| Căng thẳng trong quan hệ Nhật - Hàn dự kiến sẽ còn tiếp diễn trong thời gian dài. (Nguồn: Korea Herald) |
Quan hệ Seoul-Tokyo đã rơi xuống mức tồi tệ sau quyết định của Tokyo áp dụng các hạn chế xuất khẩu nguyên liệu công nghiệp quan trọng sang Hàn Quốc, do đó làm tăng thời gian xử lý thủ tục nhập khẩu lên 90 ngày.
Căng thẳng kéo dài
Theo tuyên bố của Nhật Bản, những thay đổi làm chậm tiến độ nhập khẩu các nguyên liệu như nhựa nhiệt dẻo (fluorinated polyimide) đã được thực hiện nhằm đối phó với việc Seoul để các nguyên liệu có khả năng gây nguy hiểm này lọt vào Triều Tiên. Phía Hàn Quốc xem những thay đổi này là sự trả đũa phán quyết của Tòa án Tối cao Hàn Quốc vốn có lợi cho những người bị buộc lao động cho các công ty Nhật Bản trong giai đoạn 1938-1945.
Trong khi một số người ở Hàn Quốc hiểu động thái của Nhật Bản là một “mưu đồ” nhằm củng cố sự ủng hộ của phe bảo thủ trước cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản ngày 21/7, ông Shinzo Abe dường như vẫn không bớt cứng rắn sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử này.
Trong một cuộc phỏng vấn với kênh Truyền hình Asahi TV ngày 21/7, ông Abe khẳng định: “Nếu Hàn Quốc không đưa ra câu trả lời thích đáng về việc vi phạm Thỏa thuận giải quyết khiếu nại, thì các cuộc thảo luận mang tính xây dựng sẽ không thể thực hiện được”.
Thủ tướng Abe đã đề cập đến thỏa thuận Hàn Quốc-Nhật Bản ký năm 1969, theo đó Nhật Bản đã viện trợ tài chính và vật chất cho Hàn Quốc để bồi thường cho việc chiếm đóng Bán đảo Triều Tiên trong nửa đầu thế kỷ 20. Tuy nhiên, Tòa án Tối cao Hàn Quốc đã ra phán quyết trong những năm gần đây rằng thỏa thuận này không chấm dứt quyền của cá nhân đòi bồi thường cho những mất mát của họ dưới thời Nhật Bản chiếm đóng.
Ông Abe cũng tái khẳng định các biện pháp thương mại này không phải là sự trả đũa, và rằng Nhật Bản chỉ đang quản lý việc “mua bán các mặt hàng liên quan tới an ninh”. Thủ tướng Nhật Bản cũng cho rằng Seoul đã bác bỏ những lời kêu gọi của Tokyo tiến hành đàm phán các vấn đề liên quan trong 3 năm qua. Ông Abe còn ngụ ý rằng Hàn Quốc đã phá vỡ lòng tin giữa hai bên.
Phủ Tổng thống Hàn Quốc đã đáp lại những tuyên bố này, nghi ngờ những lý lẽ của Chính phủ Nhật Bản biện minh cho các biện pháp hạn chế xuất khẩu. Phát ngôn viên Nhà Xanh, bà Ko Min-jung, tuyên bố: “Chính phủ Hàn Quốc đã liên tục gợi ý việc theo đuổi một cách tiếp cận hai đường, đó là tách biệt quá khứ và tương lai trong quan hệ Nhật – Hàn”.
Bà nói Seoul đã đáp trả các tuyên bố của Tokyo về chuyện nguyên liệu công nghiệp nhập khẩu từ Nhật Bản lọt vào Triều Tiên, cũng như các vấn đề được đưa ra trong phán quyết của Tòa án Tối cao về bồi thường cho các lao động bị cưỡng ép.
Bà Ko Min-jung nói thêm: “Ông Abe một lần nữa đề cập đến các vấn đề lịch sử, song tôi nghĩ Nhật Bản nên chú ý tới đường lối đối ngoại”. Theo bà, việc hai nước hợp tác là có lợi nhất cho người dân Hàn Quốc và Nhật Bản.
Bình luận của bà Ko lặp lại tuyên bố của Cố vấn An ninh Quốc gia Hàn Quốc Kim Hyun-chong ngày 19/7, trong đó ông Kim Hyun-chong nói rằng Nhật Bản lúc nói vấn đề này lúc nói vấn đề kia nên “rất khó để biết chính xác lập trường của Nhật Bản là gì”.
Các quan chức Hàn Quốc trong đó có Tổng thống Moon Jae-in đã đưa ra một số khả năng đằng sau các hành động của Nhật Bản. Phát biểu tại một cuộc họp với các trợ lý của ông ngày 15/7, ông Moon nêu khả năng những hành động của Nhật Bản là nhằm mục đích cản trở sự tăng trưởng kinh tế của Hàn Quốc.
Vai trò của Thủ tướng Lee Nak-yon
Khi Hàn Quốc và Nhật Bản tiếp tục “lạc nhịp”, khả năng Thủ tướng Hàn Quốc Lee Nak-yon đóng vai trò lớn hơn trong vấn đề này đã được chú ý. Ý tưởng cử ông Lee đến Nhật Bản với tư cách một Đặc phái viên đã được nêu trong chính trường, trong đó có cả ý kiến của nhà lập pháp kỳ cựu Park Jie-won từ đảng đối lập nhỏ Hòa bình Dân chủ.
Chỉ vài giờ sau khi trở về nước ngày 22/7, ông Lee đã gặp Ngoại trưởng Kang Kyung-wha và nhà soạn thảo chính sách hàng đầu Kim Sang-jo để thảo luận các vấn đề liên quan, tiếp tục thúc đẩy những suy đoán rằng ông sẽ đóng vai trò trực tiếp hơn. Tuy nhiên, Nhà Xanh đã nhiều lần tuyên bố mặc dù tất cả các biện pháp còn để ngỏ, bao gồm lựa chọn cử một Đặc phái viên đến Nhật Bản, song tất cả các bước đi sẽ được xem xét cẩn trọng.
Đảng Dân chủ cầm quyền của Hàn Quốc đang thực hiện một đường lối cứng rắn hơn, coi các hành động của Nhật Bản là một “cuộc xâm lược kinh tế”, và cho rằng Nhật Bản sẽ không thể tìm kiếm một sự thay đổi chính quyền ở Hàn Quốc.
Chủ tịch đảng Dân chủ Đồng hành Lee Hae-chan cho hay, các động thái của Nhật Bản có thể được hiểu là một nỗ lực làm suy yếu chính quyền Moon Jae-in khi trích dẫn ý kiến được đăng tải trên tờ nhật báo Asahi Shimbun của Nhật Bản. Bài báo đã dẫn lời một quan chức Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản cho biết các biện pháp hạn chế thương mại sẽ được duy trì chừng nào ông Moon Jae-in vẫn nắm quyền ở Hàn Quốc.