Đi tìm gốc rễ bạo loạn ở Kazakhstan

Văn Đỉnh
Tổng thống Kazakhstan Kassym Zhomart Tokayev tuyên bố bạo loạn vừa qua là cuộc khủng hoảng trầm trọng nhất trong lịch sử 30 năm độc lập của nước này. Vậy câu chuyện tồi tệ này bắt nguồn từ đâu?
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Đi tìm gốc rễ bạo loạn ở Kazakhstan
Bạo loạn bùng nổ ở thành phố Almaty, Kazakhstan. (Nguồn: AP)

Theo con số thống kê sơ bộ, tổng thiệt hại tài sản do cuộc bạo loạn vừa qua tại Kazakhstan gây ra lên tới 213 triệu USD, với hàng nghìn nạn nhân, hàng chục người thiệt mạng.

Tổng thống Kassym Zhomart Tokayev gọi đây là cuộc khủng hoảng trầm trọng nhất trong lịch sử 30 năm độc lập của Kazakhstan. Vậy, ai là người châm ngòi cho thảm họa trên? Tương quan lực lượng trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) sẽ thay đổi như thế nào sau bạo loạn?

Ngọn lửa âm ỉ

Phóng viên báo AIF đặt ra câu hỏi rằng: "Kazakhstan là một trong mười nước có giá xăng rẻ nhất thế giới, giá khí hóa lỏng sau khi tăng mạnh cũng vẫn rẻ hơn giá khí đốt ở Nga và nhiều nước khác. Vậy đâu là lí do đích thực của những cuộc biểu tình phản đối?".

Trả lời cho câu hỏi trên, ông Stanislav Pritchin, chuyên gia Viện kinh tế thế giới và Quan hệ quốc tế mang tên Primakov (IMEMO) cho biết, Tổng thống đầu tiên của Kazakhstan Nursultan Nazarbayev đã gặt hái nhiều thành công trong công cuộc cải cách kinh tế. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã tới Kazakhstan, nhiều doanh nghiệp của Mỹ và châu Âu đã tới khai thác dầu khí ở phía Tây Kazakhstan. Hiện hãng LUKOIL của Nga chỉ hoạt động ở hai mỏ dầu Tengiz và Karachaganak.

Về lĩnh vực khai thác dầu khí, trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), Kazakhstan giữ vị trí thứ 2 sau Nga. Về lĩnh vực khai thác uranium, Kazakhstan giữ vị trí số 1 thế giới.

Tuy nhiên, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tính theo đầu người giữa các khu vực ở Kazakhstan rất khác nhau, thậm chí ngay trong một vùng, giá trị này cũng có sự khác biệt rõ rệt, điều này dẫn đến những xung đột xã hội.

Địa phương điển hình của sự khác biệt trong thu nhập của người dân là tỉnh Mangistau nằm bên bờ biển Caspi, thủ phủ của Mangistau là thành phố Aktau, (dưới thời Liên Xô thành phố này có tên là Shevchenko). Đây cũng chính là nơi khởi nguồn cho những cuộc biểu tình bạo động.

Người dân thành phố Aktau chủ yếu là công nhân khai thác dầu mỏ, lượng dầu mỏ mà tỉnh Mangistau khai thác được chiếm 25% tổng sản lượng dầu mỏ của Kazakhstan. Các mỏ dầu ở đây đã lâu năm, trữ lượng không còn nhiều, cho nên thu nhập của công nhân trở nên hạn hẹp dần. Các loại hình kinh doanh khác không thể phát triển được vì khí hậu khô và nước ngọt rất khan hiếm.

Trước năm 2021, công ty dầu khí quốc doanh Kazakhstan KazMunayGas thực hiện trợ cấp giá gas cho người dân. Tuy nhiên, sau 2021, chế độ trợ cấp này không được duy trì nữa, giá gas tăng lên đánh vào túi tiền vốn đã rất ít ỏi của người dân.

Cuộc sống vùng quê ở miền Nam Kazakhstan rất khó khăn, đã vậy các gia đình lại đông con, dẫn tới hiện tượng bùng nổ dân số. Thanh thiếu niên trong những gia đình đông con đó không được học hành đến nơi đến chốn, không có công ăn việc làm ổn định. Từ đó, hình thành làn sóng ly hương, di cư về đô thị. Trong những chuyến đi đó không phải ai cũng thành công. Những người thất bại đã ôm ấp trong lòng tư tưởng hận thù và tham gia vào các băng đảng chống đối nhà nước.

Giá gas tăng lên giống như một tia lửa châm ngòi cho lòng hận thù đang âm ỉ cháy. Thế lực chống đối nhà nước đã lợi dụng triệt để hiện tượng này.

Đi tìm gốc rễ bạo loạn ở Kazakhstan
Cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev và đương kim Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev. (Nguồn: Reuters)

Rất khó để tìm người đứng đằng sau bạo loạn

Tại cuộc họp trực tuyến cấp cao của liên minh quân sự Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), Tổng thống Kazakhstan Tokaev khẳng định: “Đây là một âm mưu đảo chính. Phiến quân được chỉ đạo từ một trung tâm. Hành động khủng bố đã được thực hiện bằng rất nhiều hình thức khác nhau”.

Bàn về vấn đề này, nhà khoa học chính trị Dmitry Zhuravlev, Giám đốc Viện Các vấn đề khu vực (Nga), cho rằng: “Xác định ai là người đứng đằng sau vụ chính biến vừa qua ở Kazakhstan là điều không thể. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là bất mãn xã hội không thể tạo ra hiệu ứng lớn như vậy được".

Theo vị chuyên gia này, cuộc tấn công được phối hợp trên phạm vi toàn quốc khiến lực lượng chức năng bị vô hiệu hóa cho thấy đây là xung đột nội bộ của tầng lớp tinh hoa. Ông Dmitry Zhuravlev cho rằng, bạo loạn bắt nguồn từ mâu thuẫn giữa một bên là cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev, người còn rất nhiều ảnh hưởng trong xã hội Kazakhstan và một bên là đương kim Tổng thống Tokaev.

Bằng chứng là ngay sau cuộc bạo loạn, cựu Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc gia (KNB) Karim Masimov, đồng minh thân cận của cựu Tổng thống Nazarbayev, đã bị bắt. Hai cấp phó của ông Karim Masimov phải về hưu, và nhiều quan chức khác đã tự tử.

Ngay trước đó, ông Yermukhamet Yertusbayev, cựu cố vấn của cựu Tổng thống Nazarbayev tuyên bố: “Ủy ban An ninh Quốc gia biết việc thời gian qua, có nhiều trung tâm huấn luyện phiến quân đã tồn tại và hoạt động, nhưng không hề có động thái gì”.

Rất phức tạp để khẳng định cựu Tổng thống Nazarbayev có liên quan đến vụ bạo loạn, vì người biểu tình còn hô vang khẩu hiệu “Phản đối Nazarbayev” và lật đổ tượng đài của ông.

Tuy nhiên, theo ông Dmitry Zhuravlev, cũng không có cơ sở để nói rằng chính Tổng thống Tokaev đã tiếp tay cho những hành động biểu tình, bạo loạn, nhằm sử dụng hiện tượng này để chấm dứt sự ảnh hưởng của người tiền nhiệm. Bởi việc lực lượng chức năng Kazakhstan bị động "chỉ biết đứng nhìn" có thể lý giải rằng đây là lần đầu tiên họ đối mặt với một cuộc bạo loạn lớn, việc bối rối và thiếu kỹ năng xử lý vấn đề là điều khó tránh khỏi.

Mặt khác, vị chuyên gia cũng tin rằng, trường hợp có sự can thiệp từ các thế lực bên ngoài có thể hoàn toàn bị loại trừ.

Ông Dmitry Zhuravlev chỉ ra rằng, trong trường hợp lực lượng nổi dậy chiến thắng và lên nắm quyền, thì Nga và Trung Quốc gặp nhiều rủi ro nhất.

Nga và Kazakhstan có chung đường biên giới rất dài, không chỉ là đồng minh trong CSTO, Nga còn có sân bay vũ trụ Baikonur ở Kazakhstan. Trong khi đó, giữa Trung Quốc và Kazakhstan còn có có dự án Vành đai và Con đường. Nếu tình hình ở Kazakhstan không ổn định, Nga và Trung Quốc là hai nước "đứng ngồi không yên" trước tiên.

Về phía Mỹ và phương Tây, các nước này tỏ ra không hài lòng khi Tổng thống Tokaev mạnh tay với những người chống đối và đề nghị lực lượng gìn giữ hòa binh CSTO tới hỗ trợ. Thậm chí, Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken còn trách móc Tổng thống Kazakhstan Tokaev rằng tại sao nhờ CSTO, mà không phải là Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Tuy nhiên, Kazakhstan ở một vị trí khác so với Belarus. Đây là một quốc gia quan trọng xét về góc độ địa chính trị và chính Tổng thống Tokaev cũng có quan điểm cân bằng quan hệ giữa Nga-Trung Quốc-phương Tây.

Khám phá sức mạnh của tàu ngầm hạt nhân chiến lược Nga vừa hạ thủy

Khám phá sức mạnh của tàu ngầm hạt nhân chiến lược Nga vừa hạ thủy

Ngày 11/1, tàu ngầm hạt nhân chiến lược của Nga mang tên lửa Generalissimus Suvorov được hạ thủy. Con tàu sẽ tiếp tục được hoàn ...

Xong nhiệm vụ, lực lượng không quân Nga thuộc CSTO rời khỏi Kazakhstan

Xong nhiệm vụ, lực lượng không quân Nga thuộc CSTO rời khỏi Kazakhstan

Máy bay của không vận quân sự thuộc Không quân Nga, đang tiến hành hoạt động chở binh sĩ gìn giữ hòa bình Nga thuộc ...

(theo AiF)

Bài viết cùng chủ đề

Bạo loạn ở Kazakhstan

Xem nhiều

Đọc thêm

Đối ngoại trong tuần: Thủ tướng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác Trung Đông; công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam

Đối ngoại trong tuần: Thủ tướng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác Trung Đông; công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam

Báo TG&VN điểm lại một số hoạt động nổi bật của đối ngoại Việt Nam trong tuần từ 28/10-4/11.
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Philippines tạo đà thúc đẩy ngành công nghiệp Halal với Saudi Arabia

Philippines tạo đà thúc đẩy ngành công nghiệp Halal với Saudi Arabia

Philippines đang tìm kiếm quan hệ đối tác mới với Saudi Arabia trong các lĩnh vực phát triển bền vững và Halal.
Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, cơn sốt quý kim khiến BRICS và giới tỷ phú sục sôi, vàng nhẫn tiếp đà giảm

Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, cơn sốt quý kim khiến BRICS và giới tỷ phú sục sôi, vàng nhẫn tiếp đà giảm

Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, ông Trump có thể đẩy quý kim lên 2.900 USD/ounce. Giá vàng nhẫn tiếp đà đi xuống.
Giá tiêu hôm nay 5/11/2024: Ngành hồ tiêu Việt Nam hưởng lợi nhờ giá xuất khẩu cao; sản lượng giảm, bà con xu hướng đầu cơ

Giá tiêu hôm nay 5/11/2024: Ngành hồ tiêu Việt Nam hưởng lợi nhờ giá xuất khẩu cao; sản lượng giảm, bà con xu hướng đầu cơ

Giá tiêu hôm nay 5/11/2024 tại thị trường trong nước tiếp tục ổn định ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 140.000 - 141.000 đồng/kg.
Bộ trưởng Ngoại giao tặng Bằng khen và Tuyên dương tập thể, cá nhân đóng góp tích cực trong xuất bản cuốn sách của cố Tổng Bí thư

Bộ trưởng Ngoại giao tặng Bằng khen và Tuyên dương tập thể, cá nhân đóng góp tích cực trong xuất bản cuốn sách của cố Tổng Bí thư

Bộ Ngoại giao tuyên dương các tập thể, cá nhân đã đóng góp tích cực, hiệu quả trong quá trình biên soạn và xuất bản cuốn sách của Tổng Bí ...
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Tin thế giới 4/11: Nga tuyên bố giúp Iran một việc, Israel 'đoạn tuyệt' với một cơ quan LHQ, các ứng viên 'trắng đêm' trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ

Tin thế giới 4/11: Nga tuyên bố giúp Iran một việc, Israel 'đoạn tuyệt' với một cơ quan LHQ, các ứng viên 'trắng đêm' trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong 24h.
Nga vừa thể hiện thành ý vun đắp cho quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, Ankara báo tin không vui

Nga vừa thể hiện thành ý vun đắp cho quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, Ankara báo tin không vui

Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, Syria chưa sẵn sàng bình thường hóa quan hệ với phe đối lập ở nước này và theo nghĩa rộng hơn là với Ankara.
Tin Triều Tiên đưa quân đến Nga: Tổng thống Ukraine trách móc việc 'khoanh tay đứng nhìn', Tổng thư ký LHQ lên tiếng, Hàn Quốc tính sẵn kịch bản

Tin Triều Tiên đưa quân đến Nga: Tổng thống Ukraine trách móc việc 'khoanh tay đứng nhìn', Tổng thư ký LHQ lên tiếng, Hàn Quốc tính sẵn kịch bản

Tổng thư ký LHQ quan ngại trước thông tin binh sĩ Triều Tiên được đưa tới Nga và khả năng lực lượng này tiến về khu vực xung đột ở Ukraine.
Bầu cử tổng thống Mỹ 2024: Cuộc bám đuổi nghẹt thở đến 'giờ G', ứng cử viên Kamala Harris đã bỏ phiếu?

Bầu cử tổng thống Mỹ 2024: Cuộc bám đuổi nghẹt thở đến 'giờ G', ứng cử viên Kamala Harris đã bỏ phiếu?

Ngày 5/11, nước Mỹ bước vào cuộc bầu cử tổng thống tốn giấy mực nhất mỗi 4 năm. Cho đến giờ phút ấy, không ai có thể khẳng định chắc chắn điều gì.
Chảo lửa Trung Đông: Iran thề chống ách áp bức đến cùng, tiết lộ điều sẽ ảnh hưởng đến đòn đáp Israel

Chảo lửa Trung Đông: Iran thề chống ách áp bức đến cùng, tiết lộ điều sẽ ảnh hưởng đến đòn đáp Israel

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố, Tehran sẽ đáp trả mọi hành động quân sự nhằm vào lãnh thổ và an ninh của nước Cộng hòa Hồi giáo này.
Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Theo Đại sứ Phạm Quang Vinh, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm nay rất sít sao, nhưng dù là ai thì quan hệ Việt Nam-Mỹ vẫn tiếp đà phát triển tích cực.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ luôn có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong nội bộ nước Mỹ mà còn với cộng đồng quốc tế.
Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Có thể khẳng định rằng AI không còn là một công nghệ của tương lai mà đã và đang định hình lại cục diện địa chính trị.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Chuyến thăm Trung Quốc ngày 28 - 31/10 của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phản ánh nỗ lực nâng tầm khuôn khổ hợp tác giữa một thế giới đầy biến động.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

Sự kiện đang được giới công nghệ mong đợi có thể xảy ra ngay trong năm nay, là sự ra mắt của GPT-5.
30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

Gần 30 năm qua, Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) góp phần quan trọng giữ gìn tính toàn vẹn, thúc đẩy tuân thủ UNCLOS.
Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Cả ông Trump và bà Harris đều đang tìm cách mô tả bên kia là 'yếu thế trước Trung Quốc' trong nỗ lực vượt qua phe đối lập.
Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ truyền thống Mỹ-Anh có thể sẽ đổi khác, khi cuộc bầu cử sắp tới mở ra hai viễn cảnh khác nhau cho mối thâm tình này.
Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Phó Tổng thống Kamala Harris đã có bài phát biểu khép lại chiến dịch tranh cử tại công viên Ellipse ở Washington, D.C.
'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến cục diện xung đột Nga-Ukraine.
Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, chính quyền Washington mới cần tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác tốt đẹp với Ấn Độ.
Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Sức ảnh hưởng toàn cầu đang gia tăng của BRICS định vị nhóm này sẽ là một nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai.
Phiên bản di động