Nga - Mỹ và cuộc chơi gián điệp

Minh Khôi
TGVN. Quan hệ ngoại giao giữa hai siêu cường Nga - Mỹ trong lịch sử nhiều lần sóng gió khi hai bên phát hiện và bắt giữ các điệp viên của nhau, dẫn đến các biện pháp trả đũa cùng án tù hàng chục năm cho các điệp viên.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
nga my va cuoc choi gian diep Lần đầu tiên cựu đặc vụ Snowden tiết lộ về FSB và cuộc sống ở Nga (kỳ cuối)
nga my va cuoc choi gian diep Lần đầu tiên cựu đặc vụ Snowden tiết lộ về FSB và cuộc sống ở Nga (kỳ 1)
nga my va cuoc choi gian diep
Ảnh minh họa. (Nguồn: Yahoo News)

Những ngày đầu tháng Chín này, truyền thông Mỹ và Nga xôn xao vụ một điệp viên Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) từng “nằm vùng” trong chính quyền của Tổng thống Vladimir Putin. Mặc dù cả Moscow và Washington đều khẳng định thông tin trên là “bịa đặt”, nhưng sự việc khiến người ta nhớ đến các vụ bê bối gián điệp trước đây giữa hai nước, vốn không phải là “chuyện hình sự đọc cho vui”.

Cuộc trao đổi điệp viên lớn nhất và nhanh nhất

Tờ Kommersant của Nga ngày 10/9 đưa tin, điệp viên CIA “nằm vùng” trong chính quyền Nga có thể là một người tên Oleg Smolenkov, đã biến mất cùng vợ và ba con khi đi nghỉ hè ở Montenegro năm 2017. Theo The New York Times, nhân vật này được tình báo Mỹ tuyển dụng và đào tạo kỹ càng từ thập kỷ trước.

Ngày 28/6/2010, chỉ vài ngày sau chuyến thăm của Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev tới Mỹ, Washington tuyên bố đã bắt giữ 10 điệp viên Nga tại bốn bang New York, New Jersey, Massachusetts và Virginia.

Theo phía Mỹ, đường dây gián điệp đã hình thành từ cuối những năm 1990, có nhiệm vụ xây dựng mối quan hệ với các nhân vật trong giới hoạch định chính sách Mỹ để tìm hiểu thông tin rồi gửi về Nga. Một số người sử dụng danh tính của những người Mỹ đã qua đời khiến việc phát giác trở nên khó khăn hơn.

Tuy nhiên, một kẻ phản bội đã giúp Mỹ bắt giữ được 10 trong số 11 người thuộc nhóm điệp viên, đó là Đại tá Alexander Poteyev thuộc Cơ quan Tình báo Đối ngoại Nga (SVR). Theo AFP, CIA đã tuyển mộ Poteyev từ những năm 1990 khi ông ta làm việc hai nhiệm kỳ trong các cơ quan đại diện ngoại giao Nga tại Mỹ. Poteyev bị cho là một trong những kẻ phản bội tồi tệ nhất trong lịch sử nước Nga hiện đại. Năm 2011, Moscow kết án vắng mặt Poteyev 25 năm tù giam vì tội phản quốc và đào ngũ.

Chỉ 12 ngày sau vụ bắt giữ chấn động này, 10 điệp viên của Nga, trong đó có nữ điệp viên xinh đẹp Anna Chapman, đã được phía Mỹ trao đổi để lấy bốn điệp viên của nước này đang bị Nga giam giữ. Việc hai nước xử lý êm thấm vụ bê bối gián điệp lớn trong thời gian ngắn như vậy được coi là điều hy hữu trong hoạt động tình báo trên thế giới. Để cuộc trao đổi điệp viên lớn nhất giữa hai nước kể từ sau Chiến tranh Lạnh diễn ra êm thấm, đại diện của SVR và CIA đã tiến hành nhiều cuộc đàm phán.

“Cầu điệp viên Glienicker”

Không nhanh chóng như vụ trao đổi 10 điệp viên trên, trước đó các vụ trao đổi thường diễn ra rất lâu sau khi các nghi phạm bị bắt rồi kết tội, hay sau quá trình đàm phán kéo dài như vụ Francis Gary Powers và Rudolf Ivanovich Abel.

Ngày 10/2/1962, trên cầu Glienicker bắc qua sông Havel nằm giữa Berlin và Potsdam có hai người đàn ông đi ngược chiều nhau, một đi về hướng Đông, một theo hướng Tây. Họ là hai nhân vật đặc biệt - phi công CIA Gary Powers và Đại tá của Cơ quan Tình báo Liên Xô (KGB) Rudolf Abel.

Washington khi đó bàn giao cho Moscow điệp viên Abel - người đã hoạt động dưới vỏ bọc là nhiếp ảnh gia tại New York trong khi chỉ huy mạng lưới tình báo Liên Xô ở Mỹ. Năm 1947, Đại tá Abel - tên thật là Vilyam Fisher - bị bắt và lĩnh án 32 năm tù. Còn Liên Xô đã trao cho phía Mỹ phi công Powers, người đã lái máy bay do thám U-2 bị bắn rơi vào ngày 1/5/1960 tại Sverdlovsk (Nga) và phải nhận bản án 10 năm tù vì tội hoạt động gián điệp.

Tháng 2/1986, một lần nữa trên “Cầu điệp viên Glienicker” lại diễn ra vụ trao đổi các nhân viên tình báo của Liên Xô và Mỹ. Khi đó, Mỹ trao cho Liên Xô vợ chồng Karel và Hana Koecher, hai điệp viên được cử tới Mỹ từ năm 1965 để thu thập các thông tin tình báo, chính trị và thâm nhập sâu vào hàng ngũ CIA. Vợ chồng Koecher phải nằm trong nhà tù của Mỹ 11 tháng trước khi được trao đổi với Anatoly Sharansky - người bị Moscow bắt giữ vào tháng 3/1977 với tội danh phản bội tổ quốc, tuyên truyền chống phá nhà nước và chuyển giao nhiều thông tin bí mật quốc gia cho CIA.

nga my va cuoc choi gian diep
Hình vẽ 10 điệp viên Nga bị Mỹ bắt giữ hồi năm 2010. (Nguồn: WSJ)

Trừng phạt bằng trục xuất nhà ngoại giao

Căng thẳng giữa Nga và Mỹ liên quan đến hoạt động gián điệp lại bùng lên năm 2000 khi doanh nhân, cựu sĩ quan tình báo hải quân Mỹ Edmond Pope bị bắt tại Moscow vì mua thông tin về VA-111, một loại ngư lôi của Nga.

Ở bên kia bờ Đại Tây Dương, Mỹ đã có những phản ứng đáp trả. Năm 2001, nước này bắt giữ điệp viên 58 tuổi Robert Hanssen vì làm gián điệp suốt 15 năm cho Liên Xô và sau đó là Nga. Robert Hanssen được cho là đứng sau vụ rò rỉ tin mật lớn nhất ở Mỹ, làm lộ danh tính của 12 nhân viên tình báo và hơn 6.000 trang thông tin mật của Mỹ, trong đó có các kế hoạch hành động nếu Mỹ bị tấn công hạt nhân. Cũng nhờ Hassen, Nga biết về đường hầm bí mật mà FBI đã đào dưới Đại sứ quán Liên Xô tại Washington năm 1977.

Hậu quả của vụ bê bối này là 50 nhà ngoại giao Nga bị trục xuất khỏi Mỹ. Đáp trả, Nga cũng tuyên bố trục xuất 50 nhà ngoại giao Mỹ khỏi lãnh thổ Nga nhưng cuối cùng chỉ có bốn nhân viên sứ quán Mỹ rời Moscow.

Đây là lần trục xuất lớn nhất kể từ khi chính quyền Tổng thống Ronald Reagan buộc 55 nhà ngoại giao Liên Xô phải rời Mỹ năm 1986. Căng thẳng lần đó được khơi ngòi bởi vụ Mỹ bắt giữ nhà vật lý Liên Xô từng là nhân viên của Liên hợp quốc Gennadi F.Zakharov vì tội danh gián điệp. Một tuần sau, Nicholas S.Daniloff - phóng viên của báo Tin tức và Thế giới (Mỹ) - cũng bị bắt ở Moscow với lý do tương tự.

Việc trục xuất các nhà ngoại giao do căng thẳng trong vấn đề gián điệp lặp lại vào tháng 12/2016. Chính quyền Tổng thống Barack Obama quyết định trục xuất 35 nhà ngoại giao Nga tại Đại sứ quán ở Washington và Tổng Lãnh sự quán ở San Francisco, đồng thời đóng cửa hai cơ sở của Nga tại New York và Marilena.

Theo CNN, chỉ riêng tại Mỹ, ước tính có khoảng 100.000 điệp viên nước ngoài đang hoạt động cho ít nhất 60 đến 80 quốc gia.

Ngay sau đó, Điện Kremlin cáo buộc Washington muốn “huỷ diệt” quan hệ với Moscow. Tổng Lãnh sự quán Nga tại San Francisco lên tiếng phản đối vì bị gọi là “tổ gián điệp”. Các cựu nhân viên FBI thì cho rằng những người bị trục xuất “là những nhà ngoại giao đáng ngờ nhất có dính líu tới việc thu thập tin tức tình báo về chính trị, quân sự hoặc kinh tế”.

Hồi tháng Ba năm ngoái, theo Interfax, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố 58 nhà ngoại giao Mỹ ở Moscow và hai quan chức ngoại giao khác ở Yekaterinburg là “những người không được chào đón”. Trước đó hai ngày, Mỹ yêu cầu 60 nhà ngoại giao Nga rời khỏi nước này và đóng cửa Tổng Lãnh sự Nga tại Seattle.

Động thái trên diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Nga và các nước phương Tây về vụ tấn công chất độc thần kinh nhằm vào cựu điệp viên của GRU là Sergei Skripal và con gái Yulia ở Salisbury (Anh) ngày 4/3/2018. Các đặc vụ Nga bị quy trách nhiệm cho vụ đầu độc này nhưng Điện Kremlin phủ nhận.

Sau vụ việc, Mỹ tuyên bố áp đặt các biện pháp trừng phạt như đặt giới hạn cho các ngân hàng Mỹ khi giao dịch với Nga, hạn chế xuất khẩu hàng hóa và công nghệ mà có thể được sử dụng trong các chương trình vũ khí hóa học và sinh học sang Nga…

Một vụ mặc cả?

Thực tế, có những vụ bắt giữ các công dân bị cáo buộc làm gián điệp giữa Nga và Mỹ dù không rõ mối liên hệ với nhau, nhưng người ta vẫn cho rằng đó là hành động trả đũa, nhất là khi vụ việc diễn ra cùng thời điểm.

Vụ Paul Whelan, cựu lính thủy quân lục chiến Mỹ 48 tuổi, bị bắt tại Moscow cuối tháng 11/2018 là một ví dụ. Dù Moscow bác bỏ, song nhiều chuyên gia tình báo nhận định Paul Whelan có thể được sử dụng để mặc cả với Washington nhằm đổi lấy điệp viên Nga đang bị giam giữ Maria Butina - người đã nhận tội làm gián điệp thông qua việc thâm nhập Hiệp hội Súng trường (NRA) – một hiệp hội quyền lực và có nhiều ảnh hưởng tới giới chính trị Mỹ. Butina bị tòa án liên bang Mỹ kết án 18 tháng tù hồi tháng 4/2019, còn Paul Whelan có thể sẽ phải đối mặt với bản án 20 năm tù giam tại Nga.

Trên đây chỉ là một phần nhỏ trong trò chơi điệp viên giữa Mỹ với Liên Xô trước đây, nước Nga ngày nay. Trò chơi sẽ vẫn tiếp tục, bởi như cựu quan chức FBI Kevin Favreau nói: “Các viên chức tình báo luôn có thể thay thế được”, hay như cựu sĩ quan tình báo Nga Yuri Kobaladze: “Ai cũng muốn có được bí mật của người khác”. Và rất có thể trò chơi này sẽ làm phương hại đến quan hệ Nga - Mỹ thường “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt”.

nga my va cuoc choi gian diep

Nga đề nghị Interpol cung cấp địa chỉ 'điệp viên' Smolenkov ở Mỹ

TGVN. Ngày 12/9, Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho biết, Moscow đã hỏi Washington thông qua Tổ chức Cảnh sát hình sự ...

nga my va cuoc choi gian diep

Nga tuyên bố không giống Mỹ, không thử cũng không sở hữu tên lửa tầm ngắn và tầm trung

TGVN. Ngày 12/9, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố, nước này không giống Mỹ, không thử và cũng không sở hữu tên lửa tầm ngắn và tầm ...

nga my va cuoc choi gian diep

Nga: Thông tin điệp viên CIA nằm vùng trong Điện Kremlin là đồn đoán và bịa đặt

TGVN. Ngày 10/9, Điện Kremlin đã bác những thông tin truyền thông cho rằng, một nhân viên tình báo Mỹ "nằm vùng" trong chính quyền ...

Minh Khôi (tổng hợp)

Xem nhiều

Đọc thêm

Đối ngoại trong tuần: Thủ tướng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác Trung Đông; công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam

Đối ngoại trong tuần: Thủ tướng kết thúc tốt đẹp chuyến công tác Trung Đông; công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam

Báo TG&VN điểm lại một số hoạt động nổi bật của đối ngoại Việt Nam trong tuần từ 28/10-4/11.
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Philippines tạo đà thúc đẩy ngành công nghiệp Halal với Saudi Arabia

Philippines tạo đà thúc đẩy ngành công nghiệp Halal với Saudi Arabia

Philippines đang tìm kiếm quan hệ đối tác mới với Saudi Arabia trong các lĩnh vực phát triển bền vững và Halal.
Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, cơn sốt quý kim khiến BRICS và giới tỷ phú sục sôi, vàng nhẫn tiếp đà giảm

Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, cơn sốt quý kim khiến BRICS và giới tỷ phú sục sôi, vàng nhẫn tiếp đà giảm

Giá vàng hôm nay 5/11/2024: Giá vàng biến động trước bầu cử Mỹ, ông Trump có thể đẩy quý kim lên 2.900 USD/ounce. Giá vàng nhẫn tiếp đà đi xuống.
Giá tiêu hôm nay 5/11/2024: Ngành hồ tiêu Việt Nam hưởng lợi nhờ giá xuất khẩu cao; sản lượng giảm, bà con xu hướng đầu cơ

Giá tiêu hôm nay 5/11/2024: Ngành hồ tiêu Việt Nam hưởng lợi nhờ giá xuất khẩu cao; sản lượng giảm, bà con xu hướng đầu cơ

Giá tiêu hôm nay 5/11/2024 tại thị trường trong nước tiếp tục ổn định ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 140.000 - 141.000 đồng/kg.
Bộ trưởng Ngoại giao tặng Bằng khen và Tuyên dương tập thể, cá nhân đóng góp tích cực trong xuất bản cuốn sách của cố Tổng Bí thư

Bộ trưởng Ngoại giao tặng Bằng khen và Tuyên dương tập thể, cá nhân đóng góp tích cực trong xuất bản cuốn sách của cố Tổng Bí thư

Bộ Ngoại giao tuyên dương các tập thể, cá nhân đã đóng góp tích cực, hiệu quả trong quá trình biên soạn và xuất bản cuốn sách của Tổng Bí ...
Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Núi lửa một nước Đông Nam Á phun trào, 10 người thiệt mạng

Ít nhất 10 người đã thiệt mạng sau khi núi lửa Lewotobi Laki-laki ở miền Đông Indonesia phun trào.
Tin thế giới 4/11: Nga tuyên bố giúp Iran một việc, Israel 'đoạn tuyệt' với một cơ quan LHQ, các ứng viên 'trắng đêm' trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ

Tin thế giới 4/11: Nga tuyên bố giúp Iran một việc, Israel 'đoạn tuyệt' với một cơ quan LHQ, các ứng viên 'trắng đêm' trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong 24h.
Nga vừa thể hiện thành ý vun đắp cho quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, Ankara báo tin không vui

Nga vừa thể hiện thành ý vun đắp cho quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, Ankara báo tin không vui

Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, Syria chưa sẵn sàng bình thường hóa quan hệ với phe đối lập ở nước này và theo nghĩa rộng hơn là với Ankara.
Tin Triều Tiên đưa quân đến Nga: Tổng thống Ukraine trách móc việc 'khoanh tay đứng nhìn', Tổng thư ký LHQ lên tiếng, Hàn Quốc tính sẵn kịch bản

Tin Triều Tiên đưa quân đến Nga: Tổng thống Ukraine trách móc việc 'khoanh tay đứng nhìn', Tổng thư ký LHQ lên tiếng, Hàn Quốc tính sẵn kịch bản

Tổng thư ký LHQ quan ngại trước thông tin binh sĩ Triều Tiên được đưa tới Nga và khả năng lực lượng này tiến về khu vực xung đột ở Ukraine.
Bầu cử tổng thống Mỹ 2024: Cuộc bám đuổi nghẹt thở đến 'giờ G', ứng cử viên Kamala Harris đã bỏ phiếu?

Bầu cử tổng thống Mỹ 2024: Cuộc bám đuổi nghẹt thở đến 'giờ G', ứng cử viên Kamala Harris đã bỏ phiếu?

Ngày 5/11, nước Mỹ bước vào cuộc bầu cử tổng thống tốn giấy mực nhất mỗi 4 năm. Cho đến giờ phút ấy, không ai có thể khẳng định chắc chắn điều gì.
Chảo lửa Trung Đông: Iran thề chống ách áp bức đến cùng, tiết lộ điều sẽ ảnh hưởng đến đòn đáp Israel

Chảo lửa Trung Đông: Iran thề chống ách áp bức đến cùng, tiết lộ điều sẽ ảnh hưởng đến đòn đáp Israel

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố, Tehran sẽ đáp trả mọi hành động quân sự nhằm vào lãnh thổ và an ninh của nước Cộng hòa Hồi giáo này.
Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Đại sứ Phạm Quang Vinh: 'Độc lạ', gay cấn bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 và câu chuyện với Việt Nam

Theo Đại sứ Phạm Quang Vinh, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm nay rất sít sao, nhưng dù là ai thì quan hệ Việt Nam-Mỹ vẫn tiếp đà phát triển tích cực.
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Ý nghĩa và tác động

Bầu cử Tổng thống Mỹ luôn có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong nội bộ nước Mỹ mà còn với cộng đồng quốc tế.
Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Cuốn sách 'Trí tuệ nhân tạo từ góc nhìn quan hệ quốc tế': Hiểu để tự chủ, chủ động trong kỷ nguyên AI

Có thể khẳng định rằng AI không còn là một công nghệ của tương lai mà đã và đang định hình lại cục diện địa chính trị.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Chuyến thăm Trung Quốc ngày 28 - 31/10 của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phản ánh nỗ lực nâng tầm khuôn khổ hợp tác giữa một thế giới đầy biến động.
Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Bầu cử Mỹ trước 'giờ G': 'Kỳ phùng địch thủ' Trung Quốc vẫn gia tăng sức ảnh hưởng, chiến lược châu Á sẽ được định hình ra sao?

Cả ông Trump và bà Harris đều đang tìm cách mô tả bên kia là 'yếu thế trước Trung Quốc' trong nỗ lực vượt qua phe đối lập.
Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ Mỹ-Anh hậu bầu cử: Hai ngã rẽ trước chân trời mới

Quan hệ truyền thống Mỹ-Anh có thể sẽ đổi khác, khi cuộc bầu cử sắp tới mở ra hai viễn cảnh khác nhau cho mối thâm tình này.
Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Bài phát biểu tranh cử cuối cùng của bà Kamala Harris: Những 'đòn công kích' phút chót, so sánh rất giàu hình ảnh

Phó Tổng thống Kamala Harris đã có bài phát biểu khép lại chiến dịch tranh cử tại công viên Ellipse ở Washington, D.C.
'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

'Ván cờ' Nga-Ukraine trước ngã rẽ bầu cử Mỹ

Kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến cục diện xung đột Nga-Ukraine.
Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Quan hệ Mỹ-Ấn đi về đâu sau khi Nhà Trắng đổi chủ?

Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, chính quyền Washington mới cần tiếp tục xây dựng quan hệ hợp tác tốt đẹp với Ấn Độ.
Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Gia tăng 'sức nóng', BRICS được định vị là nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai

Sức ảnh hưởng toàn cầu đang gia tăng của BRICS định vị nhóm này sẽ là một nhân tố chủ chốt trong quản trị toàn cầu tương lai.
Phiên bản di động