Thế giới đang quay lại thời kỳ đối đầu giữa các cường quốc

TIN LIÊN QUAN
	Tranh luận lần 3: Ông Trump khó lật ngược được tình thế
	Mỹ đang triển khai lực lượng và khí tài quân sự tối tân tại châu Á - Thái Bình Dương

Đó là bình luận của John Sawers, cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo Đối ngoại Anh (MI6) trên tờ Financial Times (Anh) hôm 20/10. Sau đây là bài lược dịch của TG&VN.

Giờ đây, thế giới đang quay trở lại thời kỳ đối đầu giữa các cường quốc với nhiều nguy cơ, thách thức đan xen. Bởi vậy, ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của tân Tổng thống Mỹ kể từ tháng 1/2017 có thể là làm thế nào để tránh xung đột trực tiếp với Trung Quốc và Nga.

Cạnh tranh ảnh hưởng Mỹ - Nga - Trung

Nếu nhìn vấn đề dưới những góc độ khác nhau, rõ ràng cả Trung Quốc và Nga đang thách thức vị thế siêu cường của Mỹ trên phạm vi toàn cầu. Nguy cơ xảy ra cuộc chiến giữa các nước lớn một lần nữa lại xuất hiện. Căng thẳng leo thang hay hạ nhiệt đều phụ thuộc vào khả năng cân bằng về lợi ích cũng như ảnh hưởng giữa các nước lớn theo từng vụ việc cụ thể hoặc chiến lược lâu dài.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. (Nguồn: Getty Images)

Về cơ bản, nền kinh tế Trung Quốc hiện nay có thể so sánh với Mỹ về sức mua. Trong khi đó, quân đội nước này đầu tư mạnh cho những phương tiện, trang thiết bị có thể ngăn chặn quyền lực Mỹ. Và họ đã thể hiện tương đối rõ ràng ở Biển Hoa Đông và Biển Đông. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gác sang một bên chiến lược "giấu mình chờ thời" của nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình để công khai thể hiện vị thế cũng như ảnh hưởng ngày càng gia tăng của sức mạnh Trung Quốc. Hướng tới mục tiêu này, ông Tập Cận Bình đã thúc đẩy cuộc chiến cạnh tranh ảnh hưởng với Mỹ và các đồng minh của Mỹ ở Đông Á.

Từ năm 2000, Nga đã không bỏ lỡ những cơ hội quan trọng mà kỷ nguyên giá dầu cao mang lại để triển khai kế hoạch hiện đại hóa quân đội. Xét về góc độ kinh tế, Nga không còn là một siêu cường. Tuy nhiên, Nga vẫn duy trì một sức mạnh quân sự đáng kể, đủ giúp họ đảm bảo an ninh quốc gia và tái lập ảnh hưởng ở bên ngoài biên giới. Moscow đang hưởng lợi từ chính sách quyết đoán ở miền Đông Ukraine, ở Syria và cả không gian mạng. Rõ ràng, Tổng thống Vladimir Putin muốn thách thức trực tiếp vị thế của Mỹ tại một số điểm nóng trên thế giới.

Mỹ tìm cách duy trì vị trí

Khủng hoảng tài chính 2007-2008 cộng với nhiều cuộc xung đột, nội chiến, khủng bố cực đoan đã nhấn chìm kỷ nguyên đơn cực Mỹ sau gần 25 năm. Mặc dù vậy, đến thời điểm này, Mỹ vẫn là cường quốc mạnh nhất thế giới với nền tảng khoa học công nghệ phát triển và tiềm lực của các tập đoàn xuyên quốc gia.

Nhưng nếu nói Mỹ là bá chủ toàn cầu thì điều này hẳn nhiên không còn chính xác nữa. Vai trò thống trị nền kinh tế thế giới của phương Tây đã suy yếu đáng kể trong những thập kỷ qua. Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) từng chiếm tới 70% GDP toàn cầu, giờ đây, con số này chỉ còn khoảng 47% và có xu hướng tiếp tục giảm.

Các nhà lãnh đạo G7 họp tại Nhật Bản tháng 5/2016. (Nguồn: The Guardian)

Nga muốn quay lại một thế giới được phân chia thành những vùng ảnh hưởng khác nhau. Trong thế giới đó, các cường quốc đóng vai trò thiết lập luật chơi và đảm bảo an ninh toàn cầu. Đó có thể là một trật tự ba cực gồm Mỹ - Nga - Trung Quốc.

Tuy nhiên, trong chiến lược của mình, Trung Quốc hướng tới một trật tự hai cực, và hẳn nhiên Nga chỉ đóng vai trò là một đối tác "chiếu dưới", chứ không thể ngang bằng. Giới lãnh đạo Trung Quốc không muốn đối đầu trực diện với Mỹ, nhưng thật khó để thúc đẩy mối quan hệ hợp tác đơn thuần giữa các nước lớn.

Trong khi đó, Mỹ vẫn tìm cách duy trì sự thống trị của mình để không phải phân chia lại vùng ảnh hưởng. Họ điều chỉnh chính sách đối với Nga, đồng thời can dự vào mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc.

Cần coi trọng ổn định toàn cầu

Mặc dù vậy, cho đến nay, Mỹ vẫn chưa có chiến lược dài hạn và hiệu quả đối với cả Trung Quốc và Nga. Cách tiếp cận trong chiến lược này sẽ phải nhấn mạnh tới sự ổn định toàn cầu như ưu tiên số một, chứ không phải mối quan hệ giữa các nước lớn. Bên cạnh đó, Mỹ cũng cần tăng cường đầu tư cho quốc phòng để duy trì sức mạnh áp đảo. Các nguồn đầu tư cho quốc phòng bấy lâu nay vẫn dựa trên cơ sở nhu cầu của cuộc chiến chống khủng bố. Gần đây, Mỹ cũng đã kịp thời điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu theo sát Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là tình trạng thù địch kiểu Chiến tranh Lạnh lại được khôi phục. Có lẽ một trật tự kiểu châu Âu thế kỷ XIX khi có 6 cường quốc cùng nhau duy trì trạng thái cân bằng kéo dài gần 100 năm là sự lựa chọn phù hợp hơn cả.

Các giải pháp hợp tác để giải quyết những thách thức khu vực hoàn toàn có thể khả thi nếu nước lớn không đối đầu trực diện với nhau. Trước mối đe dọa hạt nhân từ Triều Tiên, Mỹ sẽ phải lựa chọn chính sách theo hướng nào? Nếu đơn phương sử dụng vũ lực để đạt được mục tiêu của mình, Mỹ có nguy cơ bị đẩy vào cuộc xung đột với Trung Quốc. Vì vậy, Mỹ sẽ phải điều chỉnh chính sách đối với Triều Tiên theo hướng mà Trung Quốc có thể chấp nhận được.

Một tài sản lớn của Mỹ là mạng lưới các liên minh. Những mối quan hệ giữa Mỹ với các liên minh cần được chăm chút hơn. Mỹ và châu Âu dành quá nhiều thời gian công sức để cạnh tranh nhau về mặt kinh tế, điều gây thiệt hại cho cả hai bên. Sự hợp tác giữa Mỹ với Ấn Độ cũng có thể đạt được nhiều lợi ích khi quốc gia này cũng có nhiều mối quan hệ khá thân thiết với phương Tây.

Tựu trung lại, trong thế giới ngày nay, mối quan hệ giữa các nước lớn vẫn là mối quan tâm hàng đầu của các quốc gia nhưng sự đối đầu quân sự giữa các cường quốc là hành vi không thế chấp nhận được đối với loài người. Thúc đẩy sự hợp tác, duy trì trạng thái cân bằng có lẽ là sự lựa chọn hợp lý.

* Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả.

Trung Quốc ngừng sử dụng tàu ngầm hạt nhân đầu tiên Hải quân Trung Quốc thông báo đã ngừng sử dụng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đầu tiên của nước này sau hơn ...

Ấn Độ, Trung Quốc tăng cường nỗ lực chống khủng bố Ngày 15/10, tại cuộc hội đàm song phương bên lề Hội nghị Thượng đỉnh BRICS, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung ...

Trung Quốc phải đi đầu trong giải quyết các tranh chấp Biển Đông Ngày 11/10, cựu Thủ tướng Australia Bob Hawke đã nêu quan điểm như vậy tại diễn đàn Hương Sơn lần thứ 7 được tổ chức ở ...