Đằng sau những cuộc biểu tình ở Iran

Nếu Iran không tiến hành cải cách triệt để, bạo loạn và bất ổn sẽ tiếp tục diễn ra tại nước Cộng hòa Hồi giáo này.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran Trung Quốc sẽ tăng cường ủng hộ Iran
dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran ​Iran: Tuần hành quy mô lớn ủng hộ Chính phủ

Bất ổn chính trị vẫn thường diễn ra một cách định kỳ ở Iran. Năm 2009 là biểu tình trên khắp đất nước sau bầu cử Tổng thống, do tầng lớp trung lưu thành thị khởi xướng. Một tuần trở lại đây là biểu tình và bạo loạn, xuất phát và lan rộng nhất ở tầng lớp dân cư nghèo và người thất nghiệp.

Sự trộn lẫn dân chủ và thần quyền

Nguyên nhân của những bất ổn chính trị này cần phải được hiểu từ tổng thể hệ thống chính trị nội bộ phức tạp của Iran, vốn là sự trộn lẫn giữa nền dân chủ pháp chế và nền thần quyền. Cả hai được đưa vào Hiến pháp nước này 4 thập kỷ trước, sau cuộc cách mạng 1979.

Hiến pháp năm 1979 thiết lập trong hệ thống chính trị Iran một cấu trúc dân chủ với Tổng thống và Quốc hội được bầu theo phổ thông đầu phiếu. Tổng thống có nhiệm kỳ 4 năm và không ai được giữ quá hai nhiệm kỳ liên tiếp. Chính cấu trúc dân chủ này đã giúp kéo dài sự tồn tại của hệ thống chính trị, bất chấp những chính sách quản lý của giới quý tộc tôn giáo.

Tuy nhiên, Hiến pháp năm 1979 cũng quy định Iran là một nhà nước thần quyền và trao nhiều quyền lực chính trị vào tay văn phòng “Lãnh đạo Tối cao”: một lãnh đạo tôn giáo được chỉ định không cần qua bầu cử, giữ chức vụ mãi mãi. Lãnh đạo Tối cao là tổng tư lệnh quân đội, theo Hiến pháp là người giám sát “các chính sách chung của Nhà nước Cộng hòa Hồi giáo Iran”, có quyền phê duyệt trước các ứng viên Tổng thống và đại biểu Quốc hội, được bảo vệ bởi lực lượng vệ binh hùng mạnh và có đầy đủ bộ máy tư pháp, tình báo, quân đội phục tùng.

dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran
Ông Ali Khamenei là lãnh đạo tối cao Iran từ năm 1989 đến nay. (Nguồn: famouspeople.com)

Phải mất một thập kỷ sau cách mạng năm 1979, ý thức về dân chủ mới bắt đầu hình thành ở Iran, sau kết quả gây thất vọng của chiến tranh Iran - Iraq năm 1988. Thêm một thập kỷ nữa, phong trào dân chủ này mới mang lại kết quả chính trị khi đưa Tổng thống Mohammed Khatami lên nắm quyền năm 1997. Vị tổng thống mang tư tưởng cải cách và những cộng sự của ông đặt mục tiêu củng cố cấu trúc dân chủ trong hệ thống chính trị của Iran, đồng thời giảm bớt lớp vỏ thần quyền bao trùm bên ngoài. Tuy nhiên, Khatami đã thất bại khi những lãnh tụ tôn giáo không muốn san sẻ quyền lực dù chỉ là một chút nhỏ.

Thất bại của kế hoạch cải cách tạo ra nỗi thất vọng lớn trong dân chúng và khiến rất ít người tham gia bỏ phiếu năm 2005. Điều này vô tình lại mang lại cơ hội cho ứng viên Tổng thống bảo thủ Mahmoud Ahmadinejad.

Cô lập quốc tế, lạm phát phi mã và điều kiện sống khắc nghiệt đã khiến người dân Iran hy vọng trở lại vào lần bầu cử năm 2009. Tuy nhiên, khi Mahmoud Ahmadinejad được tuyên bố tiếp tục đắc cử thêm một nhiệm kỳ nữa, bất chấp hy vọng ngược lại của hầu hết người dân, biểu tình đã nổ ra khắp Iran, tạo nên phong trào Cách mạng Xanh. Không giống với bạo loạn hiện tại, phong trào Cách mạng Xanh có tầm nhìn chính trị rõ ràng và có tổ chức, lãnh đạo quy củ. Tuy nhiên, phong trào này sau đó bị dập tắt, những người tham gia bị bắt, xử tội và bỏ tù.

Nhiệm kỳ thứ hai của ông Ahmadinejad thậm chí còn tồi tệ hơn. Nền kinh tế của Iran gần như sụp đổ dưới các lệnh trừng phạt liên tiếp của quốc tế. Thị trường chợ đen kiểm soát mọi thứ, từ thuốc ung thư đến xăng dầu.

Mồi lửa châm ngòi bất ổn

Trong cuộc bầu cử năm 2013, người Iran đã bầu cho Hassan Rouhani, một lãnh đạo tôn giáo ôn hòa, ứng viên cam kết sẽ làm "mềm" các lệnh trừng phạt quốc tế và củng cố nền kinh tế trong nước. Trong nhiệm kỳ đầu của mình, ông Rouhani đã thành công trong việc kiểm soát con số lạm phát, giảm tỷ lệ thất nghiệp và ký một thỏa thuận lịch sử giúp giải quyết vấn đề hạt nhân với Mỹ. Tuy nhiên, nhiệm kỳ thứ hai của Rouhani đã không còn tốt đẹp như vậy.

dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran
Tổng thống Iran Hassan Rouhani. (Nguồn: Reuters)

Đầu tiên, ông Rouhani đã nhượng bộ trước áp lực của cánh bảo thủ và chỉ định một nội các gồm nhiều nhân vật cực hữu. Đây được xem là xu hướng giảng hòa mà người Iran từng chứng kiến trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Khatami trước đây. Bên cạnh đó, nước Mỹ sau khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền lại đi ngược lại với những cam kết trong thỏa thuận hạt nhân dưới thời Tổng thống Obama. Hy vọng hồi phục kinh tế của người Iran nhanh chóng bị hủy bỏ.

Dư luận tiếp tục bất bình một loạt vụ tham nhũng lớn lần lượt bị phanh phui. Sau đó, do áp lực của cánh hữu, để giải thích cho việc tại sao cần tăng thuế xăng dầu, Tổng thống Rouhani đã tiết lộ việc ông phải phân bổ một khoản lớn ngân sách cho các tổ chức tôn giáo.

Cuối cùng, giọt nước tràn ly đơn giản là việc một số thực phẩm tăng giá. Đối thủ chính trị của Tổng thống Rouhani, ông Ebrahim Raisi - người thất bại trong cuộc bầu cử gần đây nhất, đã tổ chức một cuộc biểu tình nhỏ ở thành phố Mashad, đổ lỗi việc thực phẩm tăng giá cho chính quyền Tổng thống Rouhani. Từ đó, bạo loạn và biểu tình lan rộng khắp đất nước. Giá thực phẩm tăng, nạn thất nghiệp, tình hình kinh tế khó khăn trở thành mồi lửa châm ngòi cho bất ổn.

Việc bạo loạn nhanh chóng lan rộng đã dẫn đến đồn đoán cho rằng các thế lực thù địch bên ngoài như liên minh Mỹ - Israeal - Saudi Arabia là tác giả dàn dựng kích động trong dân chúng. Tuy nhiên, trên thực tế, tư tưởng bất mãn đối với hệ thống chính trị không còn là điều mới mẻ với người dân Iran. Nếu Iran không tiến hành cải cách triệt để, bạo loạn và bất ổn sẽ tiếp tục diễn ra tại nước Cộng hòa Hồi giáo này.

dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran Mỹ đề nghị HĐBA họp khẩn về vấn đề Iran

Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc (LHQ) Nikki Haley ngày 2/1 đã đề nghị Hội đồng Bảo an LHQ (HĐBA LHQ) tiến hành phiên ...

dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran Nga phản đối can thiệp công việc nội bộ của Iran

Bộ Ngoại giao Nga nhấn mạnh nước này hy vọng các cuộc biểu tình quy mô lớn đang diễn ra tại Iran sẽ không tiếp ...

dang sau nhung cuoc bieu tinh o iran Kazakhstan hoãn cấp uranium cho Iran

​Nhật báo Financial Tribune (Iran) ngày 24/12 đưa tin, công ty Kazatomprom của Kazakhstan đã hoãn chuyển giao uranium cho Iran do nước này đang tìm ...

Thu Hiền (theo Al-Jazeera)

Đọc thêm

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3 - kết quả xổ số ngày 29 tháng 3. trực tiếp kết quả xổ số miền Nam 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xo so mien nam. SXMN ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3 - xổ số hôm nay 29/3. trực tiếp xổ số miền Trung 29/3/2024. kết quả xổ số miền Trung hôm nay. xổ số miền Trung thứ 6. SXMT ...
XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3 - Trực tiếp xổ số miền Bắc 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ ...
Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Hợp tác tài nguyên nước trong khuôn khổ Lan Thương - Mekong thể hiện sự đoàn kết khu vực

Sáu nước dọc sông Lan Thương - Mekong cùng giải quyết thách thức tài nguyên nước, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực và phúc lợi người dân.
Tin thế giới 28/3: Mỹ rút quân khỏi Niger, Nga gia tăng tấn công Ukraine, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc

Tin thế giới 28/3: Mỹ rút quân khỏi Niger, Nga gia tăng tấn công Ukraine, Australia hủy vụ kiện Trung Quốc

Iran bị trừng phạt vì cấp tên lửa cho Nga, Philippines cứng rắn với Trung Quốc, Cố vấn cảnh báo lực lượng Ukraine bị 'đình trệ', Trung Quốc-Nga-Iran tập trận
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga xác nhận đã được Mỹ cảnh báo, Đức nói chẳng biết thông tin nào trước

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: Nga xác nhận đã được Mỹ cảnh báo, Đức nói chẳng biết thông tin nào trước

Đức cho rằng, Mỹ có thể có manh mối về vụ tấn công khủng bố cướp đi sinh mạng của hơn 140 ở ngoại ô thủ đô Moscow của Nga tối 22/3.
Pháp khẳng định thành ý với Brazil về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân

Pháp khẳng định thành ý với Brazil về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân

Pháp mong muốn chia sẻ kiến thức kỹ thuật với Brazil trong khi vẫn tôn trọng mọi cam kết không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Ukraine hạ 26 UAV một đêm, Nga tuyên bố đanh thép về F-16, thế mạnh của Ấn Độ giữa xung đột Moscow-Kiev

Ukraine hạ 26 UAV một đêm, Nga tuyên bố đanh thép về F-16, thế mạnh của Ấn Độ giữa xung đột Moscow-Kiev

Nga cho rằng, nếu phương Tây cung cấp cho Ukraine máy bay tiêm kích F-16, điều đó cũng sẽ không làm thay đổi tình hình trên chiến trường.
Hàn Quốc cảnh giác động thái mới của Triều Tiên, thảo luận cùng Mỹ-Nhật Bản tìm cách hợp tác an ninh

Hàn Quốc cảnh giác động thái mới của Triều Tiên, thảo luận cùng Mỹ-Nhật Bản tìm cách hợp tác an ninh

Triều Tiên dường như đang chuẩn bị cho vụ phóng vệ tinh do thám tiếp theo, mặc dù không có dấu hiệu cho thấy vụ phóng sắp xảy ra.
Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Việc 4 nghi phạm vụ tấn công nhà hát ở Nga hôm 22/3 đều mang quốc tịch Tajikistan khiến sự chú ý đổ dồn về quốc gia Trung Á này.
Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga ngày 22/3 do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng thực hiện cho thấy sự thay đổi mục tiêu của tổ chức khủng bố này.
Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao được đánh giá là kênh hiệu quả để trao đổi ý kiến về các vấn đề kinh tế đáng quan tâm nhất trong suốt hai thập kỷ qua.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Điều gì đang xảy ra với quan hệ Mỹ-Israel?

Điều gì đang xảy ra với quan hệ Mỹ-Israel?

Việc Mỹ bỏ phiếu trắng với nghị quyết kêu gọi ngừng bắn ở Gaza của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc liệu có thể làm chuyển hướng quan hệ với Israel?
Nhật Bản cho phép xuất khẩu máy bay chiến đấu tối tân: 3 điều cần biết

Nhật Bản cho phép xuất khẩu máy bay chiến đấu tối tân: 3 điều cần biết

Kế hoạch theo Chương trình Không quân Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) của Nhật Bản, Anh và Italy báo hiệu sự thay đổi then chốt trong chiến lược an ninh khu vực.
Ngoại trưởng Ấn Độ thăm Đông Nam Á: Dấu ấn Hành động hướng Đông, khẳng định giá trị chung với ASEAN

Ngoại trưởng Ấn Độ thăm Đông Nam Á: Dấu ấn Hành động hướng Đông, khẳng định giá trị chung với ASEAN

Ngoại trưởng Ấn Độ tìm cách tối đa hóa hoạt động ngoại giao để đưa mối quan hệ của Ấn Độ với các đối tác Đông Nam Á lên một tầm cao mới.
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: 'Điểm mù' của Cơ quan an ninh Nga hay thuyết âm mưu đánh lạc hướng?

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: 'Điểm mù' của Cơ quan an ninh Nga hay thuyết âm mưu đánh lạc hướng?

Khi chính lực lượng IS đã nhận là chủ mưu cuộc khủng bố, Nga vẫn chưa thể vội vàng tin bởi nếu vội tin rất có thể Moscow đã dính bẫy.
Chuyên gia EU: Châu Âu thức tỉnh sau 'giấc ngủ Đông', cục diện xung đột Nga-Ukraine sắp có bước chuyển?

Chuyên gia EU: Châu Âu thức tỉnh sau 'giấc ngủ Đông', cục diện xung đột Nga-Ukraine sắp có bước chuyển?

EU đồng lòng hỗ trợ Ukraine 'bằng mọi giá' vì hòa bình trong bối cảnh Nga đang dành nhiều lợi thế trong cuộc xung đột.
Mỹ sắp tổ chức thượng đỉnh ba bên, sẽ có thêm một thế 'kiềng ba chân' trong quan hệ quốc tế?

Mỹ sắp tổ chức thượng đỉnh ba bên, sẽ có thêm một thế 'kiềng ba chân' trong quan hệ quốc tế?

Hội nghị thượng đỉnh ba bên giữa Nhật Bản, Mỹ và Philippines sẽ lần đầu tiên được tổ chức tại Mỹ vào giữa tháng 4 này.
Phiên bản di động