Đi tìm gốc rễ bạo loạn ở Kazakhstan

Văn Đỉnh
Tổng thống Kazakhstan Kassym Zhomart Tokayev tuyên bố bạo loạn vừa qua là cuộc khủng hoảng trầm trọng nhất trong lịch sử 30 năm độc lập của nước này. Vậy câu chuyện tồi tệ này bắt nguồn từ đâu?
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Đi tìm gốc rễ bạo loạn ở Kazakhstan
Bạo loạn bùng nổ ở thành phố Almaty, Kazakhstan. (Nguồn: AP)

Theo con số thống kê sơ bộ, tổng thiệt hại tài sản do cuộc bạo loạn vừa qua tại Kazakhstan gây ra lên tới 213 triệu USD, với hàng nghìn nạn nhân, hàng chục người thiệt mạng.

Tổng thống Kassym Zhomart Tokayev gọi đây là cuộc khủng hoảng trầm trọng nhất trong lịch sử 30 năm độc lập của Kazakhstan. Vậy, ai là người châm ngòi cho thảm họa trên? Tương quan lực lượng trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) sẽ thay đổi như thế nào sau bạo loạn?

Ngọn lửa âm ỉ

Phóng viên báo AIF đặt ra câu hỏi rằng: "Kazakhstan là một trong mười nước có giá xăng rẻ nhất thế giới, giá khí hóa lỏng sau khi tăng mạnh cũng vẫn rẻ hơn giá khí đốt ở Nga và nhiều nước khác. Vậy đâu là lí do đích thực của những cuộc biểu tình phản đối?".

Trả lời cho câu hỏi trên, ông Stanislav Pritchin, chuyên gia Viện kinh tế thế giới và Quan hệ quốc tế mang tên Primakov (IMEMO) cho biết, Tổng thống đầu tiên của Kazakhstan Nursultan Nazarbayev đã gặt hái nhiều thành công trong công cuộc cải cách kinh tế. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã tới Kazakhstan, nhiều doanh nghiệp của Mỹ và châu Âu đã tới khai thác dầu khí ở phía Tây Kazakhstan. Hiện hãng LUKOIL của Nga chỉ hoạt động ở hai mỏ dầu Tengiz và Karachaganak.

Về lĩnh vực khai thác dầu khí, trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), Kazakhstan giữ vị trí thứ 2 sau Nga. Về lĩnh vực khai thác uranium, Kazakhstan giữ vị trí số 1 thế giới.

Tuy nhiên, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tính theo đầu người giữa các khu vực ở Kazakhstan rất khác nhau, thậm chí ngay trong một vùng, giá trị này cũng có sự khác biệt rõ rệt, điều này dẫn đến những xung đột xã hội.

Địa phương điển hình của sự khác biệt trong thu nhập của người dân là tỉnh Mangistau nằm bên bờ biển Caspi, thủ phủ của Mangistau là thành phố Aktau, (dưới thời Liên Xô thành phố này có tên là Shevchenko). Đây cũng chính là nơi khởi nguồn cho những cuộc biểu tình bạo động.

Người dân thành phố Aktau chủ yếu là công nhân khai thác dầu mỏ, lượng dầu mỏ mà tỉnh Mangistau khai thác được chiếm 25% tổng sản lượng dầu mỏ của Kazakhstan. Các mỏ dầu ở đây đã lâu năm, trữ lượng không còn nhiều, cho nên thu nhập của công nhân trở nên hạn hẹp dần. Các loại hình kinh doanh khác không thể phát triển được vì khí hậu khô và nước ngọt rất khan hiếm.

Trước năm 2021, công ty dầu khí quốc doanh Kazakhstan KazMunayGas thực hiện trợ cấp giá gas cho người dân. Tuy nhiên, sau 2021, chế độ trợ cấp này không được duy trì nữa, giá gas tăng lên đánh vào túi tiền vốn đã rất ít ỏi của người dân.

Cuộc sống vùng quê ở miền Nam Kazakhstan rất khó khăn, đã vậy các gia đình lại đông con, dẫn tới hiện tượng bùng nổ dân số. Thanh thiếu niên trong những gia đình đông con đó không được học hành đến nơi đến chốn, không có công ăn việc làm ổn định. Từ đó, hình thành làn sóng ly hương, di cư về đô thị. Trong những chuyến đi đó không phải ai cũng thành công. Những người thất bại đã ôm ấp trong lòng tư tưởng hận thù và tham gia vào các băng đảng chống đối nhà nước.

Giá gas tăng lên giống như một tia lửa châm ngòi cho lòng hận thù đang âm ỉ cháy. Thế lực chống đối nhà nước đã lợi dụng triệt để hiện tượng này.

Đi tìm gốc rễ bạo loạn ở Kazakhstan
Cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev và đương kim Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev. (Nguồn: Reuters)

Rất khó để tìm người đứng đằng sau bạo loạn

Tại cuộc họp trực tuyến cấp cao của liên minh quân sự Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), Tổng thống Kazakhstan Tokaev khẳng định: “Đây là một âm mưu đảo chính. Phiến quân được chỉ đạo từ một trung tâm. Hành động khủng bố đã được thực hiện bằng rất nhiều hình thức khác nhau”.

Bàn về vấn đề này, nhà khoa học chính trị Dmitry Zhuravlev, Giám đốc Viện Các vấn đề khu vực (Nga), cho rằng: “Xác định ai là người đứng đằng sau vụ chính biến vừa qua ở Kazakhstan là điều không thể. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là bất mãn xã hội không thể tạo ra hiệu ứng lớn như vậy được".

Theo vị chuyên gia này, cuộc tấn công được phối hợp trên phạm vi toàn quốc khiến lực lượng chức năng bị vô hiệu hóa cho thấy đây là xung đột nội bộ của tầng lớp tinh hoa. Ông Dmitry Zhuravlev cho rằng, bạo loạn bắt nguồn từ mâu thuẫn giữa một bên là cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev, người còn rất nhiều ảnh hưởng trong xã hội Kazakhstan và một bên là đương kim Tổng thống Tokaev.

Bằng chứng là ngay sau cuộc bạo loạn, cựu Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc gia (KNB) Karim Masimov, đồng minh thân cận của cựu Tổng thống Nazarbayev, đã bị bắt. Hai cấp phó của ông Karim Masimov phải về hưu, và nhiều quan chức khác đã tự tử.

Ngay trước đó, ông Yermukhamet Yertusbayev, cựu cố vấn của cựu Tổng thống Nazarbayev tuyên bố: “Ủy ban An ninh Quốc gia biết việc thời gian qua, có nhiều trung tâm huấn luyện phiến quân đã tồn tại và hoạt động, nhưng không hề có động thái gì”.

Rất phức tạp để khẳng định cựu Tổng thống Nazarbayev có liên quan đến vụ bạo loạn, vì người biểu tình còn hô vang khẩu hiệu “Phản đối Nazarbayev” và lật đổ tượng đài của ông.

Tuy nhiên, theo ông Dmitry Zhuravlev, cũng không có cơ sở để nói rằng chính Tổng thống Tokaev đã tiếp tay cho những hành động biểu tình, bạo loạn, nhằm sử dụng hiện tượng này để chấm dứt sự ảnh hưởng của người tiền nhiệm. Bởi việc lực lượng chức năng Kazakhstan bị động "chỉ biết đứng nhìn" có thể lý giải rằng đây là lần đầu tiên họ đối mặt với một cuộc bạo loạn lớn, việc bối rối và thiếu kỹ năng xử lý vấn đề là điều khó tránh khỏi.

Mặt khác, vị chuyên gia cũng tin rằng, trường hợp có sự can thiệp từ các thế lực bên ngoài có thể hoàn toàn bị loại trừ.

Ông Dmitry Zhuravlev chỉ ra rằng, trong trường hợp lực lượng nổi dậy chiến thắng và lên nắm quyền, thì Nga và Trung Quốc gặp nhiều rủi ro nhất.

Nga và Kazakhstan có chung đường biên giới rất dài, không chỉ là đồng minh trong CSTO, Nga còn có sân bay vũ trụ Baikonur ở Kazakhstan. Trong khi đó, giữa Trung Quốc và Kazakhstan còn có có dự án Vành đai và Con đường. Nếu tình hình ở Kazakhstan không ổn định, Nga và Trung Quốc là hai nước "đứng ngồi không yên" trước tiên.

Về phía Mỹ và phương Tây, các nước này tỏ ra không hài lòng khi Tổng thống Tokaev mạnh tay với những người chống đối và đề nghị lực lượng gìn giữ hòa binh CSTO tới hỗ trợ. Thậm chí, Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken còn trách móc Tổng thống Kazakhstan Tokaev rằng tại sao nhờ CSTO, mà không phải là Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Tuy nhiên, Kazakhstan ở một vị trí khác so với Belarus. Đây là một quốc gia quan trọng xét về góc độ địa chính trị và chính Tổng thống Tokaev cũng có quan điểm cân bằng quan hệ giữa Nga-Trung Quốc-phương Tây.

Khám phá sức mạnh của tàu ngầm hạt nhân chiến lược Nga vừa hạ thủy

Khám phá sức mạnh của tàu ngầm hạt nhân chiến lược Nga vừa hạ thủy

Ngày 11/1, tàu ngầm hạt nhân chiến lược của Nga mang tên lửa Generalissimus Suvorov được hạ thủy. Con tàu sẽ tiếp tục được hoàn ...

Xong nhiệm vụ, lực lượng không quân Nga thuộc CSTO rời khỏi Kazakhstan

Xong nhiệm vụ, lực lượng không quân Nga thuộc CSTO rời khỏi Kazakhstan

Máy bay của không vận quân sự thuộc Không quân Nga, đang tiến hành hoạt động chở binh sĩ gìn giữ hòa bình Nga thuộc ...

(theo AiF)

Bài viết cùng chủ đề

Bạo loạn ở Kazakhstan

Xem nhiều

Đọc thêm

Giá cà phê hôm nay 22/11/2024: Giá cà phê robusta quay đầu, xuất khẩu nửa đầu tháng 11 giảm tới  44,8%, không trì hoãn thích ứng EUDR

Giá cà phê hôm nay 22/11/2024: Giá cà phê robusta quay đầu, xuất khẩu nửa đầu tháng 11 giảm tới 44,8%, không trì hoãn thích ứng EUDR

Giá cà phê hôm nay 22/11/2024: Giá cà phê robusta quay đầu, xuất khẩu nửa đầu tháng 11 giảm tới 44,8%, không trì hoãn thích ứng EUDR.
Phát động chiến dịch chung tay phòng chống bệnh sốt xuất huyết năm thứ 14

Phát động chiến dịch chung tay phòng chống bệnh sốt xuất huyết năm thứ 14

Chiến dịch 'JUMBO VAPE - Chung tay phòng chống bệnh sốt xuất huyết' nhằm tuyên truyền phòng chống bệnh sốt xuất huyết trên toàn quốc vừa được phát động.
Bài tarot hôm nay 23/11: Đâu là điểm nhấn khiến người khác chú ý tới bạn?

Bài tarot hôm nay 23/11: Đâu là điểm nhấn khiến người khác chú ý tới bạn?

Thông qua một lá bài tarot, bạn sẽ khám phá thông điệp điểm nhấn nào khiến người khác chú ý đến bạn? Hãy rút ngay một lá bài để giải ...
Giá vàng hôm nay 22/11/2024: Giá vàng tiếp tục tăng nhanh, cuộc săn hàng giá hời bắt đầu, chưa có lý do để điều chỉnh dự báo về vàng

Giá vàng hôm nay 22/11/2024: Giá vàng tiếp tục tăng nhanh, cuộc săn hàng giá hời bắt đầu, chưa có lý do để điều chỉnh dự báo về vàng

Giá vàng hôm nay 22/11/2024: Giá vàng chưa dứt chuỗi tăng, mở cuộc săn hàng giá hời, không có lý do để điều chỉnh dự báo.
Từ năm 2025, giấy phép lái xe ô tô bị trừ hết điểm: Phải kiểm tra lý thuyết và mô phỏng để phục hồi điểm

Từ năm 2025, giấy phép lái xe ô tô bị trừ hết điểm: Phải kiểm tra lý thuyết và mô phỏng để phục hồi điểm

Bộ Công an ban hành Thông tư 65/2024, theo đó, người có giấy phép lái xe ô tô bị trừ hết điểm thì phải kiểm tra lý thuyết và mô ...
Nhận định, dự đoán tỷ số Aston Villa vs Crystal Palace, 22h00 ngày 23/11 - Vòng 12 Ngoại hạng Anh

Nhận định, dự đoán tỷ số Aston Villa vs Crystal Palace, 22h00 ngày 23/11 - Vòng 12 Ngoại hạng Anh

Nhận định trận đấu, dự đoán tỷ số Aston Villa vs Crystal Palace tại vòng 12 giải Ngoại hạng Anh được diễn ra vào lúc 22h00 ngày 23/11.
Báo động từ HĐBA LHQ: 70% dân số Syria cần viện trợ nhân đạo

Báo động từ HĐBA LHQ: 70% dân số Syria cần viện trợ nhân đạo

Phó đặc phái viên LHQ Najat Rochdi cho biết 2024 'sẽ là năm đẫm máu nhất' tại Syria trong vòng 4 năm qua.
Burkina Faso liệt cựu Tổng thống và tướng tình báo vào 'danh sách đen' khủng bố

Burkina Faso liệt cựu Tổng thống và tướng tình báo vào 'danh sách đen' khủng bố

Burkina Faso ngày 21/11 đã phong tỏa 'tài sản và nguồn lực' của hơn 100 người, trong đó có cựu Tổng thống Paul-Henri Sandaogo Damiba.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz tiếp tục nhận được tín nhiệm của đảng SPD

Thủ tướng Đức Olaf Scholz tiếp tục nhận được tín nhiệm của đảng SPD

Ông Olaf Scholz một lần nữa là ứng cử viên của SPD cho chức Thủ tướng Đức trong cuộc bầu cử sớm dự kiến diễn ra vào ngày 23/2/2025.
Dính bê bối tình dục, ứng viên Bộ trưởng Tư pháp Mỹ xin rút lui

Dính bê bối tình dục, ứng viên Bộ trưởng Tư pháp Mỹ xin rút lui

Hơn 1 tuần sau khi được đề cử làm Bộ trưởng Tư pháp Mỹ, cựu hạ nghị sĩ Matt Gaetz - đồng minh thân cận của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Sự cố đứt cáp ngầm ở Biển Baltic: Nga gạt phắt cáo buộc dính líu, Mỹ thận trọng không suy đoán, Đức cảnh báo 'chiến tranh hỗn hợp'

Sự cố đứt cáp ngầm ở Biển Baltic: Nga gạt phắt cáo buộc dính líu, Mỹ thận trọng không suy đoán, Đức cảnh báo 'chiến tranh hỗn hợp'

Hai sự cố đứt cáp viễn thông ngầm ở Biển Baltic hồi cuối tuần trước đã dấy lên những đồn đoán về hành vi phá hoại cũng như chủ mưu phía sau.
Haiti: Bạo lực leo thang nguy hiểm, Tổng thống Pháp dính 'vạ miệng' khiến Port-au-Prince nổi giận

Haiti: Bạo lực leo thang nguy hiểm, Tổng thống Pháp dính 'vạ miệng' khiến Port-au-Prince nổi giận

Tình trạng bạo lực gia tăng tại thủ đô Port-au-Prince của Haiti đã cướp đi sinh mạng của hơn 4.500 người từ đầu năm tới nay.
Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Việc Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa của Mỹ tấn công quân sự trên đất Nga có thể chuyển xung đột sang giai đoạn quyết liệt hơn.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Sự trở lại của Tổng thống đắc cử Donald Trump mang nhiều hàm ý cho nước Mỹ và thế giới. Châu Á – Thái Bình Dương trong đó có tiểu vùng Mekong cũng không nằm ...
‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

Quan hệ giữa Mỹ và Iran, từng là đồng minh thân cận thời đầu Chiến tranh Lạnh, đã biến thành đối đầu kéo dài hàng thập kỷ.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Sự trở lại của ông Donald Trump không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong chính trị Mỹ mà còn hứa hẹn ảnh hưởng sâu rộng đến khu vực Nam bán cầu.
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Tổng thống Joe Biden đã quyết định 'xé rào' vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, những 'đòn giáng' không thể tạo ra bằng lời nói.
Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Truyền thông Mexico đề cao vị thế và sự tham gia, đóng góp hiệu quả của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương gần đây như APEC, G20...
Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Mỹ-Trung chạy đua ngoại giao đường sắt, tìm đường tới mỏ khoáng sản châu Phi

Nhằm tiếp cận trữ lượng khoáng sản khổng lồ của châu Phi, Mỹ và Trung Quốc đã bỏ vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, bao gồm ngoại giao đường sắt tại đây.
Phiên bản di động