Những dấu hiệu tích cực
Một trong những dấu hiệu tích cực trong ASEAN là cuộc tổng tuyển cử tại Myanmar đã thành công ngoài mong đợi. Đảng Liên đoàn Quốc gia vì dân chủ (NLD) do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo đã giành được hơn 70% số phiếu bầu, có thể thành lập Chính phủ và đề cử Tổng thống. Đây có thể được xem như một sự thành công lớn tại Myanmar và hứa hẹn tương lai đầy tươi sáng của Myanmar trên con đường xây dựng đất nước dân chủ. Tuy nhiên, Chính phủ Myanmar sẽ có nhiều vấn đề cần giải quyết và nhiều việc phải làm ở phía trước, trong đó có những vấn đề nổi bật như chủ nghĩa dân tộc, người Rohingya hay thay đổi Hiến pháp.
 |
| Ảnh minh họa (Nguồn: Malaysian Insider) |
Một điểm tích cực nữa đó là việc ASEAN ngày càng thu hút được sự quan tâm của các nước lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và Mỹ. Các cường quốc này đang xem ASEAN là điểm “nóng” để đầu tư. Cùng với việc ASEAN hình thành Cộng đồng kinh tế (AEC), các nhà lãnh đạo Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ đã bày tỏ mối quan tâm sâu sắc về hợp tác thương mại với khu vực.
Có thể nói, ASEAN hiện có vị trí quan trọng trong những chính sách nước lớn như chính sách Hành động hướng Đông của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Nodi, dự án con đường tơ lụa trên bộ và con đường tơ lụa trên biển thế kỷ XXI của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hay chính sách Xoay trục sang châu Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Nhiều nước trên thế giới đang kỳ vọng ASEAN có thể nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng cũng như mạng lưới liên kết trong và ngoài khu vực.
Nỗi lo chưa có giải pháp
Mặc dù có nhiều điểm sáng, nhưng tình hình một số nước thành viên trong ASEAN vẫn có một số khó khăn nhất định. Đầu tiên phải kể đến tình trạng cháy rừng nhiệt đới ở Indonesia, cháy rừng quy mô rộng đã gây ra tình trạng ô nhiễm khói mù xuyên biên giới, ảnh hưởng trực tiếp tới các nước vùng lân cận như Malaysia, Singapore, miền Nam Thái Lan và Philippines. Mặc dù ASEAN đã tiến tới một số thỏa thuận nhằm đối phó với tình trạng này, nhưng tình trạng ô nhiễm khói bụi vẫn ngày càng trở nên nghiệm trọng và xảy ra thường xuyên.
Một vấn đề khác, cũng khá nhức nhối trong ASEAN năm 2015 là vấn đề bảo vệ quyền con người như việc Indonesia xử tử nhóm người thuộc “Bali Nine”, những con thuyền chở đầy người tị nạn Rohingya từ Myanmar và Bangladesh hay nhiều mồ chôn tập thể những nạn nhân của đường dây buôn người được phát hiện ở biên giới Thái Lan và Malaysia… đã khiến ASEAN phải chịu sức ép gay gắt từ cộng đồng quốc tế.
Những điều chưa chắc chắn
Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) được xem như một “canh bạc mới” đối với ASEAN. Có thể nói, năm 2015 là một năm thành công đối với các nước Đông Nam Á khi TPP sau nhiều năm đàm phán đã đi đến hồi kết. Trong ASEAN, các nước Malaysia, Việt Nam, Singapore và Brunei đã trở thành thành viên của TPP. Tương lai, TPP có thể sẽ kết nạp thêm các thành viên mới như Indonesia, Thái Lan và Philippines.
Bên cạnh những tác động tích cực, TPP sẽ dẫn tới việc điều chỉnh một số yếu tố thương mại tự do. Quyền sở hữu trí tuệ, luật lao động, mua sắm công sẽ được quy định chặt chẽ, và đến nay, các nước trong khu vực cũng chưa thể khẳng định những thay đổi đó liệu có lợi cho ASEAN hay không.
Một vấn đề lớn mà ASEAN đang gặp phải đó là vấn đề tranh chấp trên Biển Đông. Hiện nay, Mỹ đã thể hiện lập trường cứng rắn với Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. Philippines đang tích cực theo đuổi vụ kiện Trung Quốc trong các tranh chấp Biển Đông tại Tòa trọng tài thường trực Liên hợp quốc (PCA)… ASEAN đang nỗ lực xoa dịu căng thẳng leo thang tại vùng biển quan trọng này, và thúc đẩy các bên giải quyết hòa bình tranh chấp, theo luật pháp quốc tế. Có lẽ không bên nào mong muốn có thêm một cuộc chiến tranh Lạnh ở thế kỷ XXI nhưng tất cả các bên, kể cả ASEAN, cũng không thể dám chắc những căng thẳng tại khu vực liệu có dẫn tới một cuộc chiến tranh Lạnh ở châu Á?
