“Xoay trục” sang châu Á: Thì quá khứ hay tiếp diễn?

Với tầm quan trọng về mặt chính trị, an ninh, kinh tế… châu Á – Thái Bình Dương sẽ tiếp tục thu hút sự quan tâm của chính quyền Mỹ.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
tin nhap 20170420094150 Đối thoại thẳng thắn, thu hẹp khác biệt
tin nhap 20170420094150 Ông Trump ra sắc lệnh thay đổi chính sách thị thực cho lao động nước ngoài

Dưới chính quyền của Tổng thống Obama, chiến lược “xoay trục” sang châu Á, còn gọi là “tái cân bằng” được xem là một trong những di sản đối ngoại nổi bật. Tháng Ba vừa qua, quyền Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về Đông Á - Thái Bình Dương Susan Thornton công khai tuyên bố “xoay trục” hay “tái cân bằng” là những từ ngữ để miêu tả chính sách châu Á của chính quyền trước, đồng thời cho biết chính quyền Trump có “công thức riêng” với khu vực, dù tới giờ vẫn chưa định hình. Mặc dù khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục can dự tích cực tại châu Á song phát biểu của bà Thorton vẫn ít nhiều gây hoang mang về vai trò của châu Á trong tổng thể chính sách đối ngoại sắp tới của Washington.

tin nhap 20170420094150
Chính quyền Trump có “công thức riêng” đối với khu vực, theo Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về châu Á - Thái Bình Dương. (Nguồn: Hongkongfp.com)

Điều cốt lõi nhất

Chiến lược “xoay trục” là sáng kiến khu vực, đa tầng nấc về mặt chính sách. Theo báo cáo của nhóm chuyên gia Đại học George Washington (2013), “xoay trục” tập trung hơn vào Đông Nam Á và Nam Á nhằm bổ sung vào sự can dự mạnh mẽ, mang tính truyền thống của Mỹ tại Đông Bắc Á. “Xoay trục” gồm ba nhóm thành tố chính: an ninh, kinh tế và ngoại giao.

Một báo cáo tháng 11/2015 của Bộ Ngoại giao Mỹ điểm lại các thành tựu nổi bật của chiến lược xoay trục: giúp củng cố quan hệ đồng minh hiệp ước/đồng minh lâu dài của Mỹ với Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Thái Lan; làm sâu sắc quan hệ đối tác với Indonesia, Malaysia, Singapore, Việt Nam và Ấn Độ; tăng cường quan hệ không chính thức với Đài Loan; thúc đẩy quan hệ hiệu quả với Trung Quốc; tăng triển khai lực lượng và hỗ trợ năng lực quân sự tại khu vực; thúc đẩy liên kết thương mại và đầu tư, trong đó có TPP; đẩy mạnh cấu trúc thể chế khu vực để củng cố trật tự dựa trên luật lệ, bao gồm việc tham gia EAS và cử đại sứ Mỹ đầu tiên tại ASEAN...

Ngay từ đầu, một số nước ở khu vực Đông Nam Á đã ủng hộ, một cách công khai hoặc không công khai, cam kết mạnh mẽ hơn của Mỹ với châu Á - Thái Bình Dương. Vì vậy, Mỹ càng có lý do để duy trì hiện diện. Nay trong bối cảnh chính quyền Mỹ mới chưa định hình được tên gọi của chính sách khu vực, điều cốt lõi nhất mà các nước khu vực, nhất là các nước trong ASEAN, đang theo dõi sát là liệu Mỹ có tiếp tục duy trì cam kết can dự toàn diện, tích cực và lâu dài với khu vực và ASEAN thông qua các cơ chế của ASEAN như ARF, ADMM+, EAS…; tiếp tục ủng hộ ASEAN xây dựng cộng đồng, tính đoàn kết và trung tâm của ASEAN vì hòa bình, ổn định và thịnh vượng khu vực... hay không.

Các diễn biến mới trong ba tháng qua dường như đang chuyển động theo xu hướng này. Cụ thể, trong tuyên bố chung với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, Tổng thống Donald Trump khẳng định an ninh tại châu Á - Thái Bình Dương là quan trọng và Mỹ sẽ tăng cường hiện diện tại khu vực. Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis cũng nhắc lại cam kết hợp tác với các đồng minh và đối tác khu vực để đảm bảo hòa bình, an toàn và tự do. Trong phiên điều trần tháng 1/2017, Ngoại trưởng Rex Tillerson nhấn mạnh Mỹ sẽ tiếp tục tham gia vào ARF, EAS và APEC..., xem đây là ưu tiên cao của Washington.

Có thể thấy, mặc dù cụm từ “tái cân bằng” hay “xoay trục” đã trở thành dĩ vãng, tầm quan trọng của khu vực vẫn là “mỏ neo” quan trọng nhất giữ chân Mỹ tiếp tục can dự. Tuy nhiên, ưu tiên của chính sách khu vực mới có thể sẽ có những điều chỉnh nhất định... Theo đề xuất ngân sách tài khóa 2018 của Tổng thống Trump, chi tiêu quốc phòng được tăng 10%, từ 550 lên 603 tỷ USD, trong khi tổng chi tiêu cho Bộ Ngoại giao và Cơ quan Phát triển quốc tế (USAID) giảm 37%, từ 54 xuống 34 tỷ USD. Nếu ngân sách này được thông qua, dự cảm cho một nước Mỹ mạnh mẽ và quyết đoán hơn về quân sự sẽ càng trở nên rõ nét. Phân bổ ngân sách cho từng khu vực hiện vẫn chưa rõ, song chắc chắn sẽ tác động nhất định đến châu Á - Thái Bình Dương.

Hội tụ cạnh tranh chiến lược

Về địa chiến lược, châu Á án ngữ các tuyến đường biển giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, khống chế phần lớn các hoạt động buôn bán và vận chuyển năng lượng của thế giới. Đây là con đường huyết mạch có ý nghĩa sống còn không những đối với Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc mà còn với các nước ven bờ Thái Bình Dương và các châu lục. Là cường quốc quân sự toàn cầu, Mỹ cần được đảm bảo quyền tự do ra vào khu vực này. Do đó, việc tăng cường hiện diện ở châu Á là lựa chọn tất yếu của Washington.

Về địa kinh tế, châu Á là thị trường lớn đối với Mỹ, giúp tạo công ăn việc làm cho người Mỹ. Ở chiều ngược lại, sự phát triển của châu Á rất cần quan hệ hợp tác với Mỹ. Tính đến tháng 1/2017, 6 trên tổng số 15 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ nằm ở châu Á - Thái Bình Dương, gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Ấn Độ và Việt Nam. Trong đó, ASEAN đứng đầu danh sách các quốc gia châu Á nhận đầu tư từ Mỹ (đạt 54 tỷ USD giai đoạn 2010 - 2014). Đáng chú ý, theo báo cáo của Cục Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), Biển Đông chứa xấp xỉ 11.000 tỷ thùng dầu và hơn 5.000 tỷ m3 khí ga tự nhiên.

Không chỉ có ý nghĩa về mặt địa chiến lược và kinh tế, châu Á - Thái Bình Dương còn là điểm hội tụ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn. Với Trung Quốc, cạnh tranh chiến lược tại khu vực Đông Nam Á là mục tiêu quan trọng trong chính sách đối ngoại. Nhiều chuyên gia cho rằng sau đợt “tấn công quyến rũ” lần thứ nhất (giai đoạn 1997-2008), Trung Quốc bắt đầu tiến hành đợt “tấn công” mới trên các lĩnh vực từ chính trị - an ninh, kinh tế - thương mại - đầu tư...

Về đa phương, sáng kiến Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) được xem là công cụ đầu tiên để Trung Quốc hiện thực hóa chiến lược “Một vành đai, một con đường” (OBOR), tạo ra xu thế hướng tâm vào Trung Quốc, quan trọng hơn là gây ra sự ly tâm kinh tế và chiến lược giữa ASEAN và các cường quốc khác, trong đó có Mỹ.

Việc Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã tạo động lực để Trung Quốc thúc đẩy đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Trên thực tế, không chỉ Trung Quốc mà các nhân tố khác cũng nổi lên để lấp chỗ trống của TPP. Tháng 3/2017, Liên minh châu Âu (EU) và ASEAN tuyên bố khôi phục đàm phán thỏa thuận thương mại tự do. Đại sứ các nước Liên minh Thái Bình Dương-PA (gồm Chile, Colombia, Mexico và Peru) tại ASEAN cũng nhắc lại đề xuất tăng cường hợp tác thương mại ASEAN-PA để thay cho TPP.

Về song phương, Trung Quốc tăng cường sử dụng đòn bẩy kinh tế để gia tăng ảnh hưởng với một số nước. Trong khi viện trợ của Mỹ thường đi kèm các điều kiện khó khăn, công thức đầu tư - cho vay của Trung Quốc thường khá đơn giản: lãi suất ở mức thấp hoặc thậm chí bằng 0, không đòi hỏi báo cáo kết quả triển khai. Gần đây, Nhật Bản cũng thúc đẩy mạnh quan hệ với các nước Đông Nam Á. Tuy nhiên, Mỹ lại không thể duy trì và gia tăng sức mạnh và ảnh hưởng ở mức cao nhất khi phải thông qua các đồng minh.

Các điểm nóng không thể bỏ qua

Bên cạnh vấn đề Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ sẽ không thể buông hai điểm nóng khác ở châu Á - Thái Bình Dương là an ninh hàng hải (tại Biển Đông, Hoa Đông) và chương trình hạt nhân - tên lửa của Triều Tiên.

Trong khi các diễn biến trên Biển Đông tiếp tục phức tạp, Philippines cũng là biến số khó lường. Theo nhận định của các chuyên gia về khu vực, thay vì duy trì đà tích cực của phán quyết của Tòa Trọng tài, Tổng thống Rodrigo Duterte lại tranh thủ “củ cà rốt” của Trung Quốc đồng thời muốn độc lập hơn với Mỹ - đồng minh lâu năm về mặt chính sách. Mới đây, Philippines cho biết sẽ không đề cập đến phán quyết của Tòa trong Năm Chủ tịch ASEAN 2017, lấy lý do vấn đề này đã là nguyên tắc.

Ngoài ra, gần đây, khu vực liên tiếp chứng kiến các vụ phóng thử tên lửa của Triều Tiên. Sau vụ phóng tên lửa mới Pukgukdong-2 và tiếp đó là bốn tên lửa đạn đạo về phía Nhật Bản. Tuần trước, căng thẳng Washington – Bình Nhưỡng đột ngột leo thang khi Tổng thống Trump cử một đội tàu sân bay Mỹ tiến gần bán đảo Triều Tiên. Ngày 16/4, Triều Tiên được cho là đã tiến hành một vụ thử tên lửa mới tại khu vực gần thành phố Sinpo, nhưng quả tên lửa này “nổ ngay lập tức” khi mới được phóng đi.

Từ những phân tích trên, có thể nói rằng, chính quyền Tổng thống Trump khó có thể bỏ qua một khu vực có tầm quan trọng chính trị, chiến lược và kinh tế như châu Á - Thái Bình Dương, dẫu cho tên gọi của chính sách mới là gì đi nữa.

*/Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả

tin nhap 20170420094150
Nhật Bản, Mỹ bắt đầu cuộc đối thoại kinh tế cấp cao

Ngày 18/4, Nhật Bản và Mỹ đã bắt đầu cuộc đối thoại kinh tế song phương cấp cao để mở đường cho sự hợp tác ...

tin nhap 20170420094150
Ông Trump ra sắc lệnh thay đổi chính sách thị thực cho lao động nước ngoài

Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa ký sắc lệnh chỉ đạo các cơ quan liên bang giới thiệu các thay đổi về việc cấp thị ...

tin nhap 20170420094150
Mỹ: FTA giữa Hàn Quốc - Mỹ cần xem xét, sửa đổi

Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence ngày 18/4 đã nói với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Hàn Quốc rằng chính quyền của Tổng thống ...

Phạm Minh Thu (từ Washington D.C.)

Xem nhiều

Đọc thêm

Thêm 9 quốc gia được Trung Quốc miễn thị thực trong nỗ lực thúc đẩy du lịch và ngoại giao

Thêm 9 quốc gia được Trung Quốc miễn thị thực trong nỗ lực thúc đẩy du lịch và ngoại giao

Công dân Hàn Quốc và Slovakia đã được thêm vào danh sách những người không cần thị thực để đến thăm trong tối đa 15 ngày
Giá tiêu hôm nay 3/11/2024: Thị trường giảm, nguy cơ mất mùa do thời tiết không thuận, nhiều đại lý, doanh nghiệp nhỏ trữ hàng chờ giá

Giá tiêu hôm nay 3/11/2024: Thị trường giảm, nguy cơ mất mùa do thời tiết không thuận, nhiều đại lý, doanh nghiệp nhỏ trữ hàng chờ giá

Giá tiêu hôm nay 3/11/2024 tại thị trường trong nước tiếp tục giảm ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 140.000 – 141.200 đồng/kg.
Giá vàng hôm nay 3/11/2024: Giá vàng rung lắc giữa sóng bầu cử Mỹ, lời khuyên cho nhà đầu tư thông minh, vàng nhẫn ‘dấn’ thêm một bước

Giá vàng hôm nay 3/11/2024: Giá vàng rung lắc giữa sóng bầu cử Mỹ, lời khuyên cho nhà đầu tư thông minh, vàng nhẫn ‘dấn’ thêm một bước

Giá vàng hôm nay 3/11/2024, giá vàng chao đảo trước một cuộc bầu cử Mỹ nhiều biến số. Thị trường trong nước biến động cùng chiều thế giới.
Cùng hòa mình vào văn hóa các dân tộc Việt Nam tháng 11 này

Cùng hòa mình vào văn hóa các dân tộc Việt Nam tháng 11 này

Tháng 11, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ tổ chức các hoạt động với chủ đề “Về miền ...
Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernández

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernández

Chiều 2/11, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tiếp đồng chí Esteban Lazo Hernández, Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ ...
Ninh Thuận đưa vào hoạt động tiểu dự án 2.253 tỷ đồng vì môi trường bền vững

Ninh Thuận đưa vào hoạt động tiểu dự án 2.253 tỷ đồng vì môi trường bền vững

Ninh Thuận chính thức khánh thành dự án “Môi trường bền vững các thành phố duyên hải - Tiểu dự án tại thành phố Phan Rang - Tháp Chàm".
Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Nga lên tiếng về việc Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa mới

Người đứng đầu cơ quan lập pháp Crimea Vladimir Konstantinov ngày 2/11 cáo buộc phương Tây đang bí mật cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine bằng nhiều chiêu thức.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Chương trình của tỷ phú Elon Musk tặng 1 triệu USD ngẫu nhiên cho cử tri khi tham gia bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 5/11 tới vướng vào kiện tụng.
Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Các chuyên gia Liên hợp quốc cho rằng, kể từ khi xung đột ở Gaza bắt đầu vào năm ngoái, người Houthi đang “lợi dụng tình hình” để “chuyển mình”
Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bang Washington huy động trực chiến sau khi có thông tin cũng như lo ngại khả năng xảy ra bạo lực liên quan đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024.
Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Triều Tiên khẳng định cần tăng cường kho vũ khí hạt nhân của mình và hoàn thiện khả năng sẵn sàng tấn công hạt nhân trả đũa nếu cần thiết.
Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Quân đội Israel đã tiêu diệt quan chức cấp cao của Hamas là Izz al-Din Kassab trong một cuộc không kích vào Khan Younis ở phía Nam Dải Gaza.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

Sự kiện đang được giới công nghệ mong đợi có thể xảy ra ngay trong năm nay, là sự ra mắt của GPT-5.
30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

Gần 30 năm qua, Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) góp phần quan trọng giữ gìn tính toàn vẹn, thúc đẩy tuân thủ UNCLOS.
Giải Nobel – Di sản của một thiên tài

Giải Nobel – Di sản của một thiên tài

Nobel, giải thưởng danh giá bậc nhất thế giới được trao cho các cá nhân và tổ chức đạt những thành tựu lớn lao cho nhân loại theo ý nguyện của Alfred Nobel.
Cộng đồng Pháp ngữ: Từ chung ngôn ngữ đến cùng sứ mệnh

Cộng đồng Pháp ngữ: Từ chung ngôn ngữ đến cùng sứ mệnh

La Francophonie là tên gọi của cộng đồng các quốc gia và vùng lãnh thổ có sử dụng tiếng Pháp, ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ năm trên thế giới...
Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Những biểu hiện của biến đổi khí hậu, sự tác động của El Nino và La Nina khiến 2024 là năm ghi nhận nhiều kỷ lục thiên tai đáng buồn...
Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ truyền thống Mỹ-Anh có thể sẽ đổi khác, khi cuộc bầu cử sắp tới mở ra hai viễn cảnh khác nhau cho mối thâm tình này.
Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Phó Tổng thống Kamala Harris đã có bài phát biểu khép lại chiến dịch tranh cử tại công viên Ellipse ở Washington, D.C.
'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến cục diện xung đột Nga-Ukraine.
Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, chính quyền Washington mới cần tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác tốt đẹp với Ấn Độ.
Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Sức ảnh hưởng toàn cầu đang gia tăng của BRICS định vị nhóm này sẽ là một nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai.
Chiến lược số hóa và người cao tuổi - Nhìn từ kinh nghiệm Nhật Bản

Chiến lược số hóa và người cao tuổi - Nhìn từ kinh nghiệm Nhật Bản

Theo Will Fee - nhà nghiên cứu của Tập đoàn Yuri có trụ sở tại Tokyo và là tác giả bài viết trên tờ Nikkei Asia có tiêu đề 'các nhà tuyển dụng Nhật Bản ...
Phiên bản di động