tiếp tới thăm các địa điểm, điều cần thời gian để tiến hành.

Rào cản thứ hai là vấn đề “trình tự”: Liệu Mỹ có nên dỡ bỏ các lệnh trừng phạt trước khi Iran tuân thủ trở lại, hay Iran nên chứng minh mình tuân theo các quy tắc trước khi các lệnh trừng phạt tài chính được gỡ bỏ?

Các chuyên gia nói rằng không bên nào muốn hành động trước và đó là một điểm mấu chốt quan trọng.

Một vấn đề liên quan là chính xác Mỹ nên loại bỏ các biện pháp trừng phạt nào. Tehran muốn dỡ bỏ mọi lệnh trừng phạt để đổi lấy việc tuân thủ thỏa thuận hạt nhân, trong khi chính quyền Biden chỉ muốn xem xét các chế tài liên quan đến các nỗ lực hạt nhân của Iran. Theo các nhà phân tích, việc đạt được nhất nhất trí về điều đó sẽ rất khó khăn.

Chuyên gia Batmanghelidj của ECFR cho biết: “Các thách thức từ việc giảm nhẹ các lệnh trừng phạt và rút lại chương trình hạt nhân của Iran về mặt nào đó vẫn dễ dàng hơn thách thức chính trị trong việc đảm bảo logic đôi bên cùng có lợi của thỏa thuận hạt nhân áp đảo logic ‘trò chơi có tổng bằng 0”.

Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 7/4 cho biết Mỹ sẵn sàng dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Iran vốn "không phù hợp" với thỏa thuận hạt nhân năm 2015.

Nga 'phiêu lưu quân sự' ở Ukraine, phương Tây tìm cách răn đe
Cuộc thảo luận giữa các đại diện Iran và các cường quốc Nhóm P5+1 khởi động tại Vienna, Áo. (Nguồn: Getty)

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ned Price nói với các phóng viên: "Chúng tôi chuẩn bị thực hiện các bước cần thiết để trở lại tuân thủ JCPOA, bao gồm cả việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt không phù hợp với JCPOA. Tôi chưa thể cung cấp chi tiết đầy đủ cho các bạn rằng các biện pháp đó là gì”.

Nhà Trắng đã không đưa ra bình luận khi được tờ Business Insider liên hệ.

Rào cản thứ ba là vấn đề lịch trình thời gian. Iran sắp tiến hành một cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 6/2021. Tổng thống Hassan Rouhani, người đã đàm phán thỏa thuận ban đầu và đặt cược phần lớn “gia tài chính trị” của ông vào thành công của JCPOA, đang sắp mãn nhiệm và các nhân vật theo đường lối cứng rắn đang cạnh tranh cho vị trí sắp bị bỏ trống đó.

Có thể chính quyền tiếp theo sẽ không thể chấp nhận thỏa thuận hạt nhân như chính quyền hiện nay.

Chuyên gia Esfandiary bình luận: “Nhà lãnh đạo Tối cao có thể cho rằng sẽ là khôn ngoan hơn nếu họ chờ đợi cho đến khi một chính quyền mới được thành lập ở Iran để theo đuổi các cuộc đàm phán với Mỹ”.

Tuy nhiên, Mỹ dường như không quá lo lắng về điều đó. Malley, đặc phái viên hàng đầu của Mỹ về Iran, cho biết trong một cuộc phỏng vấn hôm 6/4: “Chúng tôi sẽ đàm phán với bất kỳ ai nắm quyền ở Iran. Và nếu chúng tôi có thể đạt được quan điểm chung trước cuộc bầu cử, thì điều đó là rất tốt. Và nếu chúng tôi không thể, chúng tôi sẽ tiếp tục sau đó với bất kỳ ai cầm quyền tại Tehran”.

TIN LIÊN QUAN
Đàm phán thỏa thuận hạt nhân: Cuộc họp 'suôn sẻ', Iran đánh giá tích cực, Pháp hoan nghênh
Khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran: Nga mong đợi, Iran hối châu Âu 'ra bài', Mỹ chẳng quá kỳ vọng
Khôi phục thỏa thuận hạt nhân 2015: Iran muốn gì từ châu Âu?
Iran thẳng thừng từ chối đàm phán với Mỹ về thỏa thuận hạt nhân, yêu cầu dỡ bỏ trừng phạt
Khôi phục thỏa thuận hạt nhân 2015: Mỹ 'ngỏ lời' gặp gỡ, Iran cự tuyệt đàm phán gián tiếp, Nga cổ vũ 'nỗ lực lên'
(theo Vox/Business Insider)

Đọc thêm

Australia và Trung Quốc chuẩn bị tiến hành Đối thoại chiến lược và ngoại giao

Australia và Trung Quốc chuẩn bị tiến hành Đối thoại chiến lược và ngoại giao

Ngoại trưởng Penny Wong sẽ có cuộc gặp với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị khi nhà ngoại giao hàng đầu của Bắc Kinh có chuyến công du Canberra.
Từ bài học ở Biển Đỏ, nhận diện rủi ro kết nối hàng hải trên Biển Đông

Từ bài học ở Biển Đỏ, nhận diện rủi ro kết nối hàng hải trên Biển Đông

Từ câu chuyện hiện nay ở Biển Đỏ có thể hình dung ra những thách thức đối với hàng hải ở Biển Đông nếu những bất đồng không được kiểm ...
Thủ môn Đặng Văn Lâm phục hồi thể lực sau chấn thương với chuyên gia Nhật Bản

Thủ môn Đặng Văn Lâm phục hồi thể lực sau chấn thương với chuyên gia Nhật Bản

Thủ môn Đặng Văn Lâm cho biết, quá trình hồi phục chấn thương tiến triển tốt nhờ có sự hỗ trợ của chuyên gia người Nhật Bản Ryo Asano.
Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Argentina

Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Argentina

Chiều 19/3, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đón và hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao, Ngoại thương và Tôn giáo Argentina Diana Mondino.
Mỹ quy định tốc độ Internet băng rộng mới cao hơn 4 lần so với chuẩn cũ

Mỹ quy định tốc độ Internet băng rộng mới cao hơn 4 lần so với chuẩn cũ

Mỹ vừa đưa ra quy định mới về tốc độ băng rộng cố định buộc các nhà mạng phải cung cấp Internet cố định có tốc độ tải xuống 100 ...
Tòa án Anh kết luận về người tự nhận là "cha đẻ" Bitcoin

Tòa án Anh kết luận về người tự nhận là "cha đẻ" Bitcoin

Tòa án Anh vừa đưa ra kết luận về Craig Wright, người luôn tự nhận là cha đẻ của “Bitcoin” - đồng tiền điện tử lớn nhất thế giới tính ...
Australia và Trung Quốc chuẩn bị tiến hành Đối thoại chiến lược và ngoại giao

Australia và Trung Quốc chuẩn bị tiến hành Đối thoại chiến lược và ngoại giao

Ngoại trưởng Penny Wong sẽ có cuộc gặp với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị khi nhà ngoại giao hàng đầu của Bắc Kinh có chuyến công du Canberra.
Nhật Bản đăng cai đối thoại quốc phòng với các quốc đảo Thái Bình Dương lần thứ 2

Nhật Bản đăng cai đối thoại quốc phòng với các quốc đảo Thái Bình Dương lần thứ 2

Cuộc họp diễn ra trước thềm Hội nghị lãnh đạo Quần đảo Thái Bình Dương lần thứ 10, dự kiến diễn ra vào tháng 7 tới tại Tokyo, Nhật Bản.
Bị phạt 464 triệu USD, tỷ phú Donald Trump... không đủ tiền mặt để kháng cáo dù sắp đến hạn, điều gì sẽ xảy ra?

Bị phạt 464 triệu USD, tỷ phú Donald Trump... không đủ tiền mặt để kháng cáo dù sắp đến hạn, điều gì sẽ xảy ra?

Ông Donald Trump phải nộp phạt tổng cộng 464 triệu USD liên quan vụ kiện vì tội gian lận tài chính ở New York.
Xung đột Nga-Ukraine: Ông Zelensky thúc giục Quốc hội Mỹ mở 'hầu bao', Thổ Nhĩ Kỳ không vui vì EU

Xung đột Nga-Ukraine: Ông Zelensky thúc giục Quốc hội Mỹ mở 'hầu bao', Thổ Nhĩ Kỳ không vui vì EU

Tổng thống Ukraine hối thúc Quốc hội Mỹ về việc viện trợ quân sự cho Kiev, cho rằng điều này rất quan trong trong xung đột của nước này với Nga.
Ngoại trưởng Mỹ đến Philippines

Ngoại trưởng Mỹ đến Philippines

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã tới thủ đô Manila của Philippines và sẽ có cuộc gặp ba bên với những người đồng cấp nước chủ nhà và Nhật Bản.
Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khủng hoảng Haiti: Washington nói tình huống nhân đạo 'thảm khốc nhất', cả nghìn người Mỹ tìm cách tháo chạy

Khoảng 1.000 công dân Mỹ yêu cầu Bộ Ngoại giao nước này hỗ trợ để rời Haiti, trong bối cảnh khủng hoảng nghiêm trọng tại quốc gia Mỹ Latinh.
Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Thông điệp mà Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin muốn chuyển tới châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức là 'Thái Lan đã mở cửa kinh doanh trở lại'.
Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cùng Thủ tướng Donald Tusk có thể coi là nỗ lực nâng tầm gắn kết mối quan hệ đồng minh với Mỹ.
Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Sau ngày Siêu thứ Ba, việc lựa chọn ứng viên Tổng thống của đảng Dân chủ và Cộng hòa gần như đã an bài.
Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp đến CH Czech không chỉ đáp lễ mà còn là nỗ lực thể hiện vai trò dẫn dắt của nước Pháp và tìm kiếm sự ủng hộ của đồng minh.
Điều gì ẩn sau tuyên bố gửi quân đến Ukraine của ông Macron?

Điều gì ẩn sau tuyên bố gửi quân đến Ukraine của ông Macron?

Thượng đỉnh các nhà lãnh đạo châu Âu về Ukraine mới đây tại Paris với những lời kêu gọi tiếp tục hỗ trợ Ukraine nhưng đã không đưa ra được biện pháp cụ thể nào.
Hoàn thiện cấu trúc an ninh của NATO: ‘Hành trình Odyssey’ đã kết thúc!

Hoàn thiện cấu trúc an ninh của NATO: ‘Hành trình Odyssey’ đã kết thúc!

Khác với Phần Lan, hành trình trở thành thành viên NATO của Thụy Điển gập ghềnh, khó lường và kéo dài hơn rất nhiều.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Tháng Ramadan linh thiêng

Tháng Ramadan linh thiêng

Tháng Ramadan là tháng thứ Chín trong lịch Hồi giáo, được xem là tháng linh thiêng nhất trong năm đối với người Hồi giáo trên toàn thế giới.
Vụ vượt ngục gây 'sốc' và mối quan hệ với các băng đảng khét tiếng ở Haiti

Vụ vượt ngục gây 'sốc' và mối quan hệ với các băng đảng khét tiếng ở Haiti

Bất ổn chính trị, băng đảng tội phạm mọc lên như nấm khiến cuộc sống của người dân Haiti bị đe dọa nghiêm trọng, khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng.
‘Guồng máy’ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia

‘Guồng máy’ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia

Mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia có vai trò quan trọng đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực.
Phiên bản di động