Những quan ngại về an ninh
Ông Tập Cận Bình là nguyên thủ Trung Quốc đầu tiên đến Ấn Độ trong vòng 8 năm qua. Trong mắt Trung Quốc, Ấn Độ là mảnh đất đầy tiềm năng về kinh tế, với nhiều dự án sản xuất và xây dựng cơ sở hạ tầng trị giá hàng tỉ đô-la Mỹ. Về an ninh, Bắc Kinh cũng cần phải ổn định biên giới Tây – Nam, trong bối cảnh nước này đang có các tranh chấp ở phía Đông như Nhật Bản, Philippines và Mỹ. Thời gian qua, truyền thông Trung Quốc đã có nhiều lời ca ngợi Tổng thống Modi, ngầm thể hiện mong muốn rằng ông sẽ đẩy mạnh hợp tác phát triển kinh tế với Bắc Kinh. Tuy vậy, những lợi ích này ít nhiều sẽ bị cản trở bởi những lo ngại về an ninh.
Trong khi ông Modi tổ chức một buổi tiệc chiêu đãi sang trọng bên bờ sông Sabarmati để đón tiếp Chủ tịch Tập Cận Bình, quân đội Ấn Độ đang đụng độ với lính Trung Quốc ở tuyến biên giới chung, nơi mà hai nước đã có nhiều cuộc giao tranh chớp nhoáng kể từ năm 1962. Chính quyền New Delhi cho biết, từ đầu năm đến tháng Tám năm nay, binh lính Trung Quốc đã xâm phạm biên giới Ấn Độ 334 lần.
Mặt khác, việc Ấn Độ thảo luận về nâng cao hợp tác hàng hải với Australia và Nhật Bản cũng như thắt chặt quan hệ quốc phòng và năng lượng với Việt Nam được xem là động thái thách thức Trung Quốc. Về phần mình, Trung Quốc cũng đang nỗ lực xây dựng các cảng biển và cơ sở hạ tầng ở các quốc gia Nam Á như Malpes hay Sri Lanka, nhằm thiết lập nên “chuỗi ngọc trai” bao vây Ấn Độ.
Lợi ích kinh tế song phương to lớn
Ông M. J. Akbar, Người Phát ngôn của Đảng cầm quyền Bharatiya Janata nói rằng, Chính phủ Ấn Độ sẽ ra sức khẳng định vai trò cường quốc hàng đầu khu vực của mình mà không sợ “chọc giận” Trung Quốc. “Tôi nghĩ Trung Quốc cũng hiểu rằng, sự đối đầu sẽ không thể leo thang thành thù địch, bởi vì lợi ích kinh tế giữa hai nước còn quan trọng hơn”, ông Akbar nói.
Có thể thấy, điều đặc biệt trong chuyến thăm 3 ngày của ông Tập Cận Bình tới Ấn Độ đó là ông không bắt đầu ở thủ đô New Delhi, mà thay vào đó là bang Gujarat – quê hương Tổng thống Modi. Tại đây, ông Modi và ông Tập đã mặc những trang phục theo nghi lễ truyền thống của quốc gia mình để đến thăm đền thờ Mohandas K. Gandhi. Sau đó, hai nhà lãnh đạo đi dạo dọc theo bờ sông Sabarmati, nơi trước đây vốn là khu ổ chuột nghèo nàn nhưng dưới chính sách của Tổng thống Modi đã “thay da đổi thịt” trở thành một khu vực sạch sẽ, hiện đại.
Trước đó, theo thông tin trong một bài viết ra ngày 17/9 trên tờ The Hindu, một nhật báo lớn uy tín của Ấn Độ, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết sẽ thúc đẩy hợp tác kinh tế giữa Trung Quốc và Ấn Độ - nơi ông gọi là “công xưởng của thế giới”, “trung tâm hậu cần của thế giới”. Ông Tập nói rằng, Bắc Kinh sẽ giúp Ấn Độ cải thiện cơ sở hạ tầng và sản xuất, đồng thời mở cửa cho dược phẩm và công nghệ Ấn Độ tiếp cận vào thị trường Trung Quốc. Quyết định này được cho là sẽ thu hẹp khoảng cách bất cân bằng thương mại 30 tỉ giữa hai cường quốc châu Á.
Trong khi đó, theo một bài xã luận trên Hoàn Cầu thời báo (Global Times), Zhao Minghao – chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (Đại học Bắc Kinh) nói rằng sự hợp tác của Ấn Độ là vô cùng cần thiết khi 3/4 lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc đi qua Ấn Độ Dương.
“Trong một thời gian dài, Nam Á là một mắt xích yếu trong chính sách ngoại giao phên dậu của Trung Quốc”, ông Zhao viết. Ngoài ra, học giả này còn cho rằng, quan hệ ấm áp giữa các chính phủ Nam Á với Nhật Bản và Mỹ đã “gióng lên hồi chuông cảnh báo cho Bắc Kinh”.
Cũng theo ông Zhao, “so với Mỹ hay Nhật Bản, Trung Quốc thấu hiểu hơn về sự cấp thiết trong phát triển kinh tế của các nước Nam Á”.
Cân bằng quyền lực với Trung Quốc
Kể từ khi lên nắm quyền hồi tháng 5/2014, ông Modi đã khiến nhiều người bất ngờ vì những chính sách đối ngoại táo bạo, chẳng hạn như việc mời Thủ tướng Pakistan Nawar Sharif tham dự lễ nhậm chức của mình. Bên cạnh đó, sau chuyến thăm đến hai quốc gia láng giềng là Bhutan và Nepal, ông đã dành ra 5 ngày công du đến Nhật Bản.
Đường lối ngoại giao của ông Modi sẽ tiếp tục gây chú ý cho cộng đồng quốc tế với chuyến thăm Mỹ vào cuối tháng 9 này. Trước đây, tưởng chừng như Chính quyền Washington sẽ rất khó để xây dựng quan hệ tốt đẹp với chính phủ mới Ấn Độ bởi từ năm 2002, Mỹ đã tước bỏ quyền nhập cảnh của ông Modi – khi đó còn là Thủ hiến của bang Gujarat – vì cho rằng ông đã không có những hành động thích hợp để ngăn chặn cuộc chiến sắc tộc đẫm máu khiến hơn 1000 người chết. Tuy vậy, hiện nay, Mỹ là một đối tác quan trọng với Ấn Độ trên nhiều khía cạnh. Ấn Độ mong muốn Mỹ có thể đầu tư vào các dự án phát triển như xây dựng thành phố thông minh hay sản xuất và chuyển giao khí tài quân sự. Trong thâm tâm Tổng thống Modi, Ấn Độ có thể cùng với Mỹ và đồng minh hiệp ước thân cận của Washington là Nhật Bản đóng vai trò đối trọng, kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Suy nghĩ nói trên phần nào đã được ông Modi thể hiện trong chuyến công du Nhật Bản vừa qua. Phát biểu tại Tokyo, mặc dù không trực tiếp đề cập đến Trung Quốc, nhưng ông Modi cũng ngầm bày tỏ quan điểm phản đối hành động bành trướng kinh tế và sức mạnh quân sự của Bắc Kinh khi khẳng định rằng: “Thế giới hiện nay chia làm hai phe. Một bên đi theo chính sách bành trướng còn bên kia tin vào sự phát triển”.
Quang Chinh (theo The New York Times)